Ñòóäîïåäèÿ

Ãëàâíàÿ ñòðàíèöà Ñëó÷àéíàÿ ñòðàíèöà

ÊÀÒÅÃÎÐÈÈ:

ÀâòîìîáèëèÀñòðîíîìèÿÁèîëîãèÿÃåîãðàôèÿÄîì è ñàäÄðóãèå ÿçûêèÄðóãîåÈíôîðìàòèêàÈñòîðèÿÊóëüòóðàËèòåðàòóðàËîãèêàÌàòåìàòèêàÌåäèöèíàÌåòàëëóðãèÿÌåõàíèêàÎáðàçîâàíèåÎõðàíà òðóäàÏåäàãîãèêàÏîëèòèêàÏðàâîÏñèõîëîãèÿÐåëèãèÿÐèòîðèêàÑîöèîëîãèÿÑïîðòÑòðîèòåëüñòâîÒåõíîëîãèÿÒóðèçìÔèçèêàÔèëîñîôèÿÔèíàíñûÕèìèÿ×åð÷åíèåÝêîëîãèÿÝêîíîìèêàÝëåêòðîíèêà






Sən nə qədər çox istəsən də insanların əksəriyyəti iman gətirməyəcəklər”.






Sə n buna gö rə onlardan mü kafat istə mirsə n, axı Bu, – alə mlə r ü ç ü n ancaq Xatı rlatmadı r”.

Ey Muhə mmə d! Ə gə r sə n onları n haqq dinə gə lmə ri ü ç ü n hə ddə n artı q ciddi-cə hdlə sə y gö stə rsə n də, insanları n bö yü k bir hissə si onsuz da kafir qalacaq, ç ü nki onları n niyyə tlə ri və də rrakə si artı q qü surlulaş mı ş dı r. Onlara sə mimiyyə tlə xeyirxahlı q arzu edə nlə rin sə ylə ri, onlara iman gə tirmə yə heç bir ş eyin mane olmadı ğ ı halda da, onlara hə r hansı bir fayda vermir. Onlar heç bir mü kafat və xeyirxahlı qları nı n ə və zini tə lə b etmə də n belə insanlara haqqı ö yrə tsə lə r də, onları doğ ru yola də və t etsə lə r də, onlara ş ə rdə n uzaq olmağ ı anlatsalar da, mö cü zə lə r və ö zlə rinin doğ ruç uluğ unun də lillə rini gö stə rsə lə r də, gü nahkarlar bunlardan fayda ə ldə edə bilmirlə r. Axı Mü qə ddə s Quran fayda verə n və zə rə r vuran ş eylə ri mə hz ona gö rə xatı rladı r ki, insanlar faydalı iş lə r gö rsü nlə r və zə rə rverici ş eylə rdə n ç ə kinsinlə r.

 

ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ

 

Gö ylə rdə və yerdə neç ə -neç ə də ­lillə r vardı r ki, in­sanları n ç oxu onları n yanı n­dan ü z ç evirib keç irlə r”.

Onları n ç oxu Allaha ş ə rik qoş araq iman gə tirirlə r”.

Gö r gö ylə rdə və yerdə tö vhidin lehinə ş ə hadə t verə n neç ə -neç ə mö cü zə lə r vardı r! Kafirlə r onlardan ü z dö ndə rirlə r və hə tta iman gə tirilmə si zə ruri olanı n hissə sinə inanmağ a razı laş salar da, onlar yenə də Allaha ş ə rik qoş maqda davam edirlə r. Onlar, hə r ş eyi xə lq edə n, onlara ruzi bə xş edə n və Kainatı n bü tü n iş lə rini aparan Fö vqə luca Allahı ö zlə rinin Rə bbi qə bul edirlə r. Lakin onlar Ona ibadə tdə ş ə rik qoş ur və mə xluqları ilahlaş dı rı rlar. Onlar belə keyfiyyə tlə rə malik olduqları na gö rə, cə zadan baş qa bir ş eyə layiq deyillə r və bu cə za onları ö zlə rini tam tə hlü kə sizlikdə hiss etdiklə ri bir zamanda yaxalayacaq. Bax buna gö rə Fö vqə luca buyurur:

 

ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ

 

(12.107) “Mə gə r onlar Allahı n hə r ş eyi bü ­rü ­­yə n ə zabı nı n onları qap­lamayacağ ı na və ya ö zlə ri də hiss etmə də n o Saatı n on­la­ra qə flə tə n gə lmə yə ­cə yinə ə min­dirlə r? ”

Allahı n ayə lə rində n ü z ç evirə n gü nahkarlar doğ rudanmı Allahı n onları hə r tə rə fdə n bü rü yə cə k və kö kü nü tamamilə kə sə cə k ə zabı ndan ehtiyat etmirlə rmi? Doğ rudanmı onlar Qiyamə t gü nü nü n yaxı nlaş dı ğ ı nı hiss edə bilmə yə cə klə ri tə rzdə qə flə tə n baş layacağ ı ndan ehtiyat etmirlə rmi? Hə qiqə tə n, onlar buna ö z ə mə llə ri ilə layiq olmuş lar və onlar Allahı n qarş ı sı nda tö vbə etmə li və onları cə zaya mə hkum edə bilə cə k ə mə llə rdə n ə l ç ə kmə lidirlə r.

 

ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ

 

De: “Bu, mə nim yolum­dur. Mə n və mə nə tabe olan­lar, mö tə bə r də lillə rə ə sasə n, in­san­ları Allaha tə rə f ç ağ ı rı rı q. Allah pakdı r, mü qə ddə sdir. Mə n də mü ş ­riklə rdə n deyilə m”.

Ey Muhə mmə d! İ nsanlara xə bə r ver ki, sə nin yolun və sə nin dinin elmə və mö hkə m etiqada ə saslnı r və ş ü bhə lə r və tə rə ddü dlə rlə bir araya sı ğ mı r. Sə n və sə nin davamç ı ları n insanları qə ti etiqadı nı za mü vafiq olaraq Allahı n yoluna də və t edirsiniz. Allah mü qə ddə sdir! O, Onun ə zə mə tinə uyğ un olmayan və kamilli­yinə zidd gə lə n hə r ş eydə n ü stü ndü r! Sə n mü ş rik deyilsə n, ç ü nki sə mimi qə lbdə n tə k olan Allaha ibadə t edirsə n və tə kcə Ona xidmə t edirsə n.

ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ

(12.109) “Biz sə ndə n ə vvə l də ş ə hə r ə hlində n yalnı z ö zlə ­rinə və hy etdiyi­miz kiş ilə rdə n elç i gö ndə r­irdik. Mə gə r mü ş ­rik­lə r yer ü zü ndə gə zib dolaş a­raq ö z­lə rində n ə vvə lki­lə rin aqibə ­ti­nin necə olduğ unu gö rmü r­lə r? Ə lbə ttə, Axirə t yurdu Allah­dan qorxanlar ü ç ü n daha xe­yir­li­dir. Mə gə r anlamı rsı nı z? ”

Ey Muhə mmə d! Bü tü n ə vvə lki elç ilə rin hamı sı kiş ilə rdə n olmuş dur, ç ü nki Biz elç i olaraq nə mə lə klə ri və nə də baş qa mə xluqları gö ndə rmə miş ik. Bə s niyə sə nin qə bilə daş ları n sə nin peyğ ə mbə rliyinə tə ə ccü blə nirlə r? Onlar niyə belə hesab edirlə r ki, heç kim onlardan ü stü n ola bilmə z? Ö zü ndə n ə vvə lkilə rini ö rnə k gö tü r – onlar sə hradan olan xalqları n yanı na gö ndə rilmirdilə r, onlar mə hz ş ə hə r və kə ndlə rdə n ç ı xmı ş insanlardı lar. Onlar ə n ağ ı llı və ə n sağ lam dü ş ü ncə liydilə r və sə nə onları n davranı ş ları və ə mə llə ri aydı n olmalı dı r.

Mə gə r kafirlə r yer ü zü ndə sə yahə t etmirdilə r və gö rmü rdü lə r ki, onlara qə də r yaş ayanları n aqibə ti necə olmuş du? Ə gə r onlar sə nə inanmı rlarsa, qoy onda ö zlə ri ə min olsunlar ki, Allah bundan ə vvə l haqq dinə gə lmə kdə n boyun qaç ı ranları necə mə hv etmiş dir. Qoy onlar ö zlə rində n ə vvə lkilə rin sə hvlə rini tə krarlamaqdan ç ə kinsinlə r ki, ə vvə l yaş ayanları n mə ruz qaldı qları cə za onları da yaxalaması n. Qoy onlar bilsinlə r ki, Cə nnə t mə kanı və ə bə di Cə nnə t zö vqü Allahdan qorxanlar, Onun hö kmlə rinə itaə t edə nlə r və Onun haramları nı pozmaqdan ç ə kinə nlə r ü ç ü n daha yaxş ı dı r. Hə qiqə tə n də, dü nyə vi zö vqlə r hə yə canlı, qeyri-kamil və qı samü ddə tlidir, halbuki Axirə t hə yatı nı n zö vqü kamildir, ə bə di və sonsuzdur. Axirə t zö vqü ə bə di davam edir və hə r an ancaq artı r. Doğ rudanmı insanlar, sayə sində ə n yaxş ı ya ü stü nlü k verə bilə cə klə ri ağ ı ldan mə hrumdurlar?

 

 

ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ

 

Elç ilə r hə r də fə ü midlə ­rini itir­dik­də və ö zlə rinin ya­lanç ı hesab edil­dik­lə ­rini gü man etdikdə kö mə yimiz onlara gə lir və dilə ­diyimiz kə s də nicat ta­pı r­dı. Gü ­nahkar tayfadan ə za­bı ­mı z ə sla də f olunmaz”.

Fö vqə luca xə bə r verir ki, cinayə tkar və aciz insanlar bü tü n zamanlarda Onun elç ilə rini inkar edə rdilə r. O, onlara haqq yola qayı tmaq ü ç ü n mö hlə t verə rdi və bu, Onun elç ilə rinin və ziyyə ti ə n dö zü lmə z və ziyyə t yaranan vaxtadə k davam edə rdi. Elç ilə rin kamil etiqada malik olmaları na, ö z Rə bbinin və dinə və xə bə rdarlı ğ ı na qə ti ə min olmaları na baxmayaraq onları n da qə lbinə ü midsizlik kö lgə si dü ş ü r, bilik və imanları nda bə zi zə ifliklə r yaranı rdı. İ ş bu yerə ç atanda Fö vqə luca Allah Ö z elç ilə rinə və onları n ardı cı lları na kö mə k gö stə rə rdi və bundan sonra heç kim Onun ə leyhinə ç ı xmağ a cə sarə t etmiş cinayə tkarlardan amansı z cə zanı uzaqlaş dı ra bilmə zdi. Bu mü nasibə tlə O, belə buyurur: “Bü tü n sirlə rin aş kar olacağ ı o Qiyamə t gü nü insanı n nə bir qü vvə si və nə də bir kö mə kç isi olar! ” (Tariq, 86/9-10).

 

ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ

Onları n rə vayə tlə rində ağ ı l sa­hiblə ri ü ç ü n bir ibrə t var­dı r. Bu Quran uydurulmuş bir kə lam deyildir. Ancaq ö zü n­də n ə vvə lkilə ri tə sdiqlə ­yə n və hə r ş eyi mü fə ssə l izah edə ndir; iman gə ­ti­rə n bir ca­maat ü ç ü n hidayə t və mə rhə ­mə tdir”.

 

Allahı n peyğ ə mbə rlə rinin və elç ilə rinin (onlara Allahı n salamı olsun) və onları n xalqları nı n talelə ri haqqı nda hekayə tlə rdə ağ ı l sahibi olan və bu hekayə tlə r ü zə rində dü ş ü nə n insanlar ü ç ü n ç oxlu ibrə t və nə sihə tlə r vardı r. Onları n sayə sində insanlar mö minlə ri qatı gü nahkarlardan fə rqlə ndirə bilir və anlayı rlar ki, onlardan bir qismi ə vvə lkilə rin layiq edildiyi mə rhə mə tə nail olacaq, baş qaları isə mü tlə q alç aldı lacaqlar. Onları n sayə sində insanlar hə m də Allahı n bö yü k hikmə t sahibi və digə r kamil sifə tlə rə malik olması nı bilə cə klə r. Onlar baş a dü ş ü rlə r ki, tə kcə O, Ona ibadə t edilmə sinə layiqdir və heç kimi Ona ş ə rik qoş murlar.

