Куәгері қызметі

Ү йлену кезінде куә нің атқ аратын қ ызметі – ү йленуге қ атысты ұ сыныс пен мақ ұ лдауды есту жә не тү сіну. Сондық тан куә лардың бір жерде бірге болулары қ ажет.

2. намаздың рү кіндерін атаң ыз. Дә лел ә рқ айсына -

Намаздың рү кіндері - «Намаздың рү кіндері алтау: тә кбір тахрима...» — Тахрима — алғ ашқ ы тә кбір. Алла Елшісі (Оғ ан Аллатың игілігі мен сә лемі болсын): «Намаздың кілті — тазалық, тахримасы — тә кбір»[1]. Тә кбір тахрима Имам Ә бу Ханифа мен Ә бу Юсуфтың (Алла оларды рақ ымына бө лесін) кө зқ арасында: шарт, ал Имам Мұ хаммедтің (Алла оны рақ ымына бө лесін) кө зқ арасында: парыз. Бұ дан келіп шығ атын қ орытынды: егер парыз намаз бұ зылып кетсе, екі имамның ұ станымы бойынша нә пілге айналады, ал имам Мұ хаммедтің (Алла оларды рақ ымына бө лесін) ұ станымы бойынша, намаз бұ зылады. Сонымен қ атар бесін намазына зауалдан алдын кіріссе жә не тахриманы айтқ аннан кү н зауалдан асса, екі имамның кө зқ арасында: намаз дұ рыс, ал имам Мұ хаммедтің (Алла оларды рақ ымына бө лесін) кө зқ арасында: намаз дұ рыс емес. Имам Мұ хаммед (Алла оларды рақ ымына бө лесін) тахриманы парыз деп санағ ан, себебі ол ү йге кіретін есік сияқ ты. Есік ү йдің бір бө лігі болып табылады. Намаздан бұ рын рұ қ сат етілген нә рселерді (мысалы, ішіп жеу, сө йлеу сияқ ты) харам қ ылатындық тан тахрима деп аталғ ан. Екінші парызы — (Қ иям). Егер тік тұ рып қ олын созғ ан уақ ытта тізесіне жетпесе, қ иям деп аталады. Бұ л тұ руғ а, сә жде қ ылуғ а қ адір болғ ан адамғ а парыз намаздарында жә не ілесуші адамғ а парыз. Егер қ иямғ а шамасы жетсе, бірақ сә жде қ ыла алмаса, отырып, ишарамен оқ ығ аны жақ сырақ. Ү шінші — (Қ ирағ ат). «Парыз намаздардың...» — қ ай екі рә кә ғ атында болсын, қ ирағ ат қ ылу — парыз.

«Ә уелгі екі рә кә ғ атында қ ирағ атты белгілеу жағ ынан уә жіп. Ақ ырғ ы екі рә кә ғ атында ихтиярлы: қ аласа қ ирағ ат қ ылады» — яғ ни «Фатиханы» оқ иды.

«...қ аласа тасбих айтады...» — Ү ш рет, қ аласа ү ш тасбих мө лшерінде тыныш тұ рады. «Ә л-һ идә я» кітабында Имам Ә бу Ханифадан (Аллаһ оны рақ ымына бө лесін) осылай келді деген. Осылай Али, Ибн Масғ уд, Айшалардан (Алла оларғ а разы болсын) келген. Бірақ абзалырағ ы — қ ирағ ат қ ылғ аны. Ө йткені Расулулла (Оғ ан Аллаһ тың игілігі мен сә лемі болсын) ә рқ ашан қ ирағ ат қ ылғ ан. Сол себептен ү шінші, тө ртінші рә кә ғ аттарда қ ирағ ат қ ылмаса, кү шті риуаятта сә һ у сә жде қ ылмайды. Имам Ә бу Ханифадан (Аллаһ оны рақ ымына бө лесін) шә кірті Имам Ә л-Хасан (Аллаһ оны рақ ымына бө лесін) ақ ырғ ы рә кә ғ аттарда қ ирағ ат қ ылу уә жиб деген риуаятты айтқ ан. Сол себептен қ ирағ атты ақ ырғ ы рә кә ғ аттарда естен шығ арса, сә һ у сә жде қ ылады деген. «Ә л-Һ идә я» кітабына берген шархында Ибн Ә л-Һ умам (Аллаһ оны рақ ымына бө лесін) осы риуаятты ражих қ ылғ ан. «Мултақ и» кітабында: «Сол себептен ақ ырғ ы рә кә ғ аттарда тасбих айтып, тыныш тұ ру макруһ», — деген.

