ИНФОРМАЦИОНДЫҚ БЛОК

«ЖДТ жұ мысындағ ы зә р шығ ару жү йесінің зақ ымдану синдромы»

Қ азіргі заманғ ы нефрологияның актуальді қ иындық тарына ерте диагноз қ ою жә не бү йрек қ ызметі нашарлауының алғ ашқ ы сатысында адекватты ем жү ргізу жатады. Ө зінің дамуы кезінде СБЖ алып келетін, жиі тарағ ан ауруларғ а кө біне жастар ауыратын СГН жә не СП жатады. Бү йрек қ ызметі нашарлауының ү деуі ең бекке қ абілетін жоғ алтуғ а жә не мү гедектікке алып келеді, бұ л бү йрек ауруларын ерте сатыда анық тау қ ажеттігін тү сіндіреді. Амбулаторлы жағ дайда бү йрек жә не зә р шығ ару жолдарының ауруларымен ауыратын науқ астарды жү ргізудің ө зіндік ерекшеліктері бар.

Науқ асты емханада зерттеуге – шағ ымдарын, ауру жә не ө мір анамнезін сұ рау, сонымен қ атар аурудың жасырын тү рін анық тайтын, ү рдістің белсенділік дә режесін анық тайтын қ ұ рал аспаптық жә не лабораторлық ә дістермен зерттеулер жатады.

Қ ауіп қ атер факторлары. Созылмалыбү йрек ауруларыү деуі ажыратылады: модифицирленбеген (жасы, жынысы, раса, олигонефрония, генетикалық факторлар), оғ ан ә сер ету мү мкін емес, модифицирленген, дә рігер дұ рыс ә сер еткен жағ дайда СБЖ ү деуін баялата алады. Кейінгісіне жатады: негізгі патологиялық ү рдістің белсенділігі, протеинурия, жү йелі артериальды гипертензия, жоғ ары белокты диета, дислипопротеинемия, симпатикалық жү йке жү йесінің белсенділігінің жоғ арлауы, темекі шегу, сә йкес ауруларының болуы (инфекциялар, зә р шығ ару жолдарының обструкциясы, жү рек жетіспеушілігі, семіздік, жү ктілік), ятрогенді факторлар (анальгетиктер, СҚ Қ Д (НПВП), рентгеноконтрастты заттар, нефротоксикалық антибиотиктер).

Зә р шығ ару жолдарының ауруларымен ауыратын науқ астар жиі бел аймағ ындағ ы ауру сезіміне, зә р бө лінудің бұ зылуына, ісінулерге, бас ауруғ а, бас айналуғ а, кө рудің нашарлауына, жү рек аймағ ындағ ы ауру сезіміне, ентігуге, тә бетінің тө мендеуіне, жү рек айнуғ а, қ ұ суғ а, температураның жоғ арлауына шағ ымданады.

Бү йрек ауруларын диагностикалауда зә рді зерттеу маң ызды. Зә рдегі ө згерістер - кө біне тұ рақ ты, ал кейде зә р жү йесі зақ ымдануының жалғ ыз белгісі болады.

Зә рлік синдром. Зә рлік синдром мағ ынасына зә р бө лінуінің бұ зылысы (зә р мө лшерінің ө згерісі, зә р бө лінуінің жиілігі мен ырғ ағ ының бұ зылысы, зә р бө лу кезіндегі ауру сезімі), сонымен қ атар зә рде патологиялық ө згерістердің пайда болуы жатады. Зә рлік синдромды қ ысқ аша тү сіндіргенде зә р анализінде протеинурия, гематурия, лейкоцитурия, цилиндрурия, зә р тұ нбасында тұ здың қ ұ рамының ө згеруі тә різді ө згерістердің болуы. Бұ л ө згерістер жеке тү рде немесе ә ртү рлі қ осарланғ ан тү рде кездесуі мү мкін.

Зә рдің реакциясы негізінен қ ышқ ылды. Зә р реакциясының ө згерісі: зә рдің қ ышқ ылды реакциясы етті тағ амдарды шектен тыс қ олданғ анда болуы мү мкін. Қ ышқ ылды реакция гломерулонефрит, диабетикалық кома, сонымен қ атар ураттардың, зә р қ ышқ ылдарының бө лінуі кезінде болады. Зә рдің сілтілі реакциясы кө кө ністік диета, сілтілі минеральды суларды қ олданғ анда, қ ұ судың ә серінен хлор иондарын жоғ алтқ анда, сонымен қ атар зә р жолдарының қ абыну аурулары кезінде, гипокалиемия, фосфатурия, ісіктің қ айтуы, ішекте бактериялардың шіруі кезінде болады.