Bu, qeybə aid tarixlə rin yazı ldı ğ ı Mü qə ddə s Quran uydurul­muş Kitab deyildir. Ə ksinə, o, ə vvə lki Kitabları tə sdiq edir, onlara uyğ un gə lir və onları n gerç ə kliyinə ş ahidlik edir. Bu Kitabda Allahı n qulları nı n bilmə sinə ehtiyacları olan dinin ə sas və fə rdi mə sə lə lə ri izah edilir və hə mç inin bunları n lehinə olaraq inandı rı cı də lillə r və sü butlar gə tirilir. O, doğ ru bir Tə limat və mö min insanlar ü ç ü n nemə tdir. Onlar onun sayə sində doğ ru yola gə lir, ə sil hə qiqə t haqqı nda bilik ə ldə edir, ona ü stü nlü k verir, dü nya və Axirə t hə yatı nda mü kafata layiq olduqları na gö rə Allahı n mə rhə mə tini qazanı rlar.

Bu ş ə rə fli tarixdə n ç ox faydalı nə ticə lə r ç ı xartmaq olar. Fö vqə lucanı n surə nin baş lanğ ı cı nda: “Biz bu Quranı sə nə və hy etmə klə sə nin ü ç ü n ə n gö zə l hekayə ti (qissə ni) danı ş ı rı q...” (Yusuf, 12/3) buyurduğ unu qeyd etmə k kifayə tdir. Sonra isə O, belə buyurur: “Sö zsü z ki, Yusuf və onun qar­daş ­la­rı nı n hekayə ­tində soru­­ş anlar ü ç ü n ib­rə t­lə r vardı r” (Yusuf, 12/7). Surə nin sonunda isə deyilir: “Onları n rə vayə tlə rində ağ ı l sa­hiblə ri ü ç ü n bir ibrə t var­dı r...” (Yusuf, 12/111). Budur, hazı rki ş ə rhin gediş a­tı nda qeyd etmə diyimiz bə zi nə ticə lə r və nə sihə tlə r:

 

1. Bu hekayə t insanı n və ziyyə tinin necə də ç ox tez də yiş ə bilmə si haqqı ndadı r. Bir sı naq baş qa bir sı naqla, ç ə tinliklə r – mə rhə mə t və firavanlı qla, alç aldı lma – ucaldı lmayla, kö lə lik – hakimiyyə tlə, ayrı lı q – birlə ş mə ylə, kə də r – sevinclə, bə xtiyarlı q – dilə nç iliklə, yoxsulluq – rifahla, ehtiyac – var-dö vlə tlə, inkarç ı lı q – etiraf etmə klə ə və z olunur. Bu ə hvalatı bizə bildirə n və onu ə n gö zə l tə rzdə izah edə n Allah necə də Xeyirxahdı r!

2. Yuxunun yozulması ş ə riə tə uyğ undur və elmin mü hü m sahə lə rinə aiddir ki, Fö vqə luca Allah onu istə diyinə bə xş edir[111]. O, adları n və keyfiyyə tlə rin uyğ unluğ u və oxş arlı ğ ı na ə saslanı r. Gə lin Yusufun (ə) gö rdü yü – gü nə ş in, ayı n və on bir olduzun ona (ə) baş ə ymə si ilə ə laqə dar yuxunu nə zə rdə n keç irə k. Adları ç ə kilə n sə ma cisimlə ri gö y qü bbə sinin bə zə klə ridir və mə xluqlara bö yü k fayda verirlə r və onları n sayə sində insanlar dü z yol tapı rlar. Peyğ ə mbə rlə r və alimlə r yer kü rə sinin bə zə klə ridir və insanlar onları n sayə sində nadanlı q zü lmə tində dü z yolu tapı rlar. Yusufun anası və atası onlardan tö rə yə n oğ ulları nı n kö klə ri idilə r və ə gə r nə zə rə alsaq ki, valideynlə r tö rə mə lə rinə nisbə tə n bö yü k iş ı q rə mzi və bö yü k hə cmli olmalı olduqları ü ç ü n, demə k olardı ki, (hə min yuxuda) gü nə ş onun anası, ay – atası, ulduzlar isə qardaş ları dı r. Ə rə b sö zü olan “ş ə ms” (“gü nə ş ”) – qadı n cinsində dir, “qə mə r” (“ay”) və “kə vakib” sö zlə ri isə kiş i cinsində dir və bunlar da yad etdiyimiz yozumun xeyrinə olan də lillə rdir. Ə gə r nə zə rə alsaq ki, gü nə ş, ay və ulduzlar ona baş ə ymiş dilə r, onda demə k olardı ki, Yusuf qarş ı da ö z valideynlə rinin və qardaş ları nı n hö rmə tinə və ehtiramı na layiq gö rü lə cə kdir. Hə qiqə tə n, bir adam bir baş qası na tə zim etdikdə, ona ö z ehtiramı nı və hö rmə tini bildirir. Bu isə o demə k idi ki, Yusuf Allahı n seç diyi və ə trafı ndakı ları nı n hö rmə t bə slə diyi bir ş ə xs olacaqdı və ö z biliyi və digə r keyfiyyə tlə ri sayə sində baş qa insanlardan yü ksə yə qaldı rı lacaqdı. Mə hz buna gö rə onun atası (ə) demiş di: “ Rə bbin sə ni seç ə ­cə k, sə nə yu­xu yozmağ ı ö y­rə də cə k və... sə nə və Yaqub nə s­linə də Ö z ne­mə tini tamam­laya­caqdı r” (Yusuf, 12/6).

 

3. İ ndi də gə lin zindandakı iki gə ncin yuxusunu nə zə rdə n keç irə k. Onlardan biri yuxusunda gö rmü ş dü ki, o, ö z ağ ası ü ç ü n ş ə rab sü zü r. Adə tə n, ş ə rabı qə də hlə rə xidmə tç ilə r doldururlar və buna gö rə Yusuf (ə) belə bir nə ticə yə gə lmiş di ki, bu gə nc zindanı tə rk edə cə k və bir baş qa insana xidmə t gö stə rə rə k, ona ş ə rab verə cə k. Digə r gə nc isə yuxuda baş ı nda ç ö rə k olduğ unu və ç ö rə yi quş ları n dimdiklə diyini gö rmü ş dü. Yusufun (ə) ç ı xardı ğ ı nə ticə yə gö rə ç ö rə k adı altı nda baş ı n də risi, ə ti və habelə insanı n beyni nə zə rdə tutulur. O, hə m də qə rara almı ş dı ki, gə ncin bə də ni aç ı q bir yerdə olacaq, ç ü nki ancaq bu halda quş lar insan baş ı nı n də risini dimdiklə yə bilə r. Buna gö rə də o demiş di ki, gə nc edam edilə cə k və ç armı xa ç ə kilə cə k, sonra isə onun nə ş ini aç ı q bir yerdə nü mayiş etdirə cə klə r və quş lar da onun baş ı nı dimdiklə yə cə klə r. Hə qiqə tə n, belə bir hal ancaq edam edildikdə n sonra ç armı xa ç ə kilə rkə n mü mkü n ola bilə r[112].

