Дәріс 4. Өнімдерді ұсақтауға арналған машиналар.

Дә ріс жоспары.

1. Ұ сақ тау тү рлері.

2. Ұ сақ тау машиналарының жіктелуі.

3. Еттартқ ыштар, куттерлер диірмендер.

4. Ұ сақ тағ ыштарғ а қ ойылатын талаптар.

Ұ сақ тау деп механикалық кұ штер ә серiнен материалдардың бө лшектерге бө лiну процесiн айтамыз.

Егер бө лшектердiң ө лшемдерiне белгiлi бiр пiшiн берiлмей ұ сақ талса оны ұ нтақ тау немесе ұ сақ тау деп, егер бө лшек ө лшемдерiне белгiлi бiр пiшiн берiп кiшiрейсе оны кесу деп атайды.

Қ олдану аймағ ы бойынша ет кескiш машиналар қ алыпты жә не қ атырылғ ан кұ йдегi еттi, ферменттi майлы шикiзаттарды жә не т.б. ө нiмдердi ұ сақ тау ұ шiн қ олданады.

Кескiш механизмге шикiзатты тасымалдау ә дiсi бойынша:

-механизацияланғ ан кө тергiшпен;

-дең гейлерiнiң ә ртү рлiгi бойынша шикiзатты ө здiгiнен тасымалдау.

Цилиндрлерiнiң орналасуы бойынша келесi тұ рлерге бө лiнедi:

-кө лденең цилиндрлi

-қ иғ аш цилндрлi

Цилиндрлердiң iшкi қ абаттарында тiк немесе спираль тә рiздi кедiр-бұ дыр қ абырғ алары бар. Олардың болуы ө нiмнiң ө с бойынша орналасуын қ амтиды. Шнек пен қ абырғ алар арасындағ ы саң ылау

2 мм-ден ұ лкен болмауы керек.

Пiшiнi бойынша шнектер конусты жә не цилиндрлi болып бө лiнедi. ґндiрiсте цилиндрлi шнектер кө п тарағ ан.

Орамдарының ойылғ анына қ арап келесi тұ рлерге бө лiнедi:

-тұ рақ ты адымды шнектер;

-басы аз адымды, ал аяғ ына қ арай жай азаятын адымды шнектер.

Ет кескiш машиналарының негiзгi сипаттамасы торлардың диаметрi болып келедi. Машиналардың кескiш органында пышақ тармен торлардың тұ рлерi болады. Ә ртұ рлi пышақ тар мен торлар бiрiгiп кескiш жұ бын қ ұ райды. Торлар саң ылауы 25, 20, 13, 9, 6, 4, 3, 2 мм болады. Кескiш механизмдегi кескiш жазық тық тар неғ Ұ рлым кө п болса, ө нiмнiң кесiлуi соғ ұ рлым ұ сақ болады.

Машиналардағ ы пышақ тар формасы бойынша: крест тә рiздi немесе кө п қ ырлы болып бө лiнедi.

Кө п қ ырлы пышақ тардың кемшiлiгi: қ ырларының кө птiгiнен араларында бос аудан азаяды да, ол жерден ет аз ө тедi, яғ ни кө п шығ арылуына керi ә сер етедi. Ал араларын ұ лкен қ ылып ашу ұ шiн, пышақ тың қ ырларын жiң iшке қ ылып жасайды, олардың тө зiмдiлiгiн кө теру ұ шiн қ ырларының Ұ шына қ атаң дық сақ инасын кигiзедi.

Кесу мү мкіншілігі дегеніміз – бірлік уақ ытта пышақ тармен кесілген бет

, кг/сағ

мұ ндағ ы: F- кескiш механизмнiң кесу мұ мкiншiлiгi, м²/сағ;

F₁- бiр бiрлiк массадағ ы шикiзаттың ұ сақ талуынан алынғ ан ө нiмнiң меншiктi ауданының бө лiгi, м²/ кг;

- механизмнiң кескiш мұ мкiншiлiгiн пайдаланатын коэффициент.

Жұ қ а ұ сақ тау ұ шiн келесi машиналар қ олданылды:

- Ә ртұ рлi пiшiндi жә не орақ тә рiздi пышақ тары ә ртұ рлi орналасқ ан толассыз жә не мерзiмдi ә рекеттi куттерлер.

- Ә мбебап куттерлер. Бұ л куттерлерде алдын-ала жә не соң ғ ы ұ сақ тау мен араластыру операциялары қ оса ө ткiзiледi.

- Ет жә не ет ө нiмдерiн жұ қ а ұ сақ тауғ а арналғ ан ә ртұ рлi қ ұ рылымды машиналар.

Қ азiргi куттерлердiң жаң а тұ рлерi жоғ ары ө нiмдiлiктi машиналар болып табылады. Бұ л куттерлерде алдын-ала волчокта ұ сақ талғ ан ө нiммен қ атар, мұ здатылғ ан iрi ұ лкен кесектi ө нiмдi алдын-ала жә не соң ғ ы ұ сақ тап, араластыруғ а болады. Оларды пiсiрiлген, қ ақ талғ ан шұ жық ө нiмдерiнiң ө ндiрiсiнде фаршты дайындау ұ шiн қ олданады.

