Гидродинамикалық ұқсастық заңдылықтары.

Егер бірнеше денелер сұ йық немесе газ ағ ынының жолында орналасса, солардың біреуінің ағ ысқ а байланысты болатын ә серлесуін басқ а денелердің ә серлесуімен салыстырып қ арастыруғ а болады. Ол ү шін гидродинамикалық, механикалық, геометриялық ұ қ састық тары болу керек Негізінен алғ анда ол ұ қ састық тар сұ йық тардың мынандай шамалары арқ ылы байланысуы мү мкін:

-денені айналып ө ткендегі жылдамдық

- дененің шексіздіктегі жылдамдығ ы

- айналу кезіндегі радиус вектор

- дененің ө лшемі

- тығ ыздығ ы

-тұ тқ ырлығ ы

- стационар уақ ыт ағ ыны

- еркін тү су ү деуі

c - жарық жылдамдығ ы

Гидродинамикалық – механикалық қ озғ алыстарды осы шамалар арқ ылы анық тауғ а болады. Бұ л шамалардың арасында функционалды байланыста болады. Бұ л шамалардағ ы байланыстар 4 тү рлі комбинацияда беріледі:

-Рейнольдс критериі

1).Re сол ағ ыстың инерциясымен тұ тқ ырлық тың арасын байланыстыратын ө лшемсіз шама.

2). Ғ - Фруд критериі инерциямен потенциалдық энергияның арасындағ ы байланысты анық тайтын критерий.

3).М- Махтың критериі сұ йық тың сығ ылу –сығ ылмауын кө рсетеді.

4).Sh- Струхан критериі сұ йық тың стационар –стационар емес екендігін кө рсететін критерий.

Бұ лардың барлығ ын бір-біріне байланыстыруғ а болады.

Тұ тқ ырлық ә сер етіп, инерциясы кө п болса Re санының қ орытылуы былайша болады:

Ұ қ састық ты кө п жағ дайда самолёттің аэродинамикасын кемелердің гидродинамикасын есептеуде пайдаланады.Самолётпен, кемелердің массалары ө те ү лкен, оларды лабораторияларда зерттеу ү шін ө лшемдерін ө те кіші деп алу қ ажет.

Геометриялық ұ қ састық тары болғ ан менен аэродинаимикалық ұ қ састық тарын тең естіру ү шін газдардың жылдамдығ ын кө бейту қ ажет.Бұ л жағ дайда Махтың критериі ә сер ете бастайды. Газдардың жылдамдығ ы кө бейген сайын, оның сығ ылуы кө бейеді. Сондық тан мұ ндай зерттеулер кезінде самолёттің

ө лшемдерін кішкрейтпеуге тырысады. Кә зіргі аэродинамикалық трубалар жү здеген метр-секунд газдардың жылдамдығ ын алуғ а болады.

Аэродинамикалық ұ қ састық негізінен екі критериге байланысты болады. Олар Рейнольдс Re жә не Фруд F.Егер модельді сол самолёттің ө зіндегі ауамен қ уаласа, Рейнольдс пен Фрудтың қ ажеті болмайды.

Модель мен нақ ты самолёттің ө зін тұ тқ ырлығ ы бірдей газбен ү рлесек, онда тек қ ана бір критерий арқ ылы ұ қ састық ты анық тауғ а болады.