Кіріспе. Механикалық қозғалыс. Кеңістік пен уақыт. Санақ жүйесі

Механика – механикалық қ озғ алыс заң дылық тарын жә не осы қ озғ алысты тудыратын немесе ө згертетін себептерді зерттейтін физиканың бір бө лімі.

Механикалық қ озғ алыс –уақ ыт ө туімен денелердің немесе олардың бө ліктерінің ө зара орналасуының ө згеруі.

Классикалық механика (Галилей-Ньютон механикасы) – жылдамдық тары вакуумдағ ы жарық жылдамдығ ымен салыстырғ анда аз болатын макроскопиялық денелердің қ озғ алыс заң дарын зерттейді.

Релятивистік механика - жылдамдық тары вакуумдағ ы жарық тың таралу жылдамдығ ымен салыстыруғ а болатындай макроскопиялық денелердің қ озғ алыс заң дарын зерттейді.

Кванттық механика – микроскопиялық денелердің (жеке атомдардың жә не элементар бө лшектердің) қ озғ алыс заң дарын зерттейді.

Механикада дене қ озғ алысын нақ ты есептердің шартына қ атысты сипаттау ү шін ә ртү рлі физикалық модельдер қ олданылады.

Материалдық нү кте – берілген есептің шартында ө лшемін ескермеуге болатын дене. Материалдық нү кте – абстракция, бірақ оны қ олдану практикалық есептерді шығ аруды жең ілдетеді (мысалы, Кү нді айнала қ озғ а-латын ғ аламшарды қ арастырғ анда, оны матералдық нү кте деп алуғ а болады).

Материалдық нү ктелер жү йесі – қ андай да бір макроскопиялық денені немесе денелер жү йесін ойша ә рқ айсысын материалдық нү кте деп қ арасты-руғ а болатын, ө зара ә серлесетін кішкене бө ліктерге бө луге болады. Онда қ ан-дай да бір денелердің жү йесінің қ озғ алысын зерттеу матералдық нү ктелер жү йесін зерттеу болып табылады. Механикада алдымен бір материалдық нү ктенің қ озғ алысы зерттеледі, сосын материалдық нү ктелер жү йесі қ арастырылады.

Абсолют қ атты дене – қ арастырылып отырғ ан есептің шартында деформацияланбайтын (деформациясы еленбейтін) дене жә не барлық жағ дайда осы дененің кез келген екі нү ктесінің (екі бө лшектерінің) арасындағ ы қ ашық тық тұ рақ ты болып қ алады.

Абсолют серпімді дене – деформациясы Гук заң ына бағ ынатын, сыртқ ы кү штердің ә сері тоқ тағ ан соң ө зінің бастапқ ы ө лшемдеріне жә не формасына қ айтадан келетін дене.

Абсолют серпімсіз дене – сыртқ ы кү штердің ә сері тоқ тағ ан соң деформацияланғ ан кү йін толық сақ тайтын дене.

Денелердің қ озғ алысы кең істікте жә не уақ ыт бойынша ө теді. Сондық тан материал-дық нү ктенің қ озғ алысын сипаттау ү шін осы нү ктенің кең істіктігі орнын жә не қ озғ алыс уақ ытын білу қ ажет.

Санақ денесі – қ андай да бір таң дап алынғ ан дене, оғ ан қ атысты басқ а (қ озғ алатын) денелердің орны анық талады.

Координаталар жү йесі – санақ денесіне байланысты жү йе, мысалы, x y z тік бұ рышты декарттық жү йе (1-сурет).

Санақ жү йесі – санақ денесінің, оғ ан байланысты координаталар жү йесі жә не уақ ыттың жиынтығ ы.