 

4. Ə dalə tlilik tə kcə hö kmdarla onun tə ə bə lə rinin qarş ı lı qlı mü na­sibə tlə rində deyil, bü tü n hallarda zə ruridir. Hə tta ata ilə oğ ulları arası ndakı qarş ı lı qlı mü nasibə tlə rdə də ə dalə tli olmağ a riayə t edilmə lidir. Ə gə r insan oğ ulları ndan birini ü stü n tutursa və ya onu qalanları ndan ç ox ə zizlə yirsə, onda ailə də ikitirə lik yaranmağ a baş layı r və ailə ü zvlə ri arası nda mü nasibə tlə r korlanı r. Yaqub (ə) Yusufu (ə) o biri oğ ulları ndan ü stü n tuturdu və atanı n belə mü nasibə ti oğ ulları nı, ö zlə rinə, ataları na və ö z qardaş ları na zə rə r vurmaqla gü nah iş lə tmə yə yö nə ltmiş di.

 

5. İ nsan gü nahdan ç ə kinmə lidir, ç ü nki bir gü nah ö z ardı yca ç oxsaylı digə r qü surları ç ə kib gə tirir və bü tü n bunlar hamı sı bir­likdə onun də hş ə tli cinayə tlə r tö rə tmə yə baş laması ilə nə ticə lə nir. Yusufun qardaş ları ö z ataları nı qardaş ları ndan ayı rmaq fikrində y­dilə r və ö z mə qsə dlə rinə nail olmaq ü ç ü n onlar də fə lə rlə ataları na kə lə k gə lmiş və yalan danı ş mı ş dı lar. Onlar qana bulaş dı rı lmı ş kö ynə yi ataları na gə tirə ndə yalan danı ş mı ş dı lar. Onlar gecə evə gec gə lib ağ layanda yalan sö ylə miş dilə r. Aydı ndı r ki, insanlar bu hadisə ni uzun mü ddə t tə hqiq etmiş dilə r və bü tü n bu mü ddə t ə rzində onlar də fə lə rlə yalan demə yə mə cbur olmuş dular. İ stisna etmə k olmaz ki, Yusufla (ə) gö rü ş ə nə qə də r bu sorğ u-sual davam etmə kdə ymiş. Hə r də fə baş verə n hadisə haqqı nda onlardan bir ş ey soruş duqda, onlar yalan danı ş ı r və saxta ş ahidlik edirdilə r. Bü tü n bunlar – ç oxsaylı xə taları labü d olaraq tə qib edə n gü nah­ları n zə rə rli nə ticə lə ri idi.

 

6. Hə r hansı bir insan haqqı nda mü hakimə yü rü tmə k, yolun baş lanğ ı cı nda ona xas olan tö rə tdiyi qü surlarla deyil, son ə mə llə rinı n nə də rə cə də kamil olması ilə ə laqə lə ndirilmə lidir. Yaqubun oğ ulları ə vvə cə ağ ı r cinayə tlə r tö rə tmiş dilə r ki, onları qı namaq və mü hakimə etmə k ü ç ü n bunları ə n bö yü k sü butlar adlandı rmaq olardı, lakin sonradan onlar tö rə tdiklə ri ə mə llə rini sə mimiyyə tlə boyunları na aldı lar, Yusufdan (ə) və ö z ataları ndan bağ ı ş lanmaları nı dilə dilə r və Allaha dua edə rə k, Ondan ö zlə rinə bağ ı ş lanma və mə rhə mə t istə dilə r. Ə gə r insanlar onlara edilmiş zalı mlı ğ ı bağ ı ş layı rlarsa, onda rə himlə rdə n ə n Rə himlisi olan Allah haqqı nda nə demə k olar? Mə hz buna gö rə, biz hesab edirik ki, Yaqubun (ə) bü tü n oğ ulları peyğ ə mbə r idilə r. Bu, hə min mə sə lə yə dair ə n sə hih rə ydir. Fö vqə luca buyurur: “Hə qiqə tə n, Biz sə nə də, Nuha və ondan sonrakı peyğ ə mbə rlə rə və hy etdiyimiz kimi, və hy etdik. İ brahimə, İ smailə, İ shaqa, Yaquba və onları n nə sil­lə rinə, İ saya, Ə yyuba, Yunusa, Haruna, Sü leymana və hy etdik, Davuda isə Biz Zə bur bə xş etdik” (Nisa, 4/163). Burada nə sillə r -Yaqub peyğ ə mbə rin (ə) on iki oğ lu və onlardan tö rə yə n nə və -nə ticə ­lə rdir[113]. Yusuf yuxuda gö rmü ş dü ki, onun qardaş ları on iki parlaq ulduzdur. Ulduz nura və doğ ru yola yö nə ltmə yə iş arə dir, bu keyfiyyə tlə r isə ancaq Allahı n peyğ ə mbə rlə rinə (onlara Allahı n salamı olsun!) mə xsusdur. Ə gə r onlar hə tta peyğ ə mbə r olma­say­dı lar belə, yenə də axı onlar saleh ş ə riə t bilicilə ri idilə r və insanları doğ ru yola yö nə ldirdilə r.

 

7. Allah Yusufa (ə) elm, dö zü mlü lü k və nə cib ə xlaq bə xş etmiş di. Allah ona (ə) insanları Allahı n yoluna də və t etmə yi ö yrə tmiş, ona (ə) gü nah iş lə tmiş qardaş ları nı bağ ı ş laması nı lə ngit­mə mə yi buyur­muş və bü tü n bunlar Yusufun (ə) qardaş ları nı qı namaması nda və utandı rmaması nda ö zü nü bü ruzə vermiş di. O (ə) ö z valideynlə rinə ə n yü ksə k sə viyyə də ehtiram nü mayiş etdirə rə k, qardaş ları na mə rhə mə t və bü tü n mə xluqlara xeyirxahlı q gö stə rirdi.

