Созылмалы бҮйрек жеткіліксіздігініҢ классификациясы

(С.И.Рябов, 2000)

Ескерту: топ 0 – негізгі аурудың емі; топ 1 – аз белокты диета жә не консервативтік ә дістік емді тағ айындау; топ 2 – гемодиализ, трансплантация; топ 3 – симптоматикалық терапия.

СБЖ-нің клиникалық синдромдары:

1. Астеническиялық синдром: ә лсіздік, шаршағ ыштық, ұ йқ ышылдық, дә м сезу, естудің тө мендеуі.

2. Дистрофическиялық синдром: терінің қ ұ рғ ауы жә не қ ышуы, терідегі қ асыну іздері, арық тау, бұ лшық ет тонусының тө мендеуі жә не атрофиясы.

3. Асқ азан-іщектік синдром: ауыздағ ы қ ұ рғ ақ тық жә не жағ ымсыз металл дә мі, аппетиттің тө мендеуі, кейде іш ө ту, токсикалық энтероколит белгілері.

4. Анемическиялық синдром: терінің бозаруы, кейде терідегі геморрегиялар.

5. Сү йек-буындық синдром: остеопороз бен гиперурикемияғ а байланысты сү йектердегі жә небуындардағ ы ауру сезімі.

6. Зә рлік синдром: ө ршу кезең індегі изостенурия, гипостенурия, протеинурия, микрогематурия, цилиндрурия.

7. ЖЖЖ жә не перифериялық ЖЖ-дегі бұ зылыстар:

- энцефалопатия,

- полиневриттер

- Куссмаульдің шулы тынысы

8. Кардиальді-гипертоническиялық синдром:

- миокардтың гипертрофиясы жә не дистрофиясы, жиырылғ ыш функциясының тө мендеуінің белгілері;

- қ ан айналым жетіспеушілігі (сол қ арыншалық, тотальді);

- ретинопатия, кө ру қ абілетінің жоғ алуы;

- «уремиялық» васкулиттер (тері жә не шырышты қ абаттардың некрозы, ұ йқ ы безінің зақ ымдануы), уремиялық қ ұ рғ ақ перикардит.

СБЖ ерте клиникалық белгілері:

Полиурия, никтурия, гипохромды анемия. Кейін келе жалпы симптомдар қ осылады (ә лсіздік, шаршағ ыштық, кү ндізгі ұ йқ ышылдық, бұ лшық еттегі ә лсіздік) жә не азоттық шлактардың ұ сталу белгілері (уремиялар).

Функционалдық пробаларғ а кө рсетулер критерийлері:

1. Полиурия, никтурия, изо-, гипостенурияны Зимницкий талдауы.

2. Қ ан сарысуында креатинин жә не мочевинаны жоғ арылауын анық тау.

3. Эндогенді кретинин бойынша клиренсті анық тағ анда шумақ тық фильтрация мен реабсорбция индексінің тө мендеуі.

4. Ерте полиуриялық сатыдағ ы гипокалиемия жә не СБЖ терминальлы сатысындағ ы гиперкалиемия.

СБЖ консервативті емі:

СБЖ негізгі емі гемостазды ұ стап тұ руғ а, бү йректердің прогрессивті бұ зылысын баяулатуғ а, науқ астың жалпы жағ дайын субъективті жақ сартуғ а бағ ытталады.

Емі – бір уақ ытта патогенетикалық и симптоматикалық. Емнің тактикасы СБЖ сатысына байланысты. ШФ 35-10 мл/мин (СБЖ 1-2 сатысы) болғ анда ем консервативті болады, ал егер зақ ымдану айқ ындылығ ы жоғ ары болса, гемодиализ, перитонеальді диализ, бү йрек трансплантациясы кө рсетілген.

Консервативті ем тактикасы:

1.Диета

2. Сұ йық тық жә не электролиттер енгізуге бақ ылау

3. Ақ уыз алмасуының соң ғ ы заттарының тү зілуін азайту жә не шығ ару

4.Гипотензивті терапия

5. Анемияны емдеу

6. Инфекциялық асқ ынуларын емдеу

7. уремиялық остеодистрофияны емдеу

Диета.

А) тағ ам қ ұ рамында ақ уызды аз қ олдану азоттық шлактардың тү зілуін азайтады. ШФ 40 мл/мин (СБЖ 1 сатысы) болғ анда – ақ уызды аздап қ ана азайту керек 0, 8-1 г/кг дене салмағ ына, немесе кү ніне 50-60 г.

ШФ 20-30 мл/мин (СБЖ 2 ст.) болғ анда – ақ уызды кү ніне 40 г ғ ана қ олдану керек (0, 5-0, 6 г/кг дене салмағ ына).

ШФ 10 мл/мин аз болса (СБЖ 3 ст.) – ақ уызды 0, 25-0, 3 г/кг дене салмағ ына дейін азайту керек, тә улігіне тек 20-25 г ғ ана, оның ішінде 15 г ауыстырылмайтын аминқ ышқ ылдары толық жоғ арғ ы калориялы тағ ам қ ұ рамында болғ аны дұ рыс.

20-25 г ақ уыздық диетаны кө п уақ ытқ а тағ айындамайды, 20-25 кү нге ғ ана.

Диета № 7а – тә улігіне 20-25 г ақ уыз;

Диета № 7б – 40 г ақ уыз.

Ескерту: жоғ арғ ы қ ұ ндылық ты ақ уыз – етте, тауық етінде, жұ мыртқ ада, сү тте болады. Бірақ сү тті кө п қ олдануғ а болмайды, себебі онда фосфор жоғ арғ ы мө лшерде болады.

Б) организнің энергетикалық жоғ алтуларын толық қ анды толтыру керек, оны майлар мен кө міртегі арқ асында толтыруғ а болады, жә не де организмнің микроэлементтер мен дә румендерге қ ажеттілігін толтыру керек.

Тағ ам калориялығ ы 2500-2800 ккал/тә у аспау керек. Гипертония мен ісінулер болғ анда тұ з 5г/тә у аспау керек.

2. сұ йық тық пен электролиттер енгізуге бақ ылау. ШФ 40-10мл/мин жү рек жетіспеушілігі болмағ ан жағ дайда науқ ас тә улігіне диурезі 1.5-2 л/тә у болатындай етіп сұ йық тық қ олдануы керек. Егер ауыр дегидратация (қ ұ су, іш ө ту) болып жатса, тез арада тамыр ішіне сұ йық тық енгізу керек.

Егер ШФ 10мл/мин жә не одан да тө мен болса, сұ йық тық қ абылдауды диурезге қ арайды(кешегі кү нгі диурезге 300-500 мл сұ йық тық қ осады).

Ісіну синдром и гипертензия болмағ ан жағ дайда натрийді шектеудің қ ажеттілігі жоқ. Натрийлік жү ктеменің жақ сы регуляциясы ү шін зә рмен бө лінетін натрийді қ адағ алағ ан артық болмайды. Натрийуретиктерді қ олдану арқ ылы натрийді енгізу керек. Қ ан сарысуындағ ы натрийді анық тағ ан дұ рыс, гипонатриемии дамуы – сұ йық тық ты аз қ олдану керектігін кө рсететін гипергидратация белгісі.

Калийді қ абылдау. Гиперкалиемияны болдырмау ү шін тағ аммен тү сетін калиді шектеу керек. Қ ан сарысуындағ ы калиді анық тау ү шін калийі бар препараттарды пероральді де, парентеральді де қ олдануғ а болмайды..

Қ ан қ ұ рамында аз ғ ана калидің жоғ арылауы (7 ммоль/л дейін) калиді шығ аруды қ ажет етеді: фуросемид – тә улігіне 500-1000 пероральді немесе 100-400 мг парентеральді. Верошпирон-қ арсы кө рсеткіш боп табылады.

Айқ ын гиперкалиемияда (7 ммоль/л жоғ ары) – ә рбір 2-3 сағ ат сайын к/т 50 мл 4% глюкоза ерітіндісін 16 бірлік инсулинмен бірге енгізу керек. 20-30 мл 10% глюконат кальция ерітіндісін немесе 500 мл 5% натрий гидрокарбонаты ерітіндісі. Инсулин калийдің клеткааралық кең істіктен клетка ішіне ө туін тездетеді, ал глюкоза болса гипокалиемияның алдын алу ү шін керек.

Қ ауіпті гиперкалиемия – к/т калций глюконаты, қ ан қ ұ рамында Са жоғ арылауы жасушалардың тітіркендігіштігін тө мендетеді.

Ү демелі (прогрессирующая) гиперкалиемия – гемодиализ кө рсетілген.

3. Энтеросорбция. Сорбенттер ішекте ө здеріне аммиак жә не басқ а токсикалық заттарды адсорбциялайды. ШФ 15 мл/мин тө мен болғ анда эффективтілігі жоғ ары, негізінен СБЖ 1 сатысында тағ айындалады. Сорбенттер ретінде энтеродез немесе карболен 5 г 100 мл суғ а тә улігіне 3 рет тамақ тан 2 сағ аттан соң қ олданады. Сорбенттердің басқ алары да кең інен қ олданылады: қ ышқ ылданғ ан крахмал, оксицеллюлоза, активті кө мір, полифепан жә не т.б. Бірақ олар ас қ орыту жолдарында селективтілігінен айрылып, пептидтер, аминқ ышқ ылдарын, липидтерді жапсырып алады. Осының кесірінен олар азоттық метаболиттермен байланысуы тө мендеп, қ олдану ауқ ымын азайтады.