Айга икенче сӘяхӘт

Англиягә ә йлә неп кайткач, кабат беркайчан да сә яхә тлә ргә йө рмә скә, дип ү з-ү земә сү з биргә н идем, лә кин бер атна да ү тмә де, тагын юлга чыгарга туры килде.

Мә сьә лә шунда ки, миң а туган тиешле ө лкә н яшьлә рдә ге бик бай бер кеше дө ньяның кайсыдыр почмагында пә һ леваннар яши, имеш, дигә н уй белә н тилерә башлаган.

Шул кеше ә леге пә һ леваннар илен табып кайтуымны ү тенде һ ә м, ә гә р дә мә гә р йомышын ү ти алсам, мирас итеп миң а зур байлык калдырырга вә гъдә бирде. Ник дисә ң, пә һ леваннарны бик тә кү рә се килә икә н.

Мин риза булдым. Корабка утырдым да Кө ньяк океанга сә яхә ткә киттем,

Юлда, кү бә лә к кебек очып йө ри торган берничә хатын- кыздан башка, ә ллә ни искитә рлек нә рсә очратмадык.

Һ авалар бик матур торды. Тик, унсигез тә ү лек тулды дигә ндә, коточкыч давыл купты.

Җ ил шулкадә р кө чә йде, хә тта безнең корабны һ авага кү тә реп мамык кисә гедә й очыртып алып китте.

Очабыз кү ктә, очабыз, очабыз! Иң югарыгы болытлардан да ө скә рә к кү тә релеп, алты атна буе кү клә рне гиздек. Ниһ аять, ялтырап торган тү м-тү гә рә к утрау кү рдек.

Бу, ә лбә ттә, ай иде.

Без, бик уң айлы бер култык табып, ай ярына килеп туктадык.

Тү бә ндә, еракта-еракта икенче бер планета балкып кү ренә. Анда — шә һ ә рлә р, урман-таулар, елгалар, кү ллә р... Белә без — бу инде без туып ү скә н планета — Җ ир-ана. Айда безне ө ч башлы бө ркетлә ргә атланган ниндидер котсыз җ ан иялә ре уратып алды. Ө чә р башлы ул кошлар ай халкына ат хезмә тен ү ти, имеш.

Нә къ без барып тө шкә н кө ннә рдә ай патшасы белә н кояш императоры арасында каты сугыш бара иде. Патша шунда ук миң а ү зенең гаскә р башлыгы булырга һ ә м һ ө җ ү мгә китә ргә тә къдим итте. Мин, ә лбә ттә, кистереп баш тарттым.

Айда бө тен нә рсә дә бездә гедә н зур икә н.

Чебеннә р сарык хә тле, алма дисә ң, анысы карбыздан да зур.

Корал урынына ай кешелә ре ә че торма кулланалар. Ул.аларга сө ң ге хезмә тен ү ти, ә торма булмаганда кү гә рчен йомыркасы белә н сугышалар. Сугышта, калкан урынына, чебен гө мбә се белә н капланалар.

Мин анда ерак йолдыздан килгә н берничә кеше кү рдем. Алар айга сә ү дә эше белә н килгә ннә р иде. Бу бә ндә лә рнең йө злә ре эт кыяфә тендә, ә кү злә ре — йә борын очында, йә ө ске иреннә рендә. Керфеклә ре дә, кү з кабаклары да юк, йоклаганда кү злә рен теллә ре белә н каплыйлар.

Алар беркайчан да ашау ө чен вакыт ә рә м итмилә р. Корсакларының сул ягында махсус капкач бар. Шуны ачалар да, ашамлык салып, яң адан ябып куялар. Кабат тагын бер ай узгач кына ачалар. Чө нки алар елына унике мә ртә бә генә ашыйлар.

Болай ашау һ ә ркемгә уң айлы. Лә кин безнең җ ирдә ге бирә н корсак тә млетамаклар алай сирә к ашарга риза булмаслар иде, дип уйлыйм.

Ай кешелә ре турыдан-туры агачта туып ү сә лә р. Бу агачлар искиткеч матур, кә ү сә лә ре куе кызыл тө стә. Ботакларында — гаҗ ә п каты кабыклы чиклә веклә р.

Ө лгереп җ иткә ч, чиклә веклә рне ө зеп алалар да базга тө шереп куялар.

Кешелә р кирә к булдымы, ай патшасы ул чиклә веклә рне кайнап торган суга салырга куша.

Бер сә гатьтә н чиклә веклә рнең кабыгы ярыла да аннан теп-тере кешелә р сикерешеп чыга. Ә кешелә ргә мә ктә птә укып йө рисе дә юк. Алар бө тенлә й ө лгереп туалар һ ә м ү з һ ө нә рлә рен бик яхшы белә лә р. Ә йтик, бер чиклә вектә н морҗ ачы чыга, икенчесеннә н — шар манчы, ө ченчесеннә н — пешекче, дү ртенчесеннә н — тегү че, бишенчесеннә н солдат ярала.

Һ ә м һ ә рберсе шунда ук ү з эшенә тотына. Морҗ ачы тү бә гә менеп китә, шарманчы шарманка уйната башлый, пешекче учак янына чаба, солдат шарт-шорт мылтык атарга керешә.

Картайгач, ай кешелә ре ү лми, тө тен яки пар кебек эреп, һ авага оча.

Аларның кулында — берә р генә бармак. Ә мма шуның белә н дә алар бездә н ким эшлә милә р.

Бу сә ер кешелә р башларын култык астына кыстырып йө рилә р, алай-болай сә фә р чыгасы булса, юлда бозылмагае, дип, ө йдә калдырып китә лә р. Ә мма, бик ерактан торып та, башлары белә н киң ә ш итә алалар!

Ә гә р ай патшасы халыкның нинди фикердә икә нен белергә телә сә, ү зе ө ендә ятып кала, ә башы, ө йдә н ө йгә кереп, кешелә рнең ни сө йлә шкә нен тың лап йө ри.

Ә йө зем җ имеше бездә ге йө земнә н бер ягы белә н дә аерылмый.

Һ ичбер шигем юк, җ иргә ява торган боз — ай бакчаларыннан җ ил белә н очып тө шкә н шул йө зем инде.

Ә гә р сез ай шә рабыннан авыз итә ргә телә сә гез, кү ктә н яуган боз кисә клә рен җ ыегыз да яхшылап эретегез.

Ай кешелә ренең корсаклары сандык хезмә тен ү ти. Алар аны телә гә н чакта ачып, телә гә н нә рсә лә рен салып куя алалар. Эчлә ре буп-буш, йө рә клә ре дә, эчә к-бавырлары да юк.

Кү злә рен исә кирә к чакта алып, кирә к чакта кире куялар. Кү з алмасын кулларына тоткан килеш тә бик яхшы кү рә лә р. Ә гә р аны югалта-нитә калсалар, базарга баралар да яң аны сатып алалар. Анда, атлаган саен: «Бездә тө рле-тө рле кү злә р сатыла, зә ң гә рлә ре дә, кызыллары да, алсу тө стә ге- лә ре дә бар», — дигә н язулар эленгә н.

Айда ел саен кү злә ргә мода ү згә реп тора.

Без барып тө шкә н елны аеруча яшел һ ә м сары кү злә р модада иде.

Нигә кө лә сез? Ялганлый, дип уйлыйсызмы? Һ ә р сү зем хак. Ә гә р миң а ышанмыйсыз икә н, ү зегез барып карагыз. Шунда минем иң дө ресен сө йлә ү че икә немә инанырсыз.