 

8. Bir pislik baş qa bir pislikdə n yü ngü l ola bilə r və yaxş ı olardı ki, ə n ağ ı r gü nahdansa, ə n yü ngü l cinayə t iş lə də sə n. Yusufun (ə) qardaş ları onu ö ldü rmə k və ya evlə rində n ç ox uzaqda azdı rmaq istə dikdə, onlardan biri demiş di: “...Yu­sufu ö l­dü r­mə yin! Ə gə r ona qarş ı hö k­mə n nə isə etmə k is­tə yirsinizsə, onda onu bir qu­yuya atı n ki, karvanlardan biri onu gö ­tü rsü n! ” (Yusuf, 12/10). Onun tə klifi daha yü ngü l idi və o, qardaş ları nı daha yaramaz gü nah iş lə tmə kdə n ç ə kindirmə yə nail oldu.

 

9. Alı cı nı n ə ldə n ə lə aldı ğ ı ə ş yanı n satı cı tə rə fində n qanunsuz yola mə nimsə nilmə sində n xə bə ri yoxdursa, onda o, satı n aldı ğ ı, satdı ğ ı və ya istifadə etdiyi ə mtə ə yə gö rə mə suliyyə t daş ı mı r. Yusufun (ə) qardaş ları haqları olmadı ğ ı halda onu (ə) satmı ş dı lar. Sə rbanlar onu (ə) Misirə apardı lar və və zirə satdı lar və Yusuf (ə) onun evində, ona hö rmə t gö stə rilmə sinə baxmayaraq, kö lə lik edirdi. Fö vqə luca Allah isə və ziri Yusufun ağ ası adlandı rdı.

 

10. Kiş i onu yoldan ç ı xara bilə n qadı nlarla tə nha qalmaqdan ç ə kinmə lidir. Hə mç inin insana zə rə r vuran sevgi aludə liyində n də ç ə kinmə lidir. Və zirin arvadı ö zü nü n son də rə cə pis ə mə lini Yusufla tə klikdə qaldı qda və hə m də ona gü clü ş ə hvə t hissi bə slə diyinə gö rə etmiş di. O, Yusufu yoldan ç ı xarmaq istə yə nə qə də r bu hiss ona rahatlı q vermirdi. Sonra isə o, Yusufa bö htan atdı və onu bir neç ə illiyə zindana saldı lar.

 

11. Yusufun (ə) və zirin arvadı na olan hisslə rini Allah xatirinə rə dd etmə si, onu Allaha daha da yaxı nlaş dı rmı ş dı, ç ü nki belə hisslə r insanı pislik etmə yə ç ağ ı ran qə lbində ç ox vaxt baş qaldı rı r. Ə ksə r insanları n tə biə ti belə dir. Lakin Yusufun (ə) qə lbində bu hiss onun Allaha olan mə hə bbə ti və Onun qarş ı sı nda qorxu hissi ilə rastlaş dı qda, Yusuf (ə) ö zü nü n bü tü n rə zil istə klə rinin ziddinə olaraq, Allaha olan mə hə bbə tinə və Onun qarş ı sı nda qorxu hissinə ü stü nlü k verdi. O (ə), ö z Rə bbi qarş ı sı nda durmaqdan qorxanlar­dan və ö z nə fsini rə zil istə klə rində n qoruyanlardan biri oldu. O (ə), heç yerdə baş qa bir kö lgə nin olmadı ğ ı bir Gü ndə Allahı n Ö z Kü rsü sü nü n kö lgə sində qoruyacağ ı mö min­lə r­də n ibarə t yeddi qrupdan birinə daxil oldu. Gö zə l və zadə gan bir qadı nı n ö zü nə yaxı nlaş mağ a ç ağ ı rdı ğ ı, lakin qadı na: “Mə n Allahdan qorxuram” cavabı nı verə n mö min, mə hz bu insanları n arası nda olacaqdı r. Hə qiqə tə n, ə gə r insanı n qə lbində gü nah iş lə tmə k niyyə ti baş qaldı rı rsa, o, ancaq o zaman qı nağ a layiq gö rü lü r ki, onun bu niyyə ti qə lbində tə sdiq edilsin və ya gü nahı n yerinə yetirilmə si ilə mü ş ayiə t olunsun.

 

12. Ə gə r iman insanı n qə lbinə nü fuz edibsə və o, Allah xatirinə sə mimiyyə tlə xeyirxah ə mə llə r hə yata keç irmə yə baş la­yı rsa, onda bu iman və sə mimilik cinayə tlə rdə n, yaramazlı qlardan və Allaha itaə tsizliyə aparan hə r bir ə mə ldə n uzaqlaş maqda ona kö mə k gö stə rir. İ manı n və sə mimiyyə tin ə və zi belə dir və buna gö rə O buyurur: Qadı n ona meyl etmiş di. Ə gə r Yu­suf Rə bbinin də lilini gö r­mə sə ydi, o da ona meyl edə rdi. Belə cə, Biz pisliyi və ç irkin ə mə li ondan uzaqlaş ­dı r­dı q. Hə ­qi­qə tə n, o, Bizim se­ç il­miş (və ya sə mimi) qulları ­mı z­dandı r” (Yusuf, 12/24). Ayə nin belə tə rcü mə si, “muxlas” (“seç ilmiş ”) və “muxlis” (“sə mimi”) sö zlə ri­nin mü vafiq olaraq istifadə edildiyi iki oxunuş qaydası na uyğ undur. Ş ü bhə siz ki, Fö vqə luca Allah tə k Ona sə mimiyyə tlə ibadə t edə n qulları nı seç ir. Ə gə r insan ö z ə mə llə rini ancaq Tə k Allaha hə sr edirsə, onda O, onu seç ə rə k cinayə tlə rdə n və ç irkinliklə rdə n xilas edir.

13. İ nsan dü ş dü yü ş ə raitin yoldan azmaq və gü naha batmağ a doğ ru apardı ğ ı nı gö rü rsə, onda o, ə lində n gə lə ni edə rə k ç alı ş ma­lı dı r ki, belə və ziyyə tdə n ç ı xı b uzaqlaş sı n və gü nah etmə kdə n xilas olsun. Mə hz buna gö rə, və zirin arvadı ö z evində Yusufu yoldan ç ı xarmağ a baş ladı qda, o (ə) oradan ç ı xı b qaç mağ a cə hd gö stə rdi. O (ə) qapı ya tə rə f cumdu ki, qadı nı n ona (ə) toxunduracağ ı ş ə rdə n qaç a bilsin.