Зә рдің тү сі оның қ ұ рамындағ ы қ анғ а, гемоглобинге, дә рілік заттарғ а байланысты, лайлануы (помутнение) тұ здардың, лейкоциттердің, бактериялардың жоғ ары қ ұ рамы ә серінен болады.

Зә рдің салыстырмалы тығ ыздығ ының ө згеруі: қ алыптыда - 1, 012-1, 025, ішкен жә не бө лінген сұ йық тық кө леміне тә уелді. Салыстырмалы тығ ыздық тың 1, 010 тө мен тербелуі бү йректің концентрациялық қ ызметінің бұ зылысын білдіреді; бұ л жағ дай гипостенурия деп аталады. ә рдайым тұ рақ ты салыстырмалы тығ ыздық тың болуы, бірінші зә рдегі тығ ыздық қ а сә йкес (1, 008-1, 010), изостенурия деп аталады. Зә рдің салыстырмалы тығ ыздығ ының тө мендеуі зә рдің бө лінуінен немесе ө зекшелер аппаратының зақ ымдануы кезінде оның концентрациясының бұ зылысынан болады, бұ л тубулоинтерстициальды тіндердің ауыр зақ ымдануымен созылмалы гломерулонефрит, интерстициальды нефрит, бү йректің туа пайда болғ ан жә не тұ қ ымқ уалайтын аурулары, созылмалы пиелонефрит интерстицияның склероздануы сатысы кезінде болады. Зә рдің салыстырмалы тығ ыздығ ының жоғ арлауы - гиперстенурия (1, 030 жоғ ары) – онда қ ант, белок, тұ здар болғ анда байқ алады. Глюкозурия қ антты шектен тыс қ олданғ анда, глюкоза ерітіндісімен инфузионды терапия, қ ант диабеті кезінде кездеседі. Глюкозурияның аталғ ан факторлары болмағ ан жағ дайда нефронның проксимальды бө лігінде глюкоза реабсорбциясының бұ зылысын білдіреді (тубулопатия, интерстициальды нефрит).

Зә р бө лінуінің бұ зылысы: Полиурия (тә уліктік диурездің қ алыптыдағ ымен салыстырғ анда 2 есе немесе одан да кө п жоғ арлауы, ү лкен жастағ ы балаларда 1500 мл/м² кө п тә улігіне) суды шектен тыс ішкенде, осмотикалық диуретиктер мен салуретиктерді қ олданғ анда, ісіктердің қ айтуы, бү йрек қ ызметінің ауыр зақ ымдануы [СБЖ немесе бү йректің жедел жетіспеушілігі (ЖБЖ) полиуриялық фазасы], қ антсыз диабет кезінде кездесуі мү мкін. Олигурия - тә уліктік диурездің тө мендеуі, жасына байланысты қ алыптағ ыдан 1/3-1/4 қ ұ райды (тә уліктік диурез 400 мл ден тө мен), бұ л бү йректен тыс себептерге байланысты (сұ йық тық ты аз ішу, тер бө лінуінің кү шеюі, профузды іш ө тулер, тоқ таусыз қ ұ сулар, жү ректік ісінулердің жоғ арлауы), сонымен қ атар гломерулонефритпен, пиелонефритпен, уремиямен ауыратын пациенттерде бү йрек қ ызметінің бұ зылысы жағ дайларында кездеседі. Физиологиялық олигурия жаң а туылғ ан сә билерде ө мірінің алғ ашқ ы 2-3 тә улігінде байқ алады. Анурия – диурездің қ алыптағ ыдан 6-7% дейін тө мендеуі немесе зә р бө лінудің толық тоқ тауы. Секреторлы анурия ө зекшелік фильтрацияның айқ ын бұ зылысы кезінде жә не шок, жедел қ ан кету, уремия кезінде болады. Экскреторлы анурия, зә р ағ ар каналы бойынша зә рдің бө лінуінің бұ зылысында немесе бү йрек қ ызметі сақ талғ ан жағ дайда қ уық қ ызметінің тө мендеуінде (ишурия деп аталады) болады.

