Вернике орталығы самай бөлігінде орналасқан

Сө йлеуге байланысты қ имыл орталығ ы сол жақ жарты шардың маң дай бө лігінің тө менгі қ атпарында 4-6 алаң дарында жатыр. Бұ ғ ан қ оса, ми ұ ыртысының ішкі бетін ала жә не маң дай тұ сында да қ озғ алтқ ыш орталық тары болатыны белгілі.Жаң а қ ыртыстың нейрондық қ ұ рылымы. Цитологиялық ә діспен жә не соң ғ ы жылдары электрондық микроскоппен зерттеп, ми қ ыртысының нейрондары 7 қ абат болып орналасқ аны байқ алды.

Біріншісінде нерв талшық тары мен нейроглия торшалары бар. Торшалар саны ө те аз, сондық тан ө те жұ қ а, шамамен 0, 25 мм. Екінші қ иыршық ты қ абатында ұ сақ торшалар жатыр. Бұ л қ абат та ө те жұ қ а, не бары 0, 2 мм.

Ү шінші қ абат пирамидалары нейрондардан тұ рады. Қ алың дығ ы 1 мм жә не одан да кө бірек болуы мү мкін.Тө ртінші қ иыршық ты ішкі қ абатта пирамидалары нейрондар, ұ зын аксондары мен дентриттері кө рші қ абаттағ ы нерв талшық тарымен жалғ асып жатыр. Мұ нда ә р тү рлі нейрондар бар, бір текті торшалар болса, екінші жерінде ә р текті торшалар орналасқ ан.

Бесінші – ірі пирамидалы нейрондар қ абаты, бірақ ұ сақ торшалары да бар. Дентриттері 1-і қ абатқ а дейін жетеді.

Алтыншы қ абатта ү ш қ ырлы жә не ірі қ иыршық ты нейрондар бір-бірімен қ оян-қ олтық тұ тасып жатыр. Мұ нда полиморфты нейрондар жиі кездеседі.

Жетінші қ абаты жіп тә різді ө те ұ зын нерв торшаларынан тұ рады, кейбіреулерінің дентриттері 1-қ абаттағ ы нейрондарғ а ө тіп кетеді.

Ми қ ыртысындағ ы нейрондар барлық жерінде біркелкі емес: саны, кө лемі, сыртқ ы пішіні, дентриттерінің ұ зындығ ы мен тармақ талу тү рі ә р қ илы. Мысалы, ү лкен пирамидалы нейрондар моторлық аймақ та кө бірек, ал кіші пирамидалы торшалар қ абатта кө бірек кездеседі. Нейрондардың ә р қ абатта ә р тү рлі орналасуы ми қ ыртысының цитоархитектуралық картасын жасауғ а негіз болды.Ми сың арларында келесі талшық тар болады: 1. проекциялық -орталық жү йке жү йесінің жоғ ары бө лімдерін тө менгі бө лімдерімен байланыстырады, 2. ассоциатитік -тек ми сың арларының бө лімдерін байланыстырады, 3. комиссуральдық -екі жарты шарларды байланыстырады. Микроэлектрод арқ ылы ми қ ыртысының ә р терең дігі нү ктелерін тітіркендіру ә дісімен Америка ғ алымы В. Маунткасл жаң а ғ ылыми мә лімет алды. Микроэлектродтарды қ ыртысқ а перпендикуляр сызық пен терең деткенде нейрондардың модальділігі ө згермей, олардың арасында ешқ андай айырмашылық байқ алмағ ан. Ал егер микроэлектродтардың бағ ытын бұ рыштатып ө згертсе, онда нейрондардың модальдігі ө згере бастағ ан. Осы мә ліметтердің негізінде ғ ылым мынадай қ орытындығ а келген: қ ыртыстың сомато-сенсорлық (дене сезімі) қ ұ рылымы нейрондардың тік тізбегін қ ұ райды. Бұ л тізбек қ ыртыс бетіне перпендикуляр орналасады. Оның диаметрі 500 мкм шамасында. Тізбектегі нейрондардан міндеті – бірың ғ ай модальды торшалардан келген сол сә тте талдау. Нейрондардың тік тізбекті модельді принципі басқ а сезім жү йелеріне де тә н. Кө ру, есту, иіс сезу, дә м сезу жү йелеріне де осындай тізбек тә ртібі орын алатынын Д. Хьюбел мен Дж. Визель айқ ындады. Ә р жү йедегі тізбек модульдердің ө зара қ арым-қ атынасын Дж. Экклс зерттеген. Бұ л байланыстылық ірі пирамидалы нейрондардың дендриттерінің кө мегімен жү руі мү мкін. Осындай байланыс ық палы қ озу не тежелу орталығ ын уақ ытша тудырады. Жә не тізбекті модульдену жолымен бірнеше рефлекторлық қ имылды ү йлестіреді. Мысалы, бір нә рсені алу ү шін, қ олдың қ имылына қ оса, кө ру сезім жү йесі де жұ мыс істеуі керек. Сондық тан бұ рынғ ы қ ыртысты карта тә різді функциялық аймақ тарғ а бө ліп тастаудың дұ рыстығ ы кү мә н келтіреді. И. П. Павлов та бұ ғ ан ө рнекті (мозайкалы) қ ұ рылым тү рінде қ арағ ан.