 

14. Ə gə r kiş i ilə qadı n bir-birilə ri ilə ç ə kiş ə rə k ö z haqlı olma­ları nı ə saslı də lillə rlə sü buta yetirə bilmirlə rsə, onda onlar ikinci də rə cə li sü butlara istinad edə rə k qə rar ç ı xartmalı dı rlar. Mə sə lə n, ə gə r kiş i qadı nla ev ə ş yaları ilə ə laqə dar bir-birilə rinə iddialı olduqları halda ö z haqları nı sü buta yetirə bilmə dikdə, adə tə n qadı na mə xsus olan ə ş ya, qadı nda qalmalı, adə tə n kiş iyə mə xsus olan ə ş ya isə kiş iyə qalmalı dı r. Baş qa bir nü munə gə tirə k. Ə gə r nə ccar və də mirç i ə mə k alə tinin onlara mə xsus olduğ unu iddia edirlə rsə və bunu sü buta yetirə rə k, haqlı olduqları nı tə sdiq edə bilmirlə rsə, onda ə mə k alə tinin zahiri gö rü nü ş ü nə uyğ un olaraq qə rar ç ı xarı lmalı dı r. Yusufa (ə) da hə mç inin ikinci də rə cə li sü butlar ə sası nda bə raə t qazandı rdı lar, ç ü nki onun (ə) doğ ruç uluğ unu və və zirin arvadı nı n yalanç ı lı ğ ı nı, onun kö ynə yinin kü rə yi tə rə fdə n cı rı lması ilə ə saslandı rmaq olardı. Bu nə ticə nin ə dalə tli olması nı, qardaş ı nı n ə ş yaları arası nda piyalə nin tapı lması zamanı Yusufun (ə) qə bul etdiyi qə rarı da tə sdiq edir. O (ə) onu oğ urluğ a gö rə cə zalandı rmı ş dı, halbuki onun nə ş ahidi var idi, nə də bunu boynuna alan. Demə li, ə gə r oğ urlanmı ş ə ş ya hə r hansı bir insanda aş kar edilə rsə, onu oğ urluqda ittiham etmə k olar, xü susilə, ə gə r o, oğ ru kimi tanı nı rsa. Hə qiqə tə n də, belə sü butlar, hə r hansı baş qa bir adamı n ş ahidliyində n daha inandı rı cı olur. Bu, hə m də bir adamı n ş ə rab qusması və ya ə rsiz qadı nı n hamilə olması halları na da aiddir. Belə hallarda insan ş ə riə tin mü ə yyə nlə ş dirdiyi cə za ilə (ə gə r buna yol vermə yə n sə bə blə r aş kar edilmə zsə), cə zalandı ­rı l­malı dı r. Mə hz buna gö rə Allah və zirin arvadı nı n qohumunun qə rarı nı ş ahidlik adlandı rı r və buyurur: Yusuf dedi: “O mə ni yoldan ç ı ­xartmaq istə yirdi. Qa­dı nı n ailə ­sində n olan bir ş ahid belə ş ahidlik etdi: “Ə gə r onun kö ynə yi ö ndə n cı rı lı bsa, qadı n doğ ru deyir, o isə yalanç ı lar­dandı r. Yox ə gə r onun kö ynə yi ar­xadan cı rı lı bsa, qadı n yalan deyir, o isə doğ ru danı ş anlar­dandı r” (Yusuf, 12/26-27).

15. Yusuf peyğ ə mbə r (ə) hə m zahiri və hə m də mə nə vi gö zə l­liyə malik idi. Onun (ə) gö rkə minin gö zə lliyi evində yaş adı ğ ı qadı nı gü naha vadar etmiş və qadı nlar onu (və zirin arvadı nı) gə nc kö lə yə vurulduğ una gö rə mə zə mmə t etdikdə n sonra onun evində yı ğ ı ş ­dı qları zaman bı ç aqla ə llə rini kə sə rə k, ucadan demiş dilə r: “Allah sax­la­sı n! Bu ki, insan deyil, lap nə cib bir mə lə kdir! ” (Yusuf, 12/31). Onun (ə) mə nə vi gö zə lliyi isə onun ismə tli olması n­da və ç oxsaylı amillə rin və ş ə rtlə rin onu mə cbur etdiyi ş ə raitdə belə Allaha itaə tsizlik etmə kdə n ç ə kinmə sində ö zü nü gö stə rirdi. Hə tta və zirin arvadı da: “...Mə n onu yoldan ç ı xart­mağ a ç alı ş ­dı m, o isə im­ti­na etdi” (Yusuf, 12/32) demə klə, bunu tə sdiq etdi. Sonradan qadı n belə demiş di: “... “İ ndi haqq bə lli oldu. Onu mə n yoldan ç ı xartmaq istə ­yirdim. Hə qi­qə tə n də, o, doğ ru danı ş an­lar­dan­dı r” (Yusuf, 12/51). Zadə gan qadı nlar isə belə de­miş ­dilə r: “... Allah bizdə n uzaq elə sin! Biz onun haqqı nda pis bir ş ey bil­mirik...” (Yusuf, 12/51).

 

16. Yusuf gü nah iş lə tmə kdə nsə, zindana dü ş mə yi ü stü n tutdu və Allahı n digə r qulları da ö zlə rini belə aparmalı dı rlar. Ə gə r onlar gü nah iş lə tmə k və ya bu dü nyada cə zalandı rı lmaq arası nda seç im etmə k qarş ı sı nda olsalar, onda onlar cə zalandı rı lmağ a ü stü nlü k vermə lidirlə r, ç ü nki gü naha batmaq hə m bu dü nyada və hə m də ö lü mdə n sonra insanı mə ş ə qqə tli iztirablara mə hkum edir. Mə hz buna gö rə ə sil iman sahibində Allah onu kafirlikdə n xilas edə ndə n sonra, yenidə n kü frə qayı tmaq, insan Cə hə nnə m Oduna atı larkə n yaranan nifrə t kimi bir mə nfur hiss oyanı r.

