Гематурия – зәрмен қанның (эритроциттердің) бөлінуі .

Гематурия дә режесін анық тау ү шін санау ә дісі қ олданылады (Нечипоренко, Амбюрже, Аддис-Каковский бойынша зә р анализдері).

Интенсивтілігі бойынша макро- жә не микрогематурияны ажыратады.

Макрогематурия кезінде зә р қ ызыл немесе қ оң ыр тү сті болады, бұ л зә рде бос Нв немесе бұ зылғ ан эритроциттердің бар екенін білдіреді. Қ анның ө згеріссіз бө лінуі урологиялық ауруларғ а тә н.

Гематурия анық тау:

· центрифугирленген зә рдің х 40-микроскопиясы кезінде 5 жә не одан кө п эритроциттердің к/а болуы;

· центрифугирленбеген эә рде 6 жоғ ары эритроциттердің болуы;

· 1 мл зә рде 1000 эритроциттен жоғ ары;

· 24-сағ аттық зә рде 1 млн эритроциттен жоғ ары.

Гематурияның клиникалық варианттары:

· макрогематурия

· симптомсыз микрогематурия

· микрогематурия клиникалық симптомдармен бірге (дизурия, геморрагиялық синдром,

· қ ызба, ауру сезімі жә не т.б.)

· микрогематурия протеинуримен бірге 0, 5 г/л жоғ ары.

Гематурияның жиі себептеріне:

- зә р шығ ару жолдарының аурулары кезінде – зә р долдарының инфекциясы (уретрит, цистит), қ уық тың тасы, қ уық тың ісігі;

- қ уық асты безінің аурулары кезінде – простатит, қ уық асты безінің ісігі;

- бү йрек аурулары кезінде – гломерулонефрит (жедел, созылмалы), интерстициальды нефрит, ЗТА, поликистоз, бү йрек ісігі, бү йрек туберкулезі.

Гематурия бү йректен тыс себептерге де байланысты болуы мү мкін, коагуляция жә не тромб тү зілу бұ зылуы нә тижесінде болуы мү мкін. Балалардың ерте жасында гематурия инфекциялық аурулардың (ВУИ, сепсистің), бү йрек поликистозының, Вильмс ісігінің, бү йрек артериялары немесе веналары тромбозының, обструктивті нефропатияның, токсикалық жә не алмасулық нефропатияның, жалпылама қ антамырішілік қ ан ұ ю синдромының (ДВС) немесе гемолитикоуремикалық синдромның клиникалық кө рінісі болып табылады, сонымен қ атар тұ қ ымқ уалайтын нефриттің жә не бү йректік дисплазияның кейбір тү рлерінің алғ ашқ ы кө рінісі болып табылады. Мектепке дейінгі жә не мектеп жасындағ ы балаларда ә ртү рлі айқ ындылық дә режесіндегі гематурия бү йрек шумақ шаларының зақ ымдануы кезінде (гломерулонефритте, IgA нефропатияда, тұ қ ымқ уалайтын нефритте, жегілік нефритте, интерстициальды нефрите жә не т.б.).

Балалардағ ы экстрагломерулярлы гематурия бү йрек қ антамырларының аномалиясы жә не олардың зақ ымдалуы, тостағ аншалардағ ы тастар, жарақ ат, кистозды аурулар кезінде кездеседі. Сонымен қ атар гематурия зә р шығ ару жолдарының зақ ымдануында байқ алады: зә рағ ардың тасы, қ уық тың зақ ымдануы (катетеризациядан кейін, геморрагиялық циститте, туберкулёзде, циклофосфамидті енгізгеннен кейін), зә р шығ ар каналдардың зақ ымдануы (жарақ аты, уретрит).

Гематуриямен ауыратын науқ астардың барлығ ына кө рсеткіш:

Лабораторлы ә дістер:

· Жалпы зә р анализі

– ө згермеген эритроциттер (жиі урологиялық патологияда болады),

- ө згерген эритроциттер (гломерулярлы, дисморфты) гломерулонефриттерде болады,

- жекеленген микрогематурия урологиялық тә жірибеде кездеседі,

- микрогематурия протеинуриямен қ осарласқ ан гломерулонефриттерде болады

· Нечипоренко бойынша зә р анализі,

· Ү ш стаканды сынама,

· Зә рді егу (ИМП кезінде, туберкулезге кү дік туғ анда),

· ЖҚ А,

· Қ ан сарысуынан креатинин мен мочевинаны анық тау.

Қ ұ рал аспаптық ә дістер:

· Бү йректі жә не қ уық ты УДЗ

· Цистоскопия

· Экскреторлы урография – бү йректі жә не жоғ арғ ы зә р жолдарын зерттегенде кө п ақ параттар береді (гломерулонефриттерді ескермегенде)

· Компьютерлі томография (бү йрек ісігіне кү діктенгенде)

Науқ аста макрогематурия анық талғ анда шұ ғ ыл тү рде госпитализацияғ а жатқ ызу керек.

Микрогематуриясы бар науқ асты нефрологқ а немесе урологқ а жолдайды.

Бірінші кезекте урологиялық ауруларды шеттету керек содан кейін нефропатия диагнозын қ оямыз.

Зә р шығ ару актсінің басында немесе соң ында байқ алатын гематурия, тек урологиялық ауруларғ а тә н, белдегі ауру сезімімен, ә сіресе ұ стама тә різді ауру сезімімен жү реді.

Нефропатия кезіндегі гематурия (бү йректік гематурия) – тұ рақ ты екі жақ тық, ауру сезімсіз, жиі протеинуриямен, цилиндруиямен, лейкоцитуриямен қ осарласып жү реді.

2/3 жағ дайда бұ л қ уық тың ісігі, ауру сезімсіз гематуриямен кө рінеді, диагноз цистоскопия кезінде қ ойылады. Бү йрек ісігі белдегі тұ йық ауру сезіммен, қ ызбамен, анемиямен немесе эритроцитозбен, гиперкальциемиямен, паранеопластикалық реакциямен жү реді.

Зә р жолдарының инфекциясы кезінде микрогематурия лейкоцитуриямен жә не ә лсіз протеинуриямен (1 г/л дейін) қ осарласып жү реді.

Зә р жолдарының туберкулезі кезінде гематурия пиуриямен, айқ ын емес протеинуриямен қ осарласып жү реді.

Лейкоцитурия - зә рде лейкоциттер санының ө суі (Нечипоренко ә дісі бойынша 1мл зә рде 4000 артық немесе ЖЗА-де лейкоциттер ер адамдарда 4- тен артық, ә йелдерде 6 –дан артық кө ру алаң ында.

Лейкоцитурия – зә р шығ ару жолдарының қ абыну ү рдісінің тікелей белгісі. Пиурия – массивті лейкоцитурия. Зә рде кө п мө лшерде лейкоциттердің жә не бактериялардың болуынан, зә р сілтілі реакциялы болады, макроскопиялық диффузды лайлану жә не тү йіршіктердің болуы байқ алады. Зә р тұ нбасында лейкоциттер профилі зерттеледі:

- нейтрофилурия ИМП, жедел пиелонефрит, созылмалы пиелонефриттің, уретриттің, вульвовагиниттің ө ршуі кезінде кездеседі;

- лимфоцитурия инфекционды-аллергиялық генезді нефропатияда анық талады.

Белсенді лейкоциттердің анық талуы зә р жолдарындағ ы инфекциялық ү рдістің белсенділігін куә ландырады.

Бактериурия – зә рде бактериялардың анық талуы.

Бактериурияның дә режесінің мө лшерін анық тауда зә рді егу маң ызды. Шынайы бактериурия- в 1 мл де 100000 кө п бактериялардың анық талуы. Симптомсыз бактериурия ИМП дамуын жоғ арлатады, ә сіресе жү ктілер мен қ арт адамдарда. ИМП жиі қ оздырғ ышына грамм теріс бактериялар жатады. Ішек таяқ шалары зә р жолдары инфекциясының шамамен 80% шақ ырады.

Цилиндрурия – зә рмен цилиндрлі формалы тү зілістердің бө лінуі, бү йректің дистальды ө зекшелеріндегі белокты жабыспалар (слепки). Цилиндрурия ө зекшелер қ уысында белоктардың тұ нуымен байланысты. Қ алыпты жағ дайда зә р анализінде тек гиалинді цилиндрлер анық талады. Зә рде цилиндрлер ә ртү рлі физиологиялық жә не патологиялық жағ дайларда пайда болады: гиалинді - физикалық жү ктемеде, қ ызбада, ортостатикалық протеинурияда, нефротикалық синдром жә не бү йректің басқ ада аурулары кезінде; дә нді - ө зекшелердің ауыр дегенеративті зақ ымдануы кезінде; балауызды- ө зекше эпителийлерінің зақ ымдануында, нефротикалық синдромда; эпителиальды - гломерулонефрит, нефротикалық синдром кезінде ө зекшелердің дегенеративті зақ ымдануында; эритроцитарлы – бү йректік генезді гематурияда; лейкоцитарлы - бү йректік генезді лейкоцитурияда.

Нефрологиялық науқ асты міндетті амбулаторлы зерттеуге бү йректің функционалды жағ дайын бағ алаужатады, яғ ни кө рсеткіштер бойынша салыстырмалы тығ ыздығ ын қ андағ ы креатининді, шумақ ша фильтрация жылдамдығ ын (СКФ) анық тау жү ргізіледі..

ШФЖ (СКФ) тек Реберг-Тареев сынамасы ғ ана емес, сонымен қ атар ү лкендер мен 12 асқ ан балалар ү шін қ лданылатын Кокрофт-Голт формуласы арқ ылы да анық тауғ а болады:

ШФЖ=(140-жасы (г)) х салмағ ы(кг) х К/0, 82 х сарысудағ ы креатинин (мкмоль/л),

К ә йелдер ү шін- 0, 85; К ерлер ү шін – 1

Бү йрек қ ызметінің жағ дайын кестеде келтірілген тесттер кө мегімен бағ алауғ а болады.

Бү йректің қ ызметтік белсенділігін сипаттайтын негізгі тесттер:

Клиникалық нефрологияда зә р синдромынан басқ а ажыратылады:

нефротикалық синдром, гипертониялық, жеделнефритикалық, жедел бү йрек жеткіліксіздігі синдромы, созылмалы бү йрек жеткіліксіздігі, тубулярлы бұ зылыс синдромы.

Нефрологиялық тә жірибеде синдром бойынша диагностикалау жә не емдеу дұ рыс диагноз қ оюғ а жә не рациональды емдеуге кө мектеседі.

Нефротикалық синдром –жоғ ары протеинуриямен, тә улігіне 3, 5г аса белокты жоғ алту, гипопротеинемиямен, гипоальбуминемиямен, диспротеинемиямен, жоғ ары қ ұ рамды холестеринмен жә не триглицеридтермен гиперлипидемиямен, қ анның гиперкоагуляциясымен, клиникалық массивті ісінумен, жиі іш шеменінің анасарка дә режесіне дейін жетуімен сипатталатын клинико-лабораторлы симптомокомплекс.

Нефротикалық синдромның негізгі себептері:

Біріншілік бү йрек аурулары:

· Жедел и созылмалы гломерулонефрит

· Біріншідік амилоидоз

· Туа пайда болғ ан нефротикалық синдром

Екіншілік басқ а аурулары бойынша:

· Жү йелі аурулар (ЖҚ Ж, ЖСД, УП, ВГ, РА)

· Жұ қ палы аурулар (инфекциялық эндокардит, туберкулез, сифилис, гепатит В, остеомиелит, ө кпенің созылмалы ірің ді ауруы)

· Қ ан аурулары (лимфогранулематоз, миеломды ауру)

· Паразитарлық аурулар (малярия, шистоматоз)

· Ісіктер

· Жү ктілердің нефропатиясы

Емінің негізігі алгоритмі:

· Міндетті тү рде емдік дене шынық тыру тағ айындаумен қ оса жеткілікті қ озғ алыстық белсенділік;

· Дұ рыс тамақ тану (1 кг дене салмағ ына - 1 г белок), натрий хлоридінің қ ұ рамы 5 г тә улігіне; ішетін сұ йық тық мө лшері тә уліктік диурезбен анық талады, 200-300 мл артық;

· Ұ зақ дә рілік терапия: преднизолон - 1-2 мг/кг: 4-6 апта қ абылдау, мө лшерін ұ стап тұ рушы мө лшерге дейін тү сіріп, 6 аптадан 1-1, 5 жылғ а дейін қ абылдау; курантил - 200-300 мг тә улігіне, 1 жыл жә не одан да кө п қ абылдау; азатиоприн - 2-2, 5 мг/кг тә улігіне, 4-6 апта бойы қ абылдау; азатиоприннің мө лшерін ұ стап тұ рушы мө лшерге дейін тү сіріп 1-1, 5 жыл бойы қ абылдау, шеткі қ андағ ы гепаринді бақ ылау арқ ылы - 10-60 тыс. бірлік/тә улігіне; 4-6 апта қ анның ұ ю жү йесін бақ ылау бойынша, тікелей емес антикоагулянттарғ а (фенилин) ауыстыру, 1жылғ а дейін.

Тиімділігін бағ алау критерилері:

1. Ісінудің басылуы.

2. Протеинурияның тө мендеу.

3. Қ андағ ы белоктардың дұ рысталуы.

4. Липидтік алмасудың дұ рысталуы.