Ми сың арларында қ ұ ыстар орналасқ ан- бұ л 1, 2-ші қ арыншалар, олар ө зектер арқ ылы 3-ші қ арыншамен байланасады, таламус дең гейінде 3-ші қ арынша орналасады, сильвиев водопровод арқ ылы 3-шіқ арынша 4-ші қ арыншамен байланасады. Қ арыншаларда ликвор /сұ йық тық /, ликвор қ арыншаларда бө лінеді жә не кері сің у процессі ө теді, егерде ликвор кө п болінсе жә не оның қ айта сорылуы бұ зылғ ан жағ дайда патологиялық ө згерістер пайда болады. Ликвор жү йке жү йесінің осмостық қ ысымын реттейды, миды шайқ алудан, ұ рылуынан, сығ ылуынан қ орғ айды жә не қ оректі қ ызметін атқ арады.

Жоғ ары жү йке ә рекеті туралы тү сініктің пайда болуы

Жоғ ары жү йке ә рекетіне ми сың арлары мен оның қ ыртысының қ ызметі

жатады. Жоғ ары дә режедегі қ ызметтер: ес, сана, ойлау, кө ң іл-кү йі, ұ йқ ы, тү с кө ру, гипноз т.с.с ми сың арлары мен олардың қ ыртысының негізгі қ ызметі болып есептеледі. Шартсыз рефлекстер алғ ашқ ы кезде организмнің тірлігін сақ тау ү шін қ ажет.Туа пайда болып, ө здерінің орындалуы ү шін ешқ андай қ осымша жағ дайларды қ ажет етпейді, тұ қ ым қ уалайды. Бұ л рефлекстердің рефлекторлы доғ асы жү йке жү йесінің тө менгі дә режедегі жұ лын, сопақ ша ми секілді бө лімдері арқ ылы қ алылтасады. Шартты рефлекстер тұ қ ым қ уаламайды, тек ө мір тә жірибесінің негізінде, сыртқ ы ортамен байланыстың арқ асында пайда болып отырады,. Олардың рефлекторлы доғ асы ми сың арларының қ ыртысында қ алыптасады, тұ рақ сыз, уақ ытша. Шартты рефлекс пайда болуы ү шін бір тұ рақ ты белгілі жағ дайлары болуы қ ажет. Шартты рефлекс пайда болуының негізі, - ми қ ыртысыныда нарв орталық тарының арасында уақ ытша нервтік байланыс пайда болады. Шартты рефлекстердің пайда болуына қ ажетті жағ дайлар:

1) Ә сер етуші шартты жә не шартсыз тітіркендіргіштердің болуы, шартты тітіркендіргіштердің ә сері шартсыз тітіркендіргіштің ә серінен сә л бұ рынырақ басталып (15-20 сек), олар біраз уақ ыт бірге ә сер етуі тиіс;

2) Тітіркендіргіштердің тұ рақ ты ретпен ә сер етуі;

3) Аталғ ан жағ дайлардың ұ зақ уақ ыт кө п қ аайталануы;

4) Шартты тітіркендіргіштің шартсыз тітіркендіргіштен ә лсіздеу болуы;

5) Жү йке жү йесінің маң ызды бө лімі-ми қ ыртысының қ ызмет қ абілетінің дұ рыс қ алыпта болуы. Шартты рефлекстердің пайда болуының негізі-ми қ ыртысындағ ы нерв орталық тарының арасында уақ ытша нервтік байланыстың пайда болуы.

Шартты рефлекстердің тежелуі.Тежелу 2 тү рлі болады: сыртқ ы немесе шартсыз жә не ішкі немесе шартты тежелу.Сыртқ ытежелу туа пайда болады. Ми қ ыртысында қ осымша кү шті қ озу ошағ ы пайда болғ ан жағ дайда, қ озу ошағ ын тежейді де ол жауап тоқ тап қ алады, бұ л индукциялық тежелу. Шектен тыс тежелу тітіргендіргіш кү шті, немесе ұ зақ уақ ыт ә сер еткен жағ дайда пайда болады. Шартты немесе ішкітежелу: шартты тітіркендіргішті шартсыз тітіркендіргішпен бекітпегенде біртіндеп шартты жауап жойыла бастайды да, біраздан соң мү лде тоқ тайды- бұ л сө ң гіш тежелу. Ө те ұ қ састітіркендіргіштерді бір-бірінен ажыратады, бұ л ажырату/дифференциалды/ шартты тежелуі. Ми қ ыртысының талдау жә не талқ ылау қ ызметтері. Талдау арқ ылы организм ө зіне қ ажетті, тиімді ә серлерді бө ліп алып, ажыратады.Таң далғ ан ә серлерге дұ рыс жауап қ айтару ү шін ми қ ыртысында олар қ айта жинақ талып қ орытылады, талқ ыланады. Мұ ны ми қ ыртысындағ ы талқ ылау дейді. Динамикалы стереотип адам мен жануарлардың ми қ ыртысында ұ зақ мерзім тұ рақ ты ретпен ә сер еткен топты тітіркендіргіштердің біртұ тас шартты рефлекторлы ә рекетті тудыратын қ абілетін, яғ ни белгілі бір жү йеге келтіруды

Лекция

Тақ ырыбы: жү йке жү йесінің аурулары.

Жоспар:

1. жұ қ палы аурулар тұ ралы тү сінік.

2.Полиомиелит, менингит, энцефалит

3.миелит, арахноидит

«Эпидемиялық тізбек» келесі кезең дерден тұ рады:

Аурудың шығ у кө зі-ауру адам жә не жасырын тү рде сақ таушы

Аурудың таралу жолдары: қ арым- қ атынас, ауа- тамшы.

Организмнің қ абылдау қ аблетінің дә рә жә сіне байланысты ауру жең іл, орташа, ауыр тү рде ө теді.

Жұ қ палы аурудың кезендері

1.Инкубациялық кезең – микроб адам организіміне ө ткен соң, алғ ашқ ы белгілер пайда болғ анғ а дейің гі кезең. Мысалы: гриптың инкубациялық кезең і 5-6 сағ ат, 1-2 кү н; СПИД -10 жылғ а дейін.

2.Алғ ашқ ы белгілер кезең і бұ л кезең жалпы белгілермен сипатталады.Мысалы: температура болады, тә беті болмайды, ә лсізденеді.

3.Ө ршу кезең і- аурудың негізгі белгілері байқ алады.

4.Емделу кезең і- организімнің қ айтадан қ алпына келуі.