«Қ ирағ ат — нә піл, ү тір намаздарының барлық рә кә ғ аттарында уә жиб» — «Ә л-һ идә я» кітабында: «Нә піл намазының барлық рә кә ғ аттарында оның ә рбір жұ бы ө з алдына жеке намаз болғ асын қ ирағ ат қ ыламыз», — деген. Ү шінші рә кә ғ атқ а тұ ру жаң адан тахрима алғ ан сияқ ты деген. Сол себептен кейбір ғ алымдарымыз бірінші тахримамен екі рә кә ғ ат қ ана уә жиб болады жә не ү шінші рә кә ғ атқ а истифтахты айтамыз деген. Ал ү тір намазында барлық рә кә ғ аттарында қ ирағ ат қ ылу ихтияттық жағ ынан.

«Кім нә піл намазын бастап...» — қ ас қ ылып бастаса.

«...бұ зса...» — ө зінің ісімен немесе басқ а іспен, мысалы тә йә мум соқ қ ан адам суды кө рсе, уә жиб болумен.

«...оның қ азасын ө тейді...» — Екі рә кә ғ ат қ ылып қ азасын ө тейді, егер одан кө п ниет қ ылса да. Бұ л сө з Имам Ә бу Юсуфке (Аллаһ оны рақ ымына бө лесін) қ айшы. Егер ұ мытып нә пілге кірісіп кетсе, мысалы бесінші рә кә ғ атқ а ұ мытып тұ рып қ ойса, кейін бұ зса, оның қ азасын орындамайды.

«Егер тө рт рә кә ғ ат оқ ып жатып, екінші рә кә ғ аттан кейін отырса...» — тә шә һ уд мө лшерінде.

«...кейін намазын бұ зса...» — ү шінші рә кә ғ атты бастағ аннан кейін.

«...екі ракаттың қ азасын орындайды...» — ө йткені бірінші жұ п толық бітті. Ү шінші рә кә ғ атқ а тұ ру жаң адан тахрима алғ ан орнында. Сол себептен оны ө теу міндетті болады. Екінші рә кә ғ атта отырмаса, бә рінің келісуімен тө рт рә кә ғ аттың да қ азасын орындайды. Ү шінші рә кә ғ атты бастамай жатып, намазын бұ зса, еш нә рсені қ аза қ ылмайды. Имам Ә бу Юсуф (Аллаһ оны рақ ымына бө лесін) қ азасын орындайды деген.

Тө ртінші — (Рукуғ). Рукуғ деп қ олын созғ ан уақ ытта тізесіне жетуін айтады. Бесінші — (Сә жде). Сә жде — маң дайды, екі қ олдың біреуін, тізенің біреуін жә не саусақ тардың бір бө лігін, бір аяғ ын қ атты нә рсенің ү стіне қ ою. Олай болмаса сә жде орындалмайды. Толық сә жде екі қ ол, екі тізе, екі аяқ, маң дай, мұ рынды толық жерге қ оюмен болады. Осығ ан Имам Кә мә л бин Ә л-Һ умам (Алла оны рақ ымына бө лесін) келіскен. Алтыншы — (Тә шә һ уд мө лшерінде намаздың ақ ырындағ ы отырыс) — тә шә һ уд дұ ғ асындағ ы ғ абдуһ у уа расулуһ деген сө зге дейінгі мө лшер. Тіпті ұ юшы адам намазын тә шә һ уд мө лшерінде отырғ асын, имамнан бұ рын сө йлеумен немесе бір нә рсе жеумен бұ зып қ ойса, намазы біткен болып саналады.

1 Бұ л хадисті Ә бу Дә уд, Тирмизи, Ибн Мажағ, Ә д даримий, Байхақ ий, Имам Ахмед, Ә л Хаким (Алла бұ л ғ алымдарды ө з рахметіне бө лесін) бә ри Ә лиден (Алла ол кісіге разы болсын) риуаят қ ылғ ан. Имам Тирмизи осы бабтағ ы сахих хадис деген. Бірақ бұ л хадистің санадында Мұ хаммед ибн Ақ ил ибн Ханафий бар. Бұ л кісі жайында ғ алымдар ә ртү рлі пікірлер айтқ ан. Бірақ Имам Бухари оның хадисі дә лелге алынады деген. Имам Хаким бұ л хадис Имам Муслимнің шартына сай деген. Имам Зайлә ий Насбу рои кітабында Имам Нә уауидің бұ л хадисті хасан деп айтқ анын жә не шауаһ идтер кө п болғ асын сахих дә режесіне кө терілгенін айтады.

Азанның ү кімі не? Дә лелі, артық шылығ ы, ханафи мазһ абындағ ы қ аматтың мә тіні жә не ә йел адамғ а қ амат айтудың ү кімі- Азан мен қ аматтың ү кімі

1. Ер адамдар ү шін бес уақ ыт намаз бен жұ ма намазына екеуінің де ү кімі – бекітілген сү ннет. Мә лик ибн ал-Хуайрис (Аллаһ оғ ан разы болсын) Пайғ амбардың: «Намаз уақ ыты кіргенде біреуің азан шақ ырып, ү лкендерің имам болсын!» 3, – деп айтқ анын жеткізген.

2. Далада жалғ ыз оқ ушығ а да – сү ннет. `Уқ ба ибн Амир (Аллаһ оғ ан разы болсын) Аллаһ елшісінің «Тау етегінде қ ой бақ қ ан кісі азан шақ ыруы жә не намаз оқ уы Раббыларың а ұ найды. Сонда Ү стем жә не Ұ лы Аллаһ: «Мына қ ұ лыма қ араң дар! Азан шақ ырып, намазғ а тұ рады, Менен қ орқ ады. Мен бұ л қ ұ лымның кү нә ларын кешіріп, жә ннатқ а кіргіземін», – деді», – деп айтқ анын риуаят еткен1.

3. Ү йде жалғ ыз оқ ығ ан кісіге де – сү ннет. Ал аймақ тың азанын естіген кісі намазын азан айтпай оқ ыса, Ибн Масғ удтың: «Аймақ тың азаны жеткілікті» 2, – деген сө зіне сай оқ асы жоқ.

4. Нә піл намаздары ү шін азан мен қ амат айтылмайды. Жамағ атпен оқ ылатын екі айт, кусуф (кү н тұ тылу), истисқ а (жаң быр тілеу), тарауық жә не жаназа намаздарына «ас-солату жамиғ а» деп шақ ырылады. Абдулла ибн Амру (Аллаһ оғ ан разы болсын): «Аллаһ елшісінің заманында кү н тұ тылғ ан кезде «ас-солаату жаами`а», – деп шақ ырылғ ан», – деген3.

5. Қ аза намазын ө теушіге де – сү ннет. Қ аза намаздардың саны бірнешеу болса, бір азан шақ ырылып, ә р қ аза намазғ а жеке қ амат тү сіріледі. Кім қ аласа, ә р қ аза парызғ а қ амат тү сірер алдында азан айтуына тыйым салынбайды. Абдулла ибн Масғ уд (Аллаһ оғ ан разы болсын): «Хандақ шайқ асы кү ні мү шріктер Аллаһ тың елшісін тө рт намаздан алаң датқ ан еді. Аллаһ тың қ алауымен тү ннің біраз бө лігі ө ткенде Пайғ амбар Билә лғ а азан айтуын бұ йырғ ан. Ол азан айтқ ан. Кейін қ амат айтып, бесін намазын оқ ығ ан. Сосын қ амат айтып, екіндіні оқ ығ ан. Содан соң қ амат айтып, ақ шамды оқ ығ ан. Бұ дан кейін қ амат айтып, қ ұ птанды оқ ығ ан»4, – деп айтқ ан.

6. Ә йелдер ү шін азан шақ ыру мен қ амат тү сіру – мә крү һ.

Ә йел кісінің ә уенді ү ні бө тен еркек ү шін ә урет саналады. Ө йткені ә уенді ү н бө тен еркектерді қ ызық тырып, жү ректерін еліктіреді жә не шә һ уаттарын қ озғ айды. Сол себептен шариғ атта ә йел кісіге азан шақ ыруғ а рұ қ сат етілмейді. Ө йткені азан – хабарлау. Хабарлау жү зеге асуы ү шін дауыс кө теру қ ажет. Ал ә йел кісіге кө терің кі даусын ер кісілердің жамағ атына естіртуіне болмайды. Қ аматтың ү кімі азан ү кіміне ереді.

· Ә йел кісілер ө здері бө лек жамағ атпен намаз оқ ыса, азан шақ ырмайды,

қ амат айтпайды. Дауыстап оқ ылатын намаздарды іштерінен оқ иды.

· Ә йел заты имамғ а ұ йып намаз оқ ығ анда тә кбірді ішінен айтады. Егерде имам намаз ү стінде жаң ылысса, оны даусымен емес, қ ол соғ ып қ ана білдіреді.

Ә бу Һ урайра (Аллаһ оғ ан разы болсын) Пайғ амбардың «Таспих айтып білдіру – еркектер ү шін, ал қ ол соғ ып1 білдіру – ә йелдер ү шін», – деп айтқ анын жеткізген