 

17. İ nsan, onu Allaha itaə tsizlik etmə yə yö nə ldə n ş ə ritə dü ş ­dü kdə, yardı m ü ç ü n Allaha dua etmə li və ö z gü cü nə gü və nmə ­mə lidir. Bax elə buna gö rə, Yusuf (ə) demiş di: “... Ə gə r (bu qadı n­ları n) hiylə sini mə ndə n də f etmə sə n, mə n onlara meyl edə r və cahillə rdə n olaram” (Yusuf, 12/33).

 

18. Hə qiqi biliklə r və ağ ı l insanı xeyirə yö nə ldir və onu ş ə rdə n saxlayı r, halbuki Allaha itaə tsizlik insana ə hə miyyə tli də rə cə də ziyan vursa da, cahillik onu ö z alç aq ehtirasları na tə slim olmağ a doğ ru sü rü klə yir.

 

19. Allahı n qulu Allaha tə kcə sevinc iç ində olduğ u anlarda deyil, mü sibə t iç ində olduğ u zaman da ibadə t etmə lidir. Bə dbə xtlik Yusufa (ə) dü ç ar olduqda, o (ə), Allaha dua etmə kdə n ə l ç ə kmə di. Onu zindana atdı qda isə, o (ə) iki gə nci tö vhidə də və t etmə yə və onları bü tpə rə stlikdə n ç ə kindirmə yə baş ladı. Fə rasə tli adam olduğ u ü ç ü n o (ə) tezliklə baş a dü ş dü ki, bu iki gə nc onun (ə) ç ağ ı rı ş ı na cavab vermə yə meyillidirlə r. Onlar onu (ə) mö min və xeyirxah insan adlandı rı rlar və ondan (ə) xahiş edirlə r ki, gö rdü k­lə ri yuxuları nı onlar ü ç ü n yozsun və bö yü k hə və slə yuxuları nı n ş ə rhini eş itmə k istə yirdilə r. Yusuf (ə) ə linə dü ş ə n imkandan isti­fa­də edə rə k onları Fö vqə luca Allaha ibadə t etmə yə ç ağ ı rı r. O (ə) bunu onları n yuxusunu yozana qə də r etmiş di ki, də və ti daha ç ox fayda versin. Ə vvə lcə o (ə), iki gə ncə izah etmiş di ki, onun (ə) nail olduğ u biliklə r (onlar buna artı q ə min idilə r) və kamillik, haqq dinin sayə sində Tə k Allaha ibadə t və Allaha, Qiyamə t gü nü nə iman gə tirmə yə nlə rin dinində n ə l ç ə kdiyinə gö rə mü mkü n olmuş du. Bu, mö vcud ş ə raitə uyğ un olaraq edilə n ç ağ ı rı ş idi və bundan sonra pak peyğ ə mbə r (ə) aydı n və baş a dü ş ü lə n sö zlə rlə mü ş rikliyin zə rə rli olduğ unu və tə k Allaha ibadə tin ə dalə tli olduğ unu izah edir və bunu aç ı q-aş kar də lillə rlə ə saslandı rı rdı.

 

20. Dini hə qiqə tlə ri izah edə rkə n hə miş ə ə n sadə mə sə lə lə rdə n baş lamaq və tə dricə n daha mü rə kkə blə rinə keç mə k lazı mdı r. Buna gö rə, ə gə r bir adam moizə ç iyə sual verə rə k, daha bir baş qa mə sə lə nin aç ı qlanması na kə skin ehtiyac duyursa, onda də və tç i dinlə yicisinə onun ehtiyacı olduğ u mə sə lə ni aydı nlaş dı rdı qdan sonra, qoyulmuş sualı izah etmə yə baş lamalı dı r. Belə rə ftar də və tç inin sə mimiliyini və mü ə llimin fə rasə tliliyini və habelə onun ə trafı ndakı lara dü zgü n nə sihə t vermə k və ö yrə tmə k bacarı ğ ı nı tə sdiq edir. Mə hz buna gö rə də, iki gə nc Yusufdan (ə) onları n yuxusunu yozmağ ı xahiş etdikdə, o (ə) ə vvə lcə onları ş ə rik qoş ma­dan Tə k olan Allaha ibadə tə də və t edir və ancaq bundan sonra onları n xahiş ini yerinə yetirir.

21. Ağ ı r və ya ç ı xı lmaz və ziyyə tdə olan insanı n ö zü nə kö mə k gö stə rilmə si mə qsə di ilə bir baş qası na mü raciə t etmə sində, ə gə r sonuncu­nun onu bə ladan xilas etmə yə gü cü ç atı rsa və ya onun dü ş dü yü ç ə tinliklə ə laqə dar kö mə k etmə yə imkanı olan digə r bir kimsə yə bu barə də sö ylə mə sində heç bir qə bahə t yoxdur. Belə davranı ş ö z qismə tində n mə xluqlara ü z tutub narazı lı q etmə k və ya ş ikayə tlə nmə k kimi hesab olunmur. Bu cü r hə rə kə t etmə k qə bul olunmuş dur və buna gö rə insanlar tez-tez bir-birilə rinə yardı m gö stə ril­mə si ü ç ü n mü raciə t edirlə r. Mə hz buna gö rə Yusuf (ə) zindandan azad edilə cə yini bə yan etdiyi gə ncdə n xahiş edir ki, onu (ə) ö z ağ ası nı n yadı na salsı n.

22. Mü ə llim hə qiqə ti Allah xatirinə izah etmə lidir və ö z moizə lə rini var-dö vlə t ü ç ü n, yü ksə k və zifə almaq ü ç ü n və digə r faydalar ə ldə etmə k ü ç ü n vasitə yə ç evirmə mə lidir. Ə gə r o, sə mimiyyə tlə xeyirxahlı q etmə k istə yirsə, onlar isə onun etdiyi xahiş i yerinə yetirmə yiblə rsə, onda o, ş agirdlə rinə kö mə yini ə sirgə mə mə lidir. Yusuf (ə) gə ncdə n israrla xahiş etmiş di ki, onun (ə) taleyi haqqı nda ağ ası na danı ş sı n, lakin gə nc bunu unutmuş və onun (ə) xahiş ini yerinə yetirmə miş di. Lakin insanlar Yusufun (ə) bildiklə rində n istifadə etmə k qə rarı na gə ldikdə və gə nci onun (ə) yanı na gö ndə rə rə k hö kmdarı n yuxusunu yozması nı istə dikdə, o (ə), gə nci mə zə mmə t etmə di və tapş ı rı ğ ı nı yerinə yetirmə diyinə gö rə danlamadı. Ə ksinə, o (ə) onun sualları na ə n mü kə mmə l cavab verdi.