Лейкоцитурия, протеинурия, гематурия жә не бактериурия сияқ ты аурудың кардинальды симптомдарын ерте анық тау мақ сатымен зә р анализін жасайды. Зә р диагностикасының экономды заты тест-сызық ша скрининг мақ сатымен қ олданылады. Тест-сызық ша оң реакция болғ анда зә рді микроскопиялық зерттеу керек.

Протеинурия – зә рмен белоктың бө лінуі, қ алыптыдан жоғ ары (50 мг/тә ул).

Плазадағ ы жә не зә рдегі белоктың қ ұ рамына байланысты селективті жә не селективті емес протеинурияны ажыратады.

Селективті протеинурия тө мен молекулярлы массалы белоктан тұ рады, 65 000 жоғ ары емес.

Селективті емес протеинурия орташа жә не тө мен молекулярлы белоктар клиренсінің жоғ арлауымен сипатталады.

Протеинурия айқ ындылығ ының дә режесі бойынша бө лінеді:

жоғ арғ ы протеинурия (3г/тә ул. жоғ ары) нефротикалық синдромның дамуына ә келеді, жедел жә не созылмалы гломерулонефритте, нефритте жү йелі аурулар кезіндегі (ЖҚ Ж, ВГ жә не т.б.), бү йрек амилоидозында, миеломды ауруда.

ә лсіз (умеренная) протеинурия (0, 5-3 г/тә ул) жоғ арыда аталғ ан аурулардың барлығ ында, сонымен қ атар АГ, тү йінді периартериитте жә не т.б. кездеседі.

Микроальбуминурия (30-300 мг/тә ул) нефропатияның ерте сатысында байқ алады.

Протеинурияның негізгі себептері:

Шумақ шалық (клубочковая) протеинурия жиі базальды мембрананың зақ ымдануы кезінде ө зекшелер капиллярлары арқ ылы плазма белоктары фильтрациясының жоғ арлауымен байланысты.

· Гломерулонефриттер (біріншілік жә не жү йелі аурулар кезінде),

· Бү йрек амилоидозы

· Нефротикалық синдром

· Подоцитарлы жетіспеушілік

· Диабетикалық нефропатия

· Бү йрек веналарының тромбозы

· Артериальды гипертония

· Атеросклеротикалық нефросклероз

· Іркілісті бү йрек

Ө зекшелік (канальцевая) протеинурия жиі кездеседі, қ алыпты шумақ шаларда фильтрленген плазмалық тө мен молкулярлы белоктардың проксимальды ө зекшеде қ айта сің іру қ абілетінің тө мендеуіне байланысты жә не зә р қ ұ рамындағ ы спецификалық тө мен молекулярлы белоктардың (Р₂микроглобулин, лизоцим) жоғ арлауымен сипатталады (жең іл сің іріліп, жең іл сорылатын).

· Зә р жолдарының инфекциясы

· Пиелонефрит

· Интерстициальды нефрит

· Жедел шумақ шалық некроз

· Туа пайла болғ ан тубулопатиялар

Қ айта толу протеинуриясы (переполнения):

· Миеломды ауру

· Миоглобинурия

Функциональды протеинуриялар:

· Жү ктеме протеинуриясы

· Қ ызбалық протеинурия

· Ортостатикалық протеинурия

· Идиопатиялық ө ткінші протеинурия

Бү йрек зақ ымдануының ауырлығ ын бағ алау ү шін тә уліктік протеинурияны анық тау маң ызды. Тә уліктік протеинурия 1 г артық болуы бү йрек ауруларында байқ алады. Протеинурияны анық тау ү шін тө менгі несеп жолдары инфекциясының жоқ тығ ын білу керек. Тө менгі несеп жолдары инфекциясының жоқ тығ ын анық талғ анда науқ асты нефрологқ а жолдайды.

Брайттық жә не жегілік гломерулонефритте, диабетикалық гломерулосклерозда протеинурия негізінен эритроцитуриямен қ осарласады (протеинуриялы - гематуриялық нефропатия). бү йрек амилоидозы, бү йрек веналарының тромбозы, сонымен қ атар АГ ү шін жекеленген протеинурия тә н. ВГ, УП кезінде протеинурия айқ ындылығ ы тө мен, эритроцитурияғ а қ арағ анда.