5.Қ алдық белгілер кезең і, мысалы- кө з қ ылилануы, бет нервтің парезі, есту мен сө йлеу кемістіктері пайда болады.Ақ ыл ойы тежеледі.

Полиомиелит – негізінен жұ лынның сұ р затын зақ ымдайтын жедел инфекциялық ауру.Бұ рын ол балалық шақ қ а тә н деп есептелген.1883ж. проф. А.Я.Кожевников алғ ашқ ы рет полиомиелиттің инфекциялық табиғ аты туралы болжамын айтқ ан жә не ө зінің лекцияларында оның клиникасына сипаттама берген. Кейіннен Д.Гейне мен О.Медин бұ л аурудың нақ тырық жә не толығ ырақ зерттеген, сондық тан оны Гейне – Медин ауруы деп атап кеткен. Қ азіргі кезде осы ауру фильтрленетін вируспен шақ ырылатындығ ы дә лелденген. Енді полиомиелитті жалпы инфекцияларғ а жатқ ызады, ө йткені оның жү йке жү йесінің зақ ымдануынсыз ө тетін тү рлері де анық талғ ан.

Полиомиелит жеке, яғ ни спорадикалық тү рде де, эпидемия тү рінде де кездеседі.

Аурудың жаздың аяғ ында жә не кү зде байқ алатындығ ы оның таралуына шыбындар, соналар, кенелер, бү ргелер жә не басқ а да жә ндіктер қ атысады деп болжауғ а мү мкіндік береді.

Полиомиелитпен кө бінесе 4 – 5жасқ а дейінгі балалар ауырады. Эпидемия кезінде полимиелит 6 айдан 12жасқ а дейінгі балалардың жә не ересектердің ауырғ ан жағ дайлары тіркелген. Ауырғ аннан кейін тұ рақ ты иммунитет қ алыптасады. Ұ зақ уақ ыт полиомиелит вирусы тек қ ана жұ лынның алдың ғ ы мү йіздеріндегі қ озғ алтқ ыш нейрондарды зақ ымдайды деп саналғ ан. Соң ғ ы кезде ауру сонымен қ атар жұ лынның артқ ы мү йіздерін де, қ абық тарын, тү біршектерін, жұ лын тү йіндерін, жү йке ұ штарын, бұ лшық еттерді зақ ымдайтындығ ы жә не миғ а да тарауы мү мкін екендігі анық талғ ан. Осылай таралуына қ арай полиомиелиттің мына тү рлерін ажыратады: жұ лындық, бульбарлық (сопақ ша мидағ ы) жә не церебральдық (мидағ ы).Полиомиелитке зақ ымдаудың терең дігі жағ ынан біркелкі еместік тә н.Мысалы, патологоанатомиялық зерттеу арқ ылы толық зақ ымданғ ан жасушалардың жанында аздап қ ана зақ ымданғ ан немесе сау жасушалар кездеседі.

Аурудың ағ ымында бірнеше кезең ді бө леді. Вирус организмге енгеннен кейін инкубациялық (жасырын) кезең басталады, ол орташа шамамен алғ анда 10 – 14 кү нге созылады. Бұ л кезең ге ө зін – ө зі жалпы нашар сезіну, бас ауыру жә не тә бетінің тө мендеуі тә н. Балалар ә деттегі қ ағ ылездігінен айырылып, салбыр, беймаза болады.

Келесі кезең – аурудың клиникалық кө ріністерінің айқ ындалу кезең і. Оның ағ ымының ө зінде 4 кезең ді бө ліп шығ аруғ а болады: салғ а (паралич) дейінгі немесе менингеальдық кезең, сал кезең і, қ алпына келу кезең і жә не қ алдық тық кезең.

Ауру дене қ ызуының 38-40 дейін кө терілу мен қ алтыраудан басталады. Ұ йқ ышылдық немесе беймазалық, бас ауыруы, іш ө ту, қ ұ су немесе жоғ арғ ы тыныс жолдарындағ ы қ абыну процесі пайда болады. Бір жасқ а толмағ ан балаларда жиі қ ұ су, ү лкен ең бегінің кө терілу мен солқ ылдауы байқ алады. Полиомиелиттің бастапқ ы кезең іне ми қ абық тарының зақ ымдану симптомдары тә н: желке бұ лшық еттерінің тартылуы, Керниг симптомы, арқ аның ауыруы. Кейде аурудың басынан – ақ тыныс алу бұ зылады. Науқ астардың басым кө пшілігінде тыныс алудың бұ зылуы тыныс алу бұ лшық еттерінің салдануы нә тижесінде пайда болады.

Сал ауруы кейде қ алтырау кезең інде пайда болады.Дене қ ызуы қ айтқ аннан соң қ алпына бес кү ннің ішінде белгілі болады да, басында ү лкен алаң дарды алып, содан соң белгілі бір шектелген жерде тұ рақ ты кемістік тү рінде жинақ талады.

Полиомиелит кезінде сал шеткі немесе босаң сығ ан деп аталады. Кө бінесе екі аяқ, сирегірек екі қ ол, ал кейде бір аяқ немесе бір қ ол сал болады. Зардап шеккен аяқ не қ ол жіп қ ұ сап салбырап қ алады, тү сі кө герген (цианоз), сипип сезгенге суық болады. Сің ірлік рефлекстері жоқ (арефлексия) бұ лшық ет тонусы кү рт тө мендеген (атрофия) дамиды. Егер жұ лынның мойын бө лігінің тө менгі жағ ы зақ ымданса, зақ ымданғ ан жақ та Горнер симптомы байқ алады, ол кө з саң ылауы мен қ арашық тың кішіреюімен жә не кө з алмасының шү ң іреюімен білінеді. Ә детте 6 аптадан кейін қ алпына келу кезең і басталады. Біртіндеп сал болып қ алғ ан аяғ ының не қ олының саусақ тары, одан кейін алақ андары мен табандары қ озғ ала бастайды. Қ алпына келу ә детте біркелкі емес жү реді. Мысалы екі аяғ ы да зақ ымданғ анда біреуінің қ ымылдауы тез қ алпына келсе екіншісінікі болар- болмас білінеді. Қ озғ алыстыың қ алпына келуімен қ атар ә ртү рлі бұ лшық ет топтарының зақ ымданғ андығ ы нә тижесінде контрактуралар (аяқ – қ олдың буындарда қ исаюы) пайда болады. Контрактуралар семген бұ лшық еттердің ә лсіздігінен сау бұ лшық еттердің басым кү ші ө зіне қ арай бұ рып тартуына байланысты болады. Сондық тан аяқ - қ ол дұ рыс емес, қ алпына сай келмейтін жағ дайда болады.

Қ алдық тық кезең де тұ рақ ты сал жә не контрактуралар сақ талады, соның нә тижесінде дененің, аяқ тардың немесе қ олдардың қ исаюы пайда болады. Сал болғ ан қ ол- аяқ та бұ лшық еттердің семуімен бірге сү йектердің де семуі де байқ алады да, олар кейінен қ исайып морт сынғ ыш болады. Жоғ арыда айтылғ ан кемістіктердің нә тижесінде аяқ - қ олдың ұ зындығ ы мен енінің ө су артта қ алады, бұ л буынның шығ ып кетуіне ә кеп соғ ады. Науқ астар тіпті жү ре алмайды немесе балдақ пен жү реді. Іштің жә не арқ аның бұ лшық еттерінің салы кезінде омыртқ а жотасы ә р тү рлі қ исаяды да, сол ү шін науқ астардың тұ руғ а, жү руге шамасы келмейді жә не ола табиғ атына сай емес, бұ рыс дене қ алпында болады. Сырқ аттану кезіндегі жә не одан кейінгі қ алдық ты кемістікке байланысты баланың психикалық қ ызметтері зардап шегеді. Аурудың басында балалар салбыр, енжар, ал кейде тітіркенгіш болады. Ал қ алпына келу кезең інде тез шаршау, кө ң іл- кү йдің жиі ө згеруі, жылауық тық, қ орқ ақ тық т.с.с байқ алады.

Осылайша, полиомиелиттің барлық кезіндегі психикалық симптомдардың басқ а инфекциялар кезіндекейбір балаларда анық талатын астениналық реацияладан ешқ андай айырмашылығ ы жоқ десе де болады. Ал қ алдық ты кезең інде сал нә тижесінде балалардың қ имыл- қ озғ алысы кү рт шектелген болады.

Жалпы, полиомилитпен ауырып шық қ ан жә не қ озғ алыс кемістігі тү ріндегі қ алдық ты қ ұ былыстары бар балалар ө зінің жағ дайына ә ртү рлі реакциямен жауап береді. Кө бінесе олар табандылық, қ ажырлылық танытады. Бала қ оршағ ан ортағ а белсенді тү рде бейімделіп, ө зінің кемістігінің орнын толтыруғ а, тү зетуге ұ мтылады. Алайда қ озғ алысының кемтарлығ ына байланысты баланың қ оршағ ан ортаны қ абылдауы мен ол туралы тү сініктері шектелген болады да, бұ л оның мінез- қ ұ лқ ына, қ алауына, ақ ыл- ойына ө зіндік ә серін тигізеді.

Дұ рыс ұ йымдастырылғ ан жә не жү йелі педагогикалық жұ мыс мұ ндай балалардың кө бісіне ө зінің сау қ атар қ ұ рбыларының дең гейіне жетуге кө мектеседі. Нә тижесінде ақ ыл- ой жағ ынан ауыр бұ зылыстан (кемақ ылдылық) байқ алмайды. Полиомилитпен ауырып шық қ ан балалардың психикалық ө згерістер негізінен

Мінез бен кө ң іл кү й – жігерсаласына қ атысты болады жә не кемістік дә режесіне, ұ йымдастырылғ ан педагогикалық жұ мыстың дер кезінде жә не дұ рыс орындалуына байланысты.

Науқ ас балаларды ауруханағ а ерте жатқ ызудың жә не емдеудің дер кезінде басталуының аурудан жазу болжамындағ ы маң ызы ө те зор.Аурудың жедел кезең інде толық тыныштық сақ тау қ ажет. Науқ астар қ атты тө секте аяқ тарын жазып жатуы керек. Салбырағ ан табандарына кішекене жә шік тіреп қ ою керек немесе шинамен тұ рақ ты қ алыпқ а келтіру қ ажет.

Жедел полиомиелитті емдеуде тыныс алудың бұ зылыстарымен кү ресу ең маң ызды міндеттердің бірі болып табылады.Тыныстың ауыр бұ зылыстарында арнайы тыныс қ алталарық олданылады, олар ырғ ақ ты тү рде кеуде қ уысының біресе қ ысылуын, біресе кең еюін шақ ырады.Ауыру сезімі басылғ аннан кейін бұ лшық еттердегі қ анайналымды жақ сарту ү шін жә не контрактураларды болдырмау ү шін жең іл массаж бен гимнастика жасалады.Сал дамығ аннан кейін 4-6 апта ө ткенде электрлік ем жіне жылы ванналар қ олданылады.

Ортопедиялық жә не хирургиялық ем кең інен қ олданылады.Операциялар контрактураны жоюғ а бағ ытталады.Омыртқ а жотасының қ исаюы кезінде корсет кию керек, бұ л белгілі жә режеде тік жү руді сақ тап қ алуғ а жә не жү рісін жең ілдетуге мү мкіндік береді.Науқ асқ а нық тұ руғ а жә не жү руге мү мкіндік беретін, сонымен бірге жү рген кезде аяқ тың барлық буындары қ имылдайтындай жағ дай жасайтын қ адаусыз аппараттар (Н.А. Шенк) қ олданылады.Аппараттың ішінде аяқ жазылғ ан тү рде болады да, бұ л контрактура пайда болуының алдын алып, ауру аяқ қ а сау аяқ пен бірдей дерлік жү ктеме орындауғ а жағ дай жасайды.Қ ысқ арғ ан аяқ тү зелетіндіктен осындай аппарат киген науқ астардың жү рісінің қ алыпты жү рістен онша айырмашылығ ы болмайды.Сол аяқ белсенді жә не пассивті қ озғ алысқ а ү немі қ атысып отыратындық тан жіне денені тіреген кезде жү ктеме тү сетіндіктен, сә йкес тітіркенулер (импульстер) пайда болып, орталық жү йке жү йесіне жетеді.Қ озғ алыс кемістігін тү зеуге бағ ытталғ ан осы аппараттан басқ а жү руді жең ілдету ү шін сал аяқ ты тұ рақ тандыру мақ сатымен ортопедиялық аяқ киім де қ олданылады.Осы атап ө тілген барлық ортопедиялық жә не хирургиялық шаралар зардап шеккен балаларғ а ө здігімен жү ріп тұ руғ а, оқ уғ а жә не жұ мыс атқ аруғ а мү мкіндік береді.

Алдын-алу шаралары сау балаларды инфекциядан қ орғ ауғ а бағ ытталады.Ол ү шін науқ астарды бө лек ұ стайды, бө лмелер мен заттарды залалсыздандырады (дезинфекция).Айналасындағ ылар жә не балағ а кү тім жасаушылар қ олын жиі жуып, ауыз бен мұ рын қ уысын залалсыздандырушы ерітінділермен шаюы тиіс.Науқ астың ыдыстарын қ айнату қ ажет.Сонымен қ атар, жә ндіктермен жә не паразиттермен кү ресу керек.Қ азіргі кезде біздің елімізде полиомиелиттің алдын-алу мақ сатымен жаппай егу (вакцинация) ө ткізіледі.Оның нә тижелері ө те жақ сы, қ азіргі уақ ытта бұ л ауру кездеспейді десек те болады.Дү ниежү зілік денсаулық сақ тау ұ йымының бағ дарлмасына сә йкес жақ ын арада полиомиелитті нағ ыз шешек (натуральная оспа)ауруы сияқ ты бү кіл ә лем бойынша жоюғ а қ ол жеткізу қ ажет бұ л ә бден мү мкін.Сонда тіпті егу жү ргізудің де қ ажеті болмас еді.

Полиомиелиттен кейінгі қ имыл бұ зылыстары бар балалар ү шін олармен арнайы педагогикалық шараларды ұ йымдастырудың маң ызы ө те зор.Мұ ндай балалар кө бінесе жалпы мектеп бағ дарламасымен оқ и алады.Осы балаларды оқ ытуды аурудан кейін бейімделудің бастапқ ы кезең інде арнайы санаторий-интернаттарда ө ткізген дұ рыс, ө йткені сонда оқ ытумен бірге тү зетуші емдік шаралар да жү ргізіледі.Бұ л балалардың ө зі сияқ тылардың ортасында болуы оғ ан аяушылық пен, ал кейде мазақ пен қ арауды сезінбеуі тұ рғ ысынан да жағ ымды ә сер етеді.Арнайы мекемеде оқ и отырып, бала бірқ атар емдік-тү зету шараларын қ абылдайды, соның ішінде бірінші орында емдік дене шынық тыру мен ең бекпен емдеу тұ рады.Емдік дене шынық тырудың арнайы жаттығ улары балалардың моторикасын дамытып, оларда нық басуды, кең істікте тұ рақ ты болу ү шін бірқ атар қ ажетті дене қ алпын табу қ абілетін, керекті қ осымша қ имылдарды қ алыптастырады, протезді тағ ып жү руге жә не оны пайдалануғ а ү йретеді.

Орталық жү йке жү йесінің органикалық зақ ымдалуынан кейін қ алғ ан қ озғ алыс кемістігі бар балаларды дамытудағ ы аса зор