Ә мбебап куттерлер ет тартқ ышты, араластырғ ышты, куттердi, микроҰ сақ тағ ышты толығ ымен алмастыра алады. Ал олардың кейбiреулерi қ алыптайтын, вакуумдейтiн жә не пiсiру қ ұ рылғ ысымен жабдық талғ ан. Олар жоғ ары ө нiмдiлiктi процестi автоматтандырылғ ан жұ йемен басқ арумен, пышақ ты бiлiк пен тостағ анның жетектi қ ұ рылғ ысының ұ лкен диапазонды ө згермелi айналыс жылдамдығ ымен жабдық талғ ан.

Ет жә не ет ө нiмдерiн жұ қ а ұ сақ тау ұ шiн толассыз ә рекеттi машиналар қ олданылады. Мерзiмдi ә рекеттi машиналарғ а қ арағ анда олардың келесi артық шылық тары бар: жоғ ары ө нiмдiлiктi, ағ ынды жұ йеге қ осу мұ мкiндiгi бар, жоғ ары дә режелi ұ сақ тау қ абiлетiлiгi жә не т.б.

Ет жә не ет ө нiмдерiн жұ қ а ұ сақ тауғ а арналғ ан машиналар ұ сақ тағ ыш механизмiнiң қ ұ рылысына байланысты келесi тә ртiппен жiктеледi:

1) роторлы ұ сақ тағ ыштар

2) кө п пышақ ты ұ сақ тағ ыштар

3) кө п дискiлi ұ сақ тағ ыштар

4) барабанды ұ сақ тағ ыштар

5) комбинирленген ұ сақ тағ ыштар

Роторлы ұ сақ тағ ыштар - ұ сақ тағ ыш механизмiндегi қ озғ алатын статордан жә не айналмалы ротордан тұ ратын машиналарды жатқ ызуғ а болады. Кө п пышақ ты ұ сақ тағ ыштар – айналмалы барабанның немесе тұ рық тың iшiндегi бiлiкте қ ұ растырылатын ә ртұ рлi пiшiндi пышақ тардан тұ рады. кө п дискiлi ұ сақ тағ ыштардың бұ лардан айырмашылығ ы: олардың ұ сақ тағ ыш механизмi – кө п тiстi дисктер жиынтығ ы немесе тiзбектей орнатылғ ан кө п тесiктi торлар жұ бы. барабанды Ұ сақ тағ ыштар ұ лкен жылдамдық пен айналатын перфорленген барабаннан қ ұ ралғ ан. Ал комбинирленген ұ сақ тағ ыштар – жазық, цилиндрлi, конусты тор тұ рiнде орындалғ ан жеке пышақ жә не пышақ тардың жұ бынан қ ұ ралады.

Машиналарғ а қ ойылатын талаптар

1) Ұ сақ тағ ыштардың барлық механизмдерi шикiзатты ө ң деу кезiнде

талап етiлген ұ сақ тау дә режесiн қ амтамасыз ету керек, ө нiмнiң сапасы мен қ ұ ндылығ ы сақ талуы керек жә не шикiзат шығ ыны аз болуы керек.

2) Ұ сақ тау кезiнде ет сө лiн қ ысып шығ аратын сығ у кұ шi кө п болмауы керек.

3) Жұ мысшы аймақ қ а майлайтын майлар, қ алдық тар тұ спеуi керек.

4) ґнiмiне жанасатын бө лшектердi коррозияғ а берiк материалдардан

дайындау керек.

5) Жұ мысшы механизмдердiң конструкциясы тез шешiлiп, тез жиналуы керек, шикiзаттар пен ө нiм қ алдық тарын алып тастауғ а жә не санитарлық ө ң деу жұ ргiзуге қ олайлы болуы керек.

6) Электроқ озғ ағ ыштар, қ осқ ыш аппатура, реттегiш аспаптар гуметикалық жә неи су ө тпейтiн қ аптамамен қ апталғ ан болуы керек, электроқ оздырғ ыштар жә не электро аппаратура жерлендiрiлген болуы керек.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Ет ө ндiрiсiндегi жұ қ а ұ сақ тауғ а арналғ ан машиналардың қ олданылуы.

2. Жұ қ а ұ сақ тауғ а арналғ ан машиналардың тұ рi, қ ұ рылысы жә не ө нiмдiлiгi бойынша классификациясы.

3. Ет жә не ет ө нiмдерiн жұ қ а ұ сақ тауғ а арналғ ан машиналардың жұ мысшы қ ұ ралы жә не олардың қ ұ рылымдық ерекшелiктерi.

4. Бiр винттi қ оректендiргiш қ ұ рылғ ының максималды жә не минималды ө нiмдiлiгi.

5. Роторлы ұ сақ тағ ыштың ө ткiзу қ абiлеттiлiгi.

6. Ет жә не ет ө нiмдерiн жұ қ а ұ сақ тауғ а арналғ ан машиналарды қ ұ растыру ерекшелiктерi.

Қ олданылғ ан ә дебиеттер.

Пелеев А.И. «Технологическое оборудование мясной промышленности». М.: Пищевая промышленность, 1971