Белоктар генетикалық ақпараттың берілуіне қатысады.

Нә руыздардың жалпы қ асиеттерін атап шығ у.

3.Нә руыз молекуласындағ ы байланыс тү рлері, мысал келтіру.

Белок молекуласындағ ы амин қ ышқ ылдары тү зетін байланыс тү рлері (пептидтік, дисульфидтік, сутектік, иондық, гидрофобтық ә рекеттесу), нақ ты мысалдармен тү сіндіру.

Табиғ и белоктардың қ ұ рамына кіретін амин қ ышқ ылдарының кө птігіне қ арамастан, белок молекуласындағ ы амин қ ышқ ылдарының байланысу тә сілдері кө п емес. Амин қ ышқ ылдарының арасындағ ы байланыстар екі тү рлі болады: 1) ковалентті, берік байланыс; 2) ковалентті емес, ә лсіз байланыс.

Белок молекуласындағ ы аминқ ышқ ылдарының арасындағ ы негізгі байланыс – пептидтік байланыс. Пептидтік байланыс бір амин қ ышқ ылының карбоксил тобы екінші амин қ ышқ ылының α -амин тобымен ә рекеттескенде тү зіледі (1сурет). Егер пептидтік байланыс арқ ылы екі аминқ ышқ ылы байланысса, дипетид, ү ш амин қ ышқ ылы – трипептид, кө п амин қ ышқ ылдары ә рекеттессе – полипептид тү зіледі.Арнайы қ абылданғ ан келісім бойынша пептидтерді атауда бос амин тобы бар аминқ ышқ ылы сол жағ ында, ал бос карбоксил тобы бар амин қ ышқ ылы оң жағ ында жазылады. Сондық тан пептидтің молекуласындағ ы амин қ ышқ ылының реті N-басынан C-соң ына қ арай белгіленеді. Пептидтерді атағ анда С-соң ындағ ы амин қ ышқ ылынан басқ а амин қ ышқ ылдарының жалғ ауы - ил деген жалғ ауғ а ауысады.

1 сурет - Пептидтік байланыстың тү зілуі.

Мысалы жоғ арыда келтірілген дипептид аланилглицин деп аталады.

Пептидтік байланыс – ө те берік байланыс. Бұ л амин қ ышқ ылдарының карбониль тобының кө міртегісі мен имин тобының азотын байланыстыратын осьті айналуына кедергі жасайды.

Дисульфидті байланыс, олбір немесе екі полипептид тізбектерінің ә р тү рлі аймақ тарында орналасқ ан екі цистеиндегі тио (сульфгидрил) топтарының кү кірт атомдарының арасындағ ы байланыс, бұ л байланыс нә тижесінде цистин тү зіледі.