23. İ nsana bir sual verilə ndə, o, soruş ana faydalı ola bilə n və verilə n sualla ə laqə dar olan nə varsa ona demə lidir. Hə mç inin hə m bu dü nyada və hə m də ö lə ndə n sonra soruş anı n faydalana bilə cə yi yolu da ona izah etmə lidir. İ nsanlara gö stə rilə n belə mü nasibə t mü ə llimin kamil sə mimiyyə tinə və bə sarə tinə və habelə onun dü zgü n nə sihə t vermə k bacarı ğ ı na də lalə t edir. Elə buna gö rə, Yusuf (ə) nə inki hö kmdarı n yuxusunu yozdu, hə m də bir neç ə il ə rzində bol mə hsul yı ğ acaqları zaman insanları n necə davranmalı olacaqları nı da izah etdi.

24. Ö zü ndə n ittihamı n gö tü rü lmə sinə can atan və bə raə t tə lə b edə n insan qı nanmağ a layiq deyildir. Ə ksinə, belə addı m atı lması tə rifə layiqdir və buna gö rə Yusuf (ə) insanlar onun (ə) gü nah­sı z­lı ğ ı na ə min olanadə k və qadı nları n ə llə rini kə smə lə ri haqqı nda hə qiqə ti bilə nə də k zindandan ç ı xmağ ı rə dd etdi.

25. Dini qanunlar və hö kmlə r haqqı nda biliklə r, yuxuları n yozulması bacarı ğ ı və iş lə ri idarə etmə k sə riş tə si ə n gö zə l keyfiy­yə t­lə rdir ki, onlara sahib olmaq gö zə l zahiri gö rü nü ş ə malik olmaqdan olduqca yaxş ı dı r, ç ü nki Yusuf (ə) ö z gö zə l siması sayə sində ağ ı r və ziyyə tə dü ş ə rə k zindana atı lmı ş dı, amma ö z biliyi ilə qü drə t, ə zə mə t və yer ü zü ndə hakimiyyə t ə ldə etmiş di. Hə qiqə tə n də, dü nya və Axirə t hə yatı nda istə nilə n nemə tlə r faydalı biliklə rin nə ticə si və sə bə blə ridir.

26. Yuxuları n yozulması haqqı nda elm[114] dini fə nnlə rdə n biridir və insan bu elmi ö yrə nmə sinə və ya tə dris etmə sinə gö rə mü kafat alı r. Bundan baş qa, yuxuları n yozulması İ slam alimlə rinin fitva verə bilə cə yi mə sə lə lə rə aiddir. Mə hz buna gö rə, Yusuf (ə) zindanda iki gə ncə demiş di: “...Haq­qı nda soruş duğ unuz iş ə qabaqca­dan fə rman veril­miş dir” (Yusuf, 12/41). Misir hö kmdarı demiş di: “...Ə gə r yuxu yoza bilirsinizsə, yu­xumun yozumu­nu mə nə bildirin” (Yusuf, 12/43). Zindandan azad edilmiş gə nc isə Yusufa dedi: "...Yeddi arı q inə yin yeddi kö k inə yi yedi­yi, hə mç inin yeddi yaş ı l sü nbü l və bir o qə də r də quru sü nbü llə r barə də bizə xə bə r ver. Ola bil­sin ki, mə n o adamları n yanı na qayı ­dı m, bə lkə onlar da bilsinlə r” (Yusuf, 12/46). Bu ayə lə rdə “fitva” ə rə b sö zü nü n tö rə ndiyi feillə rdə n istifadə edilmiş dir. Bu isə o demə kdir ki, mü vafiq biliklə rə malik olmadan yuxu yozmaq olmaz!

 

27. İ nsanı n, zə ruiyyə t yarandı qda, ö zü nü n geniş biliklə ri, saleh ə mə llə r sahibi və digə r gö zə l keyfiyyə tlə rə malik olması haqqı nda danı ş ması nda, ə gə r o, bunu ö zü nü n tə riflə nmə si və baş qaları nı aldatması ü ç ü n etmirsə, qorxulu bir ş ey yoxdur. Buna gö rə Yusuf (ə) demiş di: “Bu yerin xə zi­nə ­lə rini qo­rumağ ı mə nə tapş ı r. Ç ü nki mə n qo­ru­ya­nam, bu iş i bilə nə m” (Yusuf, 12/55).

 

28. Rə hbə r və zifə tutaraq Allah qarş ı sı nda və Onun qulları qarş ı sı nda ö z ö hdə liklə rini ə lində n gə ldiyi qə də r yerinə yetirmə yə ç alı ş an insanı qı namaq olmaz. İ nsanı n onu rə hbə r və zifə yə tə yin etmə k haqqı nda xahiş etmə sində, ə gə r o, bu və zifə yə baş qaları n­dan daha ç ox layiqdirsə, heç bir qə bahə t yoxdur. Lakin rə hbə r və zifə tutmağ a layiq olmayan və yaxud elə ş ə xslə r varsa ki, qabiliyyə t və bacarı ğ ı na gö rə ondan ə skik deyillə r və ya ondan hə tta ü stü ndü rlə rsə, ya da o, yuksə k mə qamı tutmağ a Allahı n qanunları nı hə yata keç irmə k ü ç ü n can atmı rsa, onda ona rə hbə r və zifə tutmaq ü ç ü n xahiş etmə si qadağ andı r.

 

29. Allah Ö z qulları na hə m bu dü nyada və hə m də ö lü ­mü ndə n sonra nemə tlə r bə xş edə n Sə xavə tli və Alicə nab Rə bdir. Ö ldü kdə n sonra Onun lü tfkarlı ğ ı nı ə ldə etmə k iki amil sayə sində mü mkü ndü r: iman və tə qva. Axirə t hə yatı nda nemə tlə r dü nya lə zzə tlə rində n də fə lə rlə ü stü ndü r və buna gö rə də Allahı n qulu bü tü n varlı ğ ı ilə ö lü mdə n sonra Onun mü kafatlandı rması na can atmalı və bu dü nyadakı var-dö vlə t və maddi hə zverici nemə tlə ri gö rdü kdə və onlardan zö vq almağ a imkan tapmadı qda kə də rlