Диагностикасы

1. Бактериологиялық ә діс. Диагноздың расталуы қ аннан, дә реттен, қ ақ ырық тан Бернет риккетсиясының бө лінуі болып табылғ ан. Бірақ риккетсиялар қ оректі орталарда ө те нашар ө седі. Сондық тан бұ л ә дісті практикада қ олданбайды.

2. Серологиялық ә діс. КБР (1: 8, 1: 16), микроагглютинация реакциясы, ИФА, ПТР, микроиммунофлюоресценция реакциясы.

Емдеуі. Этиотропты препараттар ретінде антибиотиктер пайдаланылады (тетрациклиндер - тетрациклин, доксициклин; левомицетин, фторхинолондар – ципрофлоксацин, офлоксацин; макролидтер – эритромицин, спирамицин, рокситромицин). Емдеудің патогенетикалық ә дістері кең қ олданылады. Ә сіресе бұ л Ку-қ ызбасының ұ зақ қ а созылғ ан жә не созылмалы тү рлеріне қ атысты.

Қ азіргі жағ дайда доксициклинді қ олдану қ ажет: 0, 1г х 2 рет, курстың ұ зақ тығ ы - дене температурасы қ алыпқ а келген соң 2 кү н қ осып жү ргізіледі.

Болжамы. Ө лім қ аупі байқ алмағ ан. Ку-қ ызбасының созылмалы тү рлері иммунды тапшылық жағ дайларда кездеседі.

Алдын алу шаралары. Инфекция кө здерінің, аурудың берілу жолдары ә ртү рлі болғ аны профилактикалық шараларды жү ргізуді ө те қ иындатады. Ку-қ ызбасымен ауырғ ан науқ ас қ оршағ ан орта ү шін қ ауіпті емес, ауруханада да ерекше эпидемияғ а қ арсы режим талап етілмейді. Аурудың жұ ғ уы мү мкін жерлерде жұ мыс істегенде, қ орғ аныс киімдерін пайдалану керек.

ИЕРСИНИОЗДАР

Тақ ырыптың ө зектілігі

1. Қ азіргі кезде ө те кең тарағ ан инфекциялардың бірі. Оның себептері:

1.1 Иерсиниялар табиғ атта кө п таралғ ан. Олар 60-тан астам сү тқ оректілер, 30-дан астам қ ұ стар мен қ осмекенділер организмнен табылады.

1.2 Иерсинияларды жерден/топырақ тан, ә ртү рлі кө кө ністерден, тамыржемісті ө сімдіктерден, су, ауа, тіпті бізді қ оршағ ан бү кіл табиғ ат ортасынан табуғ а болады.

1.3 Сыртқ ы ортағ а мейлімші тө зімді.

1.4 Таралу жолдары саналуан.

2. Қ азіргі заманғ ы экологиялық кү йзелістер мен апаттардың зардаптары ә серінен осы микробтың тек сан жағ ынан емес, сапасы жағ ынан да ө згеріп, ө зінің патогендік қ асиетін кү шейте тү сү іне мү мкіндік беріп отыр.

ПСЕВДОТУБЕРКУЛЕЗ

Анық тамасы. Iersinia pseudotuberculosis қ оздыратын, зооноздар тобына жататын, полиморфты клиникалық кө ріністерімен: жалпы улану, қ ызба, бө ртпе, лимфаденопатия, гепатомегалия, артрит, асқ орыту, тыныс алу, жү йке жә не басқ а жү йелерін зақ ымдау мен сипатталатын жұ қ палы ауру.

Тарихи мә ліметтері. Ауру қ оздырғ ышын 1883 ж L.Malassez, W.Vignel анық ағ ан. C. Ebert 1885 ж. бұ л ауруды псевдотуберкулез деп атағ ан. Тек 1950 ж. кейін иерсиниялар лимфаденитпен, аппендицитпен, ішек инфекциялармен ауратын адамдардан бө лініп, оның патогендік ролі анық тала басталғ ан. 50-ші жылдарда псевдотуберкулез ө те сирек кездесетін ауру деп саналып келсе: себебі 1961 ж. 30 ауру тіркелген, 1962 ж. – 400, 1968 ж. – 2000, ал тек қ ана 1959-1977 жж арасында қ иыршығ ыстың ө зінде ғ ана 10 000-нан астам адам ауырғ ан. Осығ ан орай бұ л ауруды “Қ иыршығ ыстық скарлатина тә різді безгек” деп атап кетті. Кейінрек бұ л ауру Ленинградта, Мә скеуде, Ташкенте жә не Алматыда табыла бастады. 1966 ж В.А. Знаменский мен А.К. Вишняков жаң а микробиологиялық тә сілді қ олдана отырып ауырғ ан адамның нә жісінен қ оздырғ ышты бө ліп алып, оның осығ ан дейін белгілі Iersinia pseudotuberculosis екенін дә лелдеді.

Қ азақ станда иерсиниоз ауруының диагнозы 1977 жылдан кейін қ ойыла бастады жә не оны зерттеуде Т.И.Дмитровская, А.М.Дмитровскийдің ең бектері қ осқ ан ү лесі зор деп айта аламыз.

Этиологиясы. Аурудың қ оздырғ ышы - Iersinia pseudotuberculosis – грам «теріс» таяқ ша, Enterobactericea тұ қ ымдастығ ына, Iersinia тобына жатады. 0- жә не Н- антигендері бар. О – антиген бойынша 8 сероварлары бар. Олардың ішінде адамғ а патогенді 01, 03, 02, 04 жә не 05 сероварлары.

Иерсиниялардың ерекше қ асиеттері:

1. сыртқ ы орта мен қ оректік ортаны кө п талғ амайды. Тіпті топырақ пен суда да ө се алады, демек протрофқ а жатады;

2. температуралық режимі де кең -2°С - +43°С дейін ө се алады. Тоң азытқ ыш пен қ амбаларда ө те жақ сы ө сіп кө бейе алады. Оның психрофилді қ асиеті: 2-12 °С ө сіп-ө ніп бере алатындығ ы;

3. қ оздырғ ыштың қ ұ рамында эндо- экзотоксиндердің болуы уланудың барлық белгілері мен салдарын тудырады.

Эпидемиологиясы. Псевдотуберкулез – жедел ішек инфекциясы жә не зооноз.

Ауру қ оздырғ ыштары табиғ атта кең тарағ ан. Аурудың кө зі сү тқ оректі жануарлар, қ ұ стар мен қ осмекенділер, балық, бұ ынаяқ ты жануарлар. Бірақ негізгі аурудың кө зі жә не резервуары – кеміргіштер, тышқ андар. Олар кең таралғ ан, псевдотубекулезге жоғ ары сезімтал жә не қ оршағ ан орта объектілерін, суды, топырақ ты, тағ амдарды, кө к ө ністерді заладап, аурудың басқ а жануарлар арасында тарауына ә сер етеді. Екінші резервуары – топырақ. Топырақ та иерсиния қ оздырғ ыштарының жиі табылатыны жануарлар инфицирленген нә жісімен, зә рімен залалдауғ а жә не де иерсиниялардың сапрофиттік қ асиеттерінің болуына байланысты. Иерсиниоздың ө те бір таң ғ ажайып эпидемиолиялық ерекшілігі бар – иерсиниялардың екі бө лек табиғ и ортағ а ө мір сү руге бейімделгені: сыртқ ы ортада сапрофиттік ө мірге, жылы қ анды жануарлар организмінде – паразиттік.

Берілу механизмі – фекалді- оралді. Берілу жолдары – алиментарлы, контактілі, аэрогенді, трансмиссивті (сирек кездеседі). Негізігі берілу жолы – алиментарлы. Берілу факторлары: кө кө ністер, сү т, су, ет тағ амдары.

Қ абылдаушы макроорганизм. Ауруғ а барлық жастағ ы адамдар шалдығ ады, бірақ балалардың тез ауыратыны ерекше аң ғ арылады.

Ауру салқ ын кезең дерде кө бінесе тарайды, спорадикалық, эпидемиялық кө лемде таралуы мү мкін.

Патогенезі. Қ азақ стандық кө рнекті ғ алым проф. Т.И.Дмитровская псевдотуберкулез дамуында 8 сатының кезең алмастырып ө ршуін дә лелдеп берді.

1. Эпидемиялық сатысы немесе ауруды жұ қ тыру сатысы. Қ оздырғ ыштың организмге ену жолы, мө лшері жә не патогенділігі аурудың клиникалық кө рінестеріне кө п ә серін тигізеді.

2. Біріншілік регионалді инфекция сатысы. Иерсиниялар организмге енген соң макрофагтармен кездесіп не толық фагоцитозғ а ұ шырайды, не оғ ан тайталаса отырып жергілікті регионалді бездерге лимфа жолдары арқ ылы таралады. Қ оздырғ ыштың кіру қ ақ пасының аймағ ында регионалді қ абыну процестер дамиды.

3. Бактериемия сатысы. Иерсиниялар лимфогематогенді жолдарымен қ ан айналымына тү сіп бакериемия дамиды.

4. Паренхиматозды ағ заларғ а бекіну сатысы. Қ андағ ы қ оздырғ ыштарды фагоциттер қ оршап алып, оларды иммунды қ орғ аныс қ асиеті дамығ ан ағ заларғ а ә келіп шоғ ыландырады. Бұ л жерде қ оздырғ ыштың тарамайтын жері жоқ, демек қ абыну мен дестркуция ө згерістергерге барлық ағ залар мен жү йелер қ атысуы мумкін. Мұ ның ө зі иерсиниоз клиникасына орасан тә н ерекшеліктердің бірі клиникалық полиморфизмнің неліктен болатынына тү сінік береді.

5. Токсинемия сатысы. Қ анғ а не паренхиматозды ағ заларғ а тү скен қ оздырғ ыштардың ыдырау ә серінен босанғ ан эндоксиндердің туындысы. Иерсиниоз кезіндегі интоксикацияның бір ерекшілігі - қ ан қ ұ рамында аммиактың концентрациясын мейлінше (5-8 есеге дейін) кө беюі. Ол уреаза ферментінің белсең ділігіне тікелей байланысты. Токсико- аллергиялық ө згерістер ішкі ағ залардың бә рінде дерлік ә сіресе ішек-қ арында, ө кпеде, бү йректе, миокардта, лимфа тү йндерінді кө рініс береді.

6. Екіншілік – ошақ ты ө згерістер сатысы. Бұ л сатыда токсико-аллергиялық факторлар салдарынан ішкі ағ заларда қ абыну, дистрофия, некроз сияқ ты ө згерістер дамып, демек полиорганды (кө п жү йелі) клиникалық кө ріністер осы сатығ а байланысты. Иммунитет тапшылығ ы қ оздырғ ыштың шетсіз таралуына жол беріп сепсиске айналып, ө те қ атаң тү рде ө туіне ә сер етеді.

7. Иммунитеттің қ алыптасу сатысы. Қ алыптсып ү лгерген клеткалық жә не гуморалді иммунитет арқ асында қ оздырғ ыштарды аластау процесі басталады. Бактериялық айығ у, морфологиялық айығ у, функционалді айығ у процестерімен ұ штасып, инфекциялық процестің аяқ талуына ә келеді. Ал егер ауру толық жазылмаса, онда аурудың кейбір қ алдық тары – салдары қ алыптасады. Сү йтіп ол 8-ші сатысына ауысады.

8. Аурудың ақ ыры немесе нә тижесі.

Патогенездің ә рбір сатысы аурудың дамуына белгілі бір кезең дерді тудырады.