КЫТАЙ ШӘРАБЫ

Мисырда мин солтанның йомышын бик тиз ү тә дем. Тапкырлыгым биредә дә ярдә м итте. Бер атнадан, ү земнең искиткеч хезмә тчелә рем белә н бергә, Тө ркия башкаласына ә йлә неп кайттым.

Солтан бик шатланды һ ә м, тапшырган эшен уң ышлы башкарып кайтканым ө чен, рә хмә тлә р ә йтте.

— Сө еклем Мюнхаузен! Сез минем барлык министрларымнан да акыллырак! — диде ул, кулымны кысып.— Бү ген миң а тө шке ашка рә хим итегез!

Ашлары бик тә мле булды, тик шә рап кына юк иде. Чө нки, шә ригать буенча, тө реклә ргә шә рап эчү хә рам санала. Моң а минем кә ефем кырылды. Шунлыктан солтан, кү ң елемне кү рер ө чен, аштан соң мине ү зенең кабинетына чакырды һ ә м яшерен шкафыннан бер шешә алып алдыма куйды.

— Мондый затлы шә рапны гомерегездә дә татыганыгыз юктыр ә ле, хө рмә тлем Мюнхаузен! — диде ул һ ә м тустаган тутырып миң а сузды.

Шә рап чыннан да бик шә п иде. Ә мма мин кабып карау белә н ү к ә йтеп ташладым:

— Кытай богдыханы Фу-Чан эчә торган шә рап моннан кү п мә ртә бә лә р шә брә к, — дидем.

— Кадерле дустым Мюнхаузен! — дип кычкырып җ ибә рде солтан.— Мин сезнең һ ә р сү зегезгә ышанам, чө нки сез дө ньяда иң дө ресен сө йлә ү че кеше, ә мма ант итеп ә йтә м, хә зер сез ялгышасыз: моннан шә брә к шә рапның булуы мө мкин тү гел!

— Ә мин сезгә исбат итә рмен!

— Мюнхаузен, сез юкны лыгырдыйсыз!

— Юк, дө рес ә йтә м, һ ә м бер сә гатьтә н богдыхан подвалыннан шундый шә рап алып килеп җ иткерә чә кмен, аның алдында сезнең бу шә рабыгыз ә чегә н ә йрә н генә булып калачак.

— Мюнхаузен, сез ү зегезнең кайда икә негезне онытып җ ибә рдегез! Моң а кадә р мин сезне иң туры сү зле, иң дө ресен сө йлә ү че дип йө ри идем, ә мма, кү рә м, сез оятсыз ялганчы икә нсез.

— Алай булса, мин ү земнең хаклыгымны хә зер ү к исбат итә ргә телим.

— Разый! — ди солтан.— Ә гә р дә мә гә р сә гать дү рткә Кытайдан шул затлы шә рапны китереп җ иткермә сә ң, башың ны кисә ргә боерачакмын.

— Хуп! — дидем мин.— Ә мма, ә гә р сә гать дү рткә шә рапны алдыгызга кайтарып куйсам, хә зинә гездә н сез миң а бер кеше кү тә рә алган кадә р алтын бирергә тиешсез.

Солтан риза булды.

Моннан ө ч ел элек богдыхан мине искиткеч шә рап белә н сыйлаган иде. Хә зер миң а бер шешә шундый шә рап бү лә к итеп җ ибә рү ен ү тенеп, шунда ук богдыханга хат яздым.

«Ә гә р бу ү тенечемне ү тә мә сә гез, дустыгыз Мюнхаузен җ ә ллад балтасы астында һ ә лак булачак», — дип яздым мин аң а.

Хатны язып бетергә ндә ө ч тулып биш минут киткә н иде инде.

Шуннан соң җ итез аяклы хезмә тчемне чакырып китердем дә Кытайга барырга куштым. Ул, аягына тагылган герлә рне чишеп ташлады да, хатны алып, кү з ачып йомган арада юкка чыкты.

Ү зем солтан кабинетына ә йлә неп кердем. Җ итез илчемне кө ткә н арада ә леге башланган шешә не эчеп тә бетердек.

Сә гать дү ртенче яртыны сукты. Аннары — дү ртенче ө ч чирекне... Ә минем хезмә тчем һ аман юк.

Башыма шом тө шә башлады. Бигрә к тә солтанның, җ ә лладны чакырырга җ ыенып, кулына кың гырау алганын кү ргә ч, тә ннә рем эсселе-суыклы булып китте.

— Бакчага чыгып, саф һ ава сулап керергә рө хсә т итегезче! — дидем мин.

