Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Атмосфералық ластану нормасы
|
|
17.2.1.04 – 77 ГОСТ бойынша атмосфераның ластануы дегеніміз атмосферағ а басқ а қ оспалардың араласуы нә тижесінде ауа қ ұ рамының ө згеруі. Адам қ ызметінің нә тижесінде болатын ластану антропогендік ластану деп аталады. Осы ГОСТ бойынша атмосферада таралғ ан қ оспа дегеніміз оның қ ұ рамында барлық уақ ытта бола бермейтін заттар. Осылайша, қ оспаларғ а тек қ ана улы заттар ғ ана емес, улы емес заттар да жатады.
Атмосферадағ ы ауаны ластайтын ә рбір зат ү шін екі норматив бекітілген:
1) 20 минут ішіндегі ө лшенген ең жоғ арғ ы бір реттік жіберілетін шектік концентрация – ШРМ м.р., мг/м3;
2) Орташа кү ндік шекті рауалды мө лшер, уақ ыттың ұ зақ тығ ында орташаланғ ан – ШРМ с.с. Атмосферадағ ы зиянды заттардың ШРМ – бұ л орташалаудың белгілі кезең іне жатқ ызылғ ан (20-30минут, 24 сағ ат, ай, жыл), адамғ а жә не ө мірдің санитарлы-гигиеналық жағ дайына тікелей де, жасанды да ә сер етпейтін, максималды концентрациясы. Ағ зағ а қ осымша ә сері бар бірнеше зиянды заттардың бір уақ ытта ә сері кезінде ауадағ ы жә не оның ШРМ-дегі (ШРМ1, ШРМ2,...ШРМn) ә р заттың (С1, С2,...Сn) нақ ты концентрациясының қ атынастарының суммасы: С1/ШРМ1 + С2/ШРМ2 +...Сn/ШРМn ≤ 1 - бірліктен жоғ ары болмауы керек. Гигиеналық нормалау ұ йымдастырушылық, техникалық жә не физиологиялық сипаттағ ы қ иыншылық тармен кездеседі. Адамның экологиялық орны ө згермейді, сондық тан ластаушы заттың концентрациясы ШРМ-ге тең немесе одан кіші болуы керек деген шарт адам қ ай жерде болса да орындалуы керек. Шекті рауалды мө лшермен бірге уақ ытша мү мкін концентрация (УМК), басқ аша айтқ анда ә сердің бағ дарланғ ан қ ауіпсіздік дең гейлері (Ә БҚ Д) бар. Шекті рауалды мө лшер жануарлармен жү ргізілген эксперименттер негізінде орнатылады, бұ л ұ зақ уақ ытты қ ажет етеді. ШРМ-ді орнатудың бірінші кезең інде зерттелетін заттардың негізгі токсикометрлік сипаттамалары анық талады жә не эксперименттер нә тижесінде орнатылғ ан нормативтер уақ ытша мү мкін концентрация деп есептеледі. Екінші этапта бұ л зерттеулер жалғ асады жә не тексеріс сипатта болады, ал ү шіншісінде – жануарлардағ ы эксперименттер нә тижесінде алынғ ан мә ндердің дұ рыстығ ын тексеру ү шін ү ш жыл бойы жұ мысшылардың клинико-статистикалық зерттеулері орындалады. Тек екінші кезең нен соң алынғ ан нормативтерді ШРМ ретінде бекітуге болады. Қ оршағ ан ортаның сапасын зерттеу ү шін ә р тү рлі кө здердің параметрлері, шығ арылатын заттардың қ асиеттері жә не атмосфералық жағ дайлар негізінде анық талатын, ө ндіріс орнынан атмосферағ а шығ арылғ ан зиянды заттардың техникалық нормасының ғ ылыми негіздемесі болып табылатын шекті рауалды шығ у (ШРШ) енгізілген жә не қ атаң бақ ыланады.
6.2. Су нысандарындағ ы ластаушы заттарды нормалау.
Біздің елімізде негізге су сапасының «табиғ и» нормативтері (яғ ни, санитарлы-гигиеналық нормаларды жасақ тау кезінде де нормаланатын заттардың зияндылығ ы дә режесін биологиялық бағ алауғ а базаланғ ан). Бұ л АҚ Ш-та қ абылданғ ан, «standards» деп аталатын «техникалық» нормативтермен салыстырғ анда ү лкен қ адам болып табылады. Соң ғ ы жылдары онда «criteria» биологиялық нормативтері пайда болды, бірақ олар міндетті болып табылмайды.
Техникалық нормативтер ағ ынды сулардың ә дістерінің мү мкіндіктерімен анық талады жә не олар практикада кө п қ олданылады. Биологиялық нормативтер, ө з кезең інде, су экожү йелерінің шынайы кү йін бағ алауғ а мү мкіндік береді жә не ластануды жоюдың тиімді ә дістерін қ олданады.
Су қ оймаларының ластануы деп – ондағ ы адам қ ызметімен тікелей немесе жанама байланысқ ан заттардың тү суімен туындағ ан кез келген теріс ә сері (су тұ тыну жағ дайларының бұ зылуы немесе нашарлауы) айтылады. Ластанудың ү ш тү рі бар:
1. Бірінші реттік ластану – ластаушы заттардың келіп тү суінен жә не олардың айналу процестерінен туындағ ан. Бірінші реттік циклде екінші жә не келесі ластаушы заттар пайда болуы мү мкін.
2. Екінші реттік ластану – бірінші реттік ластанудың салдары ретінде дамиды жә не ластанудың жаң а циклі болып табылады.
3. Қ айта ластану – бірінші реттік ластану нә тижесінде ластаушы заттардың қ айта шығ арылуымен туындағ ан. Мысалы, су кө терілуімен мұ здың еруі кезіндегі мұ най ө німдерінің (тү біне тү сіп қ алғ ан, мұ зғ а қ атып қ алғ ан) шығ арылуы.
Су нысандарының ластану кө здері локализацияланғ ан тү су орнымен жә не тастандығ а арналғ ан қ ұ рылғ ылармен (қ ожалық -тұ рмыстық ағ ындар, ө ндірістік ағ ын сулар) ұ йымдастырылғ ан; локализацияланғ ан шығ у орны жоқ жә не шығ аруғ а арналғ ан қ ұ рылғ ылары жоқ (сал ағ ызу, егіндік жерден тың айтқ ыштардың шайылуы, авиа ө ң деу кезіндегі пестицидтердің ә келінуі) ұ йымдастырылмағ ан; айтылғ ан екі жағ дайдың біреуі бар (бұ рғ ылау тө белері, складтар территорияларын шаю, транспорт мекемелері ж.т.б.) жартылай ұ йымдастырылғ ан бола алады. Ә сер ету уақ ыты бойынша су қ оймаларының ластануы тұ рақ ты (жылдың бү кіл вегетациялық бө лігі аралығ ында тү сетін), кезең дік (су қ оймасы ластаушы заттардың тү суі аралығ ында аралығ ында ө зінің қ асиеттерін қ алпына келтіруге ү лгермейді) жә не бір реттік (су қ оймасы қ алпына келуге ү лгереді) бола алады.
Ластаушы заттардың тікелей ә серінің интенсивтілігі келесі параметрлермен анық талады:
- тірі ағ залардың 10 кү нге дейінгі бірнеше уақ ыт аралығ ында ө лімін туғ ызатын ө ткір концентрациялармен;
- тірі ағ залардың аса ұ зақ мерзімге дейін уақ ыт аралығ ында ө лімін туғ ызатын созылмалы ө лімге ә келетін концентрациялармен;
- негізгі ө ндірістік функциялар – бой, кө бею, зат алмасуды бұ затын суб ө лімге ә келетін концентрациялармен;
- стимулдаушы концентрациялармен;
- ә сер етпейтін концентрациялармен.
Ластаушы заттардың су қ оймаларына жә не су ағ заларына ә сер ету сипаты зияндылық ты шектейтін кө рсеткіштері (ЗШК) деп атау қ абылданғ ан негізгі ү ш топқ а бө лінеді.
1. Жалпы санитарлық ЗШК. Қ ұ рамына су қ оймаларының трофиясының ө згеруі, ерітілген оттегінің концентрациясының тө мендеуі, ортаның температурысы мен тұ здылығ ының ө згеруі, қ атты жә не сұ йық заттармен механикалық ластану жатады.
2. Улы ЗШК. Заттардың су ағ заларына улы ә серін кө рсетеді.
3. Қ ожалық (балық шаруашылығ ы) ЗШК, ө ндірістік су ағ заларының тауарлық сапасының бү лінуін кө рсетеді.
Су ортасына тү сетін ластаушы заттарғ а арналғ ан нормативтердің екі тобы бар:
1. Су қ оймаларының жә не оның тұ рғ ындарының қ ажеттерін берілген нормативтермен қ орғ алатын, сақ талатын ластаушы заттардың тү су нормативі – шекті мү мкін шығ ын (ШМШ).
2. Су қ оймаларының қ орғ алатын қ асиеттері бұ зылмайтын қ ұ рам нормативтері – шекті рауалды мө лшер (ШРМ).
ШРМ ең аз концентрация бойынше келесі ә сер етудің жақ тарын ескерумен орнатылады: судағ ы зиянды заттардың тұ рақ тылығ ы, олардың су қ оймаларының санитарлық режиміне ә сері (ө зін-ө зі тазартуғ а қ абілеттілік), судың органолептикалық қ асиеттеріне ә сері, суды тұ тынатын тұ рғ ындардың денсаулығ ына ә серін тигізеді.