Астрономиялық координата жүйелері. салынуы

Нү ктенің астрономиялық координатасы тікелей аспан денесін бақ ылау нә тижелерінен алынады. Астрономиялық координаталар жү йесінде нү ктенің орны Жердің айналу осіне байланысты анық талады.

Астрономиялық ендік – экватордан нү ктеге дейінгі астрономиялық меридианның доғ асы немесе нү кте арқ ылы экватор жазық тығ ынан астрономиялық меридиан жазық тығ ы арасындағ ы бұ рыш.

Нү ктенің Астрономиялық бойлығ ы – Ол астрономиялық гринвич меридианы мен астрономиялық меридиан арасындағ ы екіқ ырлы бұ рыш немесе бұ л меридиандар арасындағ ы экватор доғ асы.

Бағ ыттаудың астрономиялық азимуты – нү ктенің солтү стігінен сағ ат тілі бойымен бағ дарлағ ыш сызық қ а дейінгі екіқ ырлы бұ рыш.

Астрономиялық жә не геодезиялық координаталар арасындағ ы байланыс нү ктедегі отвес ауытқ уынан анық талады:

bм = fм - xм

Lм = lм - hмsecfм

Aм = aмк + (Lм - lм)sinfм

Нү ктенің ауырлық сызығ ына перпендикуляр жазық тық астрономиялық горизонт жазық тығ ы немесе жай горизонт жазық тығ ы деп аталады. Бұ л жазық тық тан вертикаль бұ рыштар есептеледі.

Астрономиялық зенит деп – аспан сферасына отвес сызығ ының проекциясын айтады. Геодезиялық ө лшемдер кезінде отвестік сызық тар ө з орнын ө згертпейді деп есептеледі. Ал, жердің айналу осі нү ктеге қ атысты ө з орнын ө згертеді. Осығ ан орай 2 ұ ғ ым бар: лездік айналу осі жә не орташа айналу осі. Оларғ а лездік жә не орташа астрономиялық координиталр жү йесі сә йкес келеді.

Лездік полюстердің жылжуынан астрономиялық координаталар ү немі ө згеріп отырады. Бақ ылау кезіндегі дә лдікті жоғ арылату ү шін лездік координаталарды орташа полюске сә йкестендіреді.1968 жылғ а дейін астрономиялық ө лшемдер нә тижесін орташа полюс дә уіріне жатқ ызғ ан. Ал дә уір деп календарьлы соң ғ ы 5 жыл алынғ ан. Кө п жылдық бақ ылау нә тижелерінен орташа полюс шамаларының бір-біріне сә йкес келмейтіндігі анық талды. Осығ ан себеп Жер полюсінің ғ асырлық қ озғ алысы болды. 1968 жылдан бастап Жер полюсінің координаталары ХА шартты жү йелер басына сә йкестендіріліп алынады.