— Рә хим итегез! — диде солтан, ү тә ягымлы елмаеп.

Ә мма, бакчага чыгуга, кү рә м: артымнан бер тотам да калмыйча, ике кеше ияреп йө ри.

Болар — солтанның җ ә лладлары иде. Һ ә р минутта ө стемә ташланырга һ ә м минем бичара башымны чабып ө зә ргә җ ыенып йө рилә р.

Ни эшлә ргә дә белмичә, сә гатемә кү з салам. Дү рт туларга биш минут! Шулай итеп, якты дө ньяда биш кенә минут яшисем калдымы?

Кырда ү лә н ү скә нен ишетә торган сизгер колаклы хезмә тчемне чакырып китердем дә Кытайга киткә н илчемнең аяк тавышларын тың лап карарга куштым. Ул колагын җ иргә куеп тың лап карады да минем ө чен коточкыч хә бә р ә йтте. Теге уң маган нә рсә ярты юлда ятып йоклаган, имеш.

— Йоклаган?!

— Ә йе, йоклаган. Мин аның гырлаганын бик ачык ишетә м.

— Куркуымнан тез буыннарым калтырый башлады. Тагын бер генә минут ү тсә дә, мин хурлыклы ү лем белә н дө ньядан китә чә кмен.

— Мылтыктан атып, чыпчык кү зенә тидерә торган мә ргә немне чакырдым. Ул шә һ ә рдә ге иң биек каланча башына менде дә, аяк очларына басып, теге хә ерсез киткә н якка карый башлады.

— — Йә, ничек, кү рә сең ме юньсезне? — дип кычкырдым мин, ачуымнан буыла язып.

— Кү рә м, кү рә м! Пекиннан ерак та тү гел имә н тө бенә ауган да гырлап йоклый. Ә кырында — бер шешә шә рап... Тукта, уятыйм ә ле мин сине!

Ул, имә н очына тө зә п, атып җ ибә рде.

Тегенең ө стенә имә н чиклә веклә ре, яфраклар, коры ботаклар коелды.

Җ итез хезмә тчем кү злә рен уа-уа сикереп торды һ ә м ут капкандай чаба башлады.

Ул кайтып җ иткә ндә дү рт туларга нибары ярты минут калган иде.

Никадә р шатланганымны белсә гез иде!

Шә рапны татып карагач, солтан тә мам ө нсез калды.

— Дустым Мюнхаузен! —диде ул.—Бу шешә не сездә н ераграк яшерергә рө хсә т итегез. Мин аны ү зем генә эчә ргә телим. Дө ньяда шундыен татлы, шундыен тә мле шә рап булыр дигә н уй башыма да килгә не юк иде!

Солтан, шешә не шкафка биклә п, ачкычын кесә сенә салды һ ә м шунда ук казначысын чакырырга кушты.

— Дустым Мюнхаузенга хә зинә мнә н бер кеше кү тә рә алырлык алтын бирергә боерам, — диде ул.

Казначы солтанга баш иде һ ә м мине алтын-кө меш белә н шыгрым тулы подвалга алып тө шеп китте.

Мин ү земнең пә һ леванымны чакырып китердем. Ул солтан подвалындагы бө тен байлыкны җ илкә сенә салды, һ ә м без диң гез ярына йө гердек.

Аннары, җ илкә ннә рне кү тә реп, солтан аң ына килгә нче, тизрә к диң гезгә чыгып киттек.

ЭЗӘ РЛЕКЛӘ Ү

Нә къ мин уйлаганча булып чыкты.

Без кузгалып китү белә н, казначы солтан янына йө гереп барган да һ ә ммә сен бә йнә -бә йнә сө йлә п биргә н. Хә зинә сеннә н колак каккан солтан тә мам ярсыган һ ә м бө тен хә рби флотын мине куарга җ ибә ргә н.

Дө ресен ә йтим, артымнан куа килгә н хисапсыз кү п хә рби корабларны кү реп, куркуга калдым.

«Ә йе, Мюнхаузен, — дидем мин ү з-ү земә.— Шулай итеп, синең соң гы сә гатен сукты. Хә зер ә ллә нинди хә йлә лә рең дә ярдә м итә алмас».

Ә ле генә җ ә ллад балтасыннан котылып калган газиз башым менә тагын куркыныч астында. Хә тта мин аның ө зелә башлаганын тоям кебек.

Шунда минем яныма сың ар борын тишеге белә н тегермә н ә йлә ндерә торган хезмә тчем килеп җ итте.

— Курыкма, алар безне куып җ итә алмаячаклар! — диде ул, елмаеп, һ ә м, кораб койрыгына йө гереп барды да, борын тишеклә ренең берсен тө рек корабларына, икенчесен ү зебезнең җ илкә нгә тө зә п шундый давыл кубарды, тө рек флоты шунда ук кирегә, ү з ярына очып китте.

Ә безнең кораб, пә һ леван хезмә тчем кубарган кө чле җ ил ярдә мендә, ук кебек атылып, алга китте. Бер кө ннә н без Италиягә барып җ иттек.

ТӨ З АТЫЛГАН ЯДРӘ

Италиядә алтын-кө мешкә кү мелеп, рә хә т чигеп яши баш- дым. Ә мма мин мондый тыныч, ваемсыз тормыш ө чен яратылган кеше тү гел шул.

Озакламый тагын тө рле маҗ араларны сагындым.

Шуң а кү рә, Италиядә н ерак та тү гел инглизлә р белә н испаннар арасында сугыш чыкканын ишеткә ч, бик куандым.

Минутны да ә рә м итмичә, атка сикереп атландым да сугыш кырына җ илдердем.

Испаннар Гибралтар дигә н инглиз крепостен камап алганнар икә н. Мин камалыштагы инглизлә р янына ү теп кердем.

Крепостьтагы гаскә рлә р белә н командалык итү че генерал электә нге дустым иде. Ул мине кочак җ ә еп каршы алды һ ә м ү зе тө зеткә н ныгытмаларны кү рсә тергә алып китте. Чө нки ул минем бик файдалы киң ә шлә р бирә чә гемә ышана иде.

Гибралтар стенасына басып, зурайткыч торба аша каршы якны кү зә тергә керештем. Кү рә м, испаннар тупларын нә къ без басып торган урынга тө зә п маташалар.

Шунда ук бирегә зур туп китереп урнаштырырга куштым.

— Нигә кирә к ул? — дип сорый генерал.

— Хә зер кү рерсез! — дим.

Тупны дошман тубының кө пшә сенә каратып тө зә дем дә, испан тупчысы утлы факелын алга сузуга, бар тавышыма команда бирдем:

— Пли!

Ике туп бер ү к вакытта атып җ ибә рделә р.

Нә къ мин уйлаганча килеп чыкты: ике ядрә һ авада коточкыч кө ч белә н бер-берсенә килеп бә релделә р. Дошман ядрә се кирегә очты.

Тө шенә сезме: испаннарга таба очты.

Испан тупчысының һ ә м тагын уналты солдатның башын ө зеп тө шерде.

Аннары яр буенда торган ө ч корабның мачтасын бә реп аударды да туп-туры Африка ягына очып китте.

Шуннан соң, тагын ө ч йө з-дү рт йө з миль узып, иске генә бер крестьян йортының тү бә сенә барып тө ште.

Ул йортта бер карчык яши икә н. Чалкан ятып, авызын ачып йоклаган чагы булган. Минем ядрә тү бә не тишеп тө шкә н дә карчыкның нә къ авызына барып кергә н, мескенкә йнең соң гы тешен бә реп сындырган. Аннары тамагына ук кереп утырган.

Шунда бу ә бинең карты кайтып кергә н. Ул, кулын карчыгының авызына тыгып ядрә не алырга тырышып караган, ә мма урыныннан да кузгата алмаган.

Карт бик башлы һ ә м тапкыр кеше икә н. Минутын да ә рә м итмә стә н, бер чеметем вак тә мә ке алган да карчыгының борын тө бенә китергә н, карчык шундый хә тә р тө чкереп җ ибә р, гә н, хә тта ядрә, тә рә зә не ватып, урамга ук чыгып очкан.

Менә нинди афә тлә р китерде испаннарга ү злә ре аткан ядрә.

Безнен ядрә шулай ук бушка китмә де. Ул испаннарның хә рби корабына барып тиде һ ә м аны, ике йө з матросы белә н бергә, су астына олактырды.

Шулай итеп, минем тапкырлык аркасында, инглизлә р бу сугышта җ иң еп чыктылар.

— Рә хмә т сиң а, дустым Мюнхаузен! — диде генерал, кулымны кысып.— Ә гә р син булмасан, без беткә н идек! Бу гү зә л җ инү ебез ө чен сина бурычлыбыз.

— Искитә рлек нә рсә юк! — дидем мин аң а.— Дусларыма ярдә м итә ргә мин һ ә рвакыт ә зер.

Бу хезмә тлә рем ө чен генерал миң а полковник дә рә җ ә се бирмә кче иде дә, ү тә тыйнак кеше буларак, баш тарттым.