Ферменттердің күрделі құрылымы. Жай (бір компонентті) және күрделі( екі компонентті) ферменттер.

Химиялық табиғ аты жағ ынан тек белоктардан тұ ратын бір компо-нентті-жай ферменттер болады. Мысалы, пепсин, трипсин, -амилаза. Кү рделі(екі компонентті) ферменттер жай белоктан- апоферменттен жә не табиғ аты белок емес простетикалық топтан- коферменттен тұ рады. Мысалы, лактатдегидрогеназа (ЛДГ) - жай белок + НАД+.

Апофермент субстраттық арнайылық ты, ал кофермент арнайылық ә серді қ амтамасыз етеді.

Изоферменттер (мысалдар), диагностикалық маң ызы. Изоферменттер, рө лдері, биологиялық негіздері.

Изоферменттер – бір ферменттің молекулалық тү р ө згерісі. Олардың коферменттері бірдей, апоферменттері ә ртү рлі. Бір типті реакциялар-дың жылдамдық тарын арттырады, бір субстратқ а бірақ ә ртү рлі жағ -дайда ә сер етеді, ағ залық арнайылық тары болады, оны клиникада диагностикалық - жеке бө ліктерге бө ле анық тау тесттеріне пайдаланады.

Ферменттердің субстраттық арнайылығ ының тү рлері (мысалдар). Ферменттердің арнайылық тары: а) субстраттық; б) ә сер ету арнайылығ ы.

а)Субстратты арнайылық – ферменттің белгілі бір субстратпен ә рекет-тесу мү мкіндігі. Егер фермент бір субстратпен ә рекеттессе оны абсолютті субстраттық арнайылық деп атайды. Егер фермент байланыс тү рі бір-дей бір топ субстраттарғ а ә сер етсе оны салыстырмалы субстраттық арнайылық деп атайды.

б) Ферменттің ә сер ету арнайылығ ы- ферменттің белгілі бір реакция тү рін катализдеуі.

Субстраттық арнайылық тың тү рлері: салыстырмалы, абсолюттік, стериохимиялық.

Егер фермент бір субстраттың ө згерісін катализдейтін болса ондай ар-найылық абсолютті болады. Мысалы, аргиназа аргининді ыдыратады. Егер фермент байланыс тү рлері бірдей бір топ субстраттардың ө згерістерін катализдейтін болса, ондай арнайылық салыстырмалы болады. Мысалы, пепсин жануар жә не ө сімдік белоктарын бірдей ыдыратады. Пепсиннің ә сер ету аймағ ы пептидтік байланыс болады. Стереохимиялық арнайылық химиялық заттардың L- жә не D- оптикалық изомерлері мен геометриялық цис- жә не транс- изомерлерінің болуына негізделген. Фермент тек бұ л изомерлердің біреуіне ғ ана ә сер етеді. Мысалы, фумараза фумар қ ышқ ылының (транс- изомер)ө згерісіне ғ ана ә сер етеді, ал малеин қ ышқ ылына (цис- изомер) ә сер етпейді.

Фермент активтілігіне температураның ә сері. Қ айтымды жә не қ айтымсыз инактивация. Ферменттің белсенділігіне температураның ә сері.

Ферменттердің ә сер ету оптималды температурасы 37- 45° С. 70°С-дан жоғ арылағ анда ферменттің табиғ аты белоктық зат болғ андық тан қ айтымсыз денатурацияғ а ұ шырайды да, реакцияның жү руі тоқ талады. Температура 37° С-тан тө мендегенде молекулағ а активтену энергиясы жетіспегендіктен ферменттің белсенділігі тө мендейді, бірақ бұ л қ айтымды ү рдіске жатады.

Фермент активтілігіне орта рН-ның, фермент пен субстрат концентрациясының ә сері. Ферментативтік реакцияның жылдамдығ ына орта рН-ның ә сері.

Кө птеген ферменттер ү шін ортаның оптималды рН= 4-7 аралығ ында болады. Бұ л аралық та ферменттің субстратқ а ынтық тығ ы жоғ ары болады жә не субстраттың ө нім мен ферментке диссоцияциялануы да максималды болады. Ферменттер ИЭН-де максималды белсенділік кө рсетеді.