Белок молекуласының зарядына орта рН-ңәсері, белоктардың ИЭН-і.

Белоктардың молекуласының заряды орта реакциясына тә уелді. Егер белокқ а суды қ осса, онда белок гидраттанады. Белоктың функционалды топтары (NН₂ жә не СООН) диссоциацияланып, оң зарядтың мө лшеріне теріс зарядтың мө лшері тең болып, белок молекуласы нейтралды болады. Яғ ни белок молекуласы зарядсыз қ алады, электронейтралды кү йге (рН=7) айналады. Белоктардың мұ ндай кү йі изоэлектрлік деп аталады, ал белоктың изоэлектрлік кү йін қ амтамасыз ететін ортаның рН-ы изоэлектрлік нү кте (ИЭН) деп аталады.

Белок ерітіндісіне қ ышқ ылдарды, сілтілерді немесе тұ здарды қ оса отырып, белок молекуласының зарядын ө згертуге болады.

Сілті қ осқ анда амин тобының диссоциациялануы тө мендеп, карбоксил тобының диссоциациялануы жоғ арылайды да, белок теріс зарядталып, қ ышқ ылдық қ асиетке ие болады. Ал қ ышқ ыл қ осса, керісінше, белок молекуласы оң зарядталып, негіздік қ асиетке ие болады. Сонымен қ атар, белоктар амин қ ышқ ылдары сияқ ты амфотерлік қ асиет кө рсетеді:

Белок молекуласының қ ұ рамында диаминомонокарбон қ ышқ ылдары басым болса, белок оң зарядталып, негіздік қ асиет кө рсетеді. Егер белоктың қ ұ рамында қ ышқ ылдық амин қ ышқ ылдары (моноаминодикарбон) болса, онда молекула теріс зарядталады да, қ ышқ ылдық қ асиет кө рсетеді.

Белоктардың рН –ын ө згерте отырып, изоэлектрлік кү йге жеткізуге болады. Қ ышқ ыл белоктардың ИЭН-сі қ ышқ ыл ортада (пепсина ИЭТ=1, 5), ал негіздік белоктардың ИЭН-сі сілтілі ортада (гистондар ИЭТ= 10) болады.

Қ ышқ ылдық ортада

Негіздік ортада

Белоктар ө зінің ИЭН-де зарядсызданып, ерігіштігі тө мендеп, тұ нбағ а оң ай тү седі. Белоктарды бө ліп алуғ а арналғ ан аналитикалық ә дістердің бірі – изоэлектрлік фокусирлеу.

Сонымен, белок молекуласының заряды біріншіден ортаның рН–на, екіншіден, белоктың қ ұ рамына кіретін амин қ ышқ ылдарының тү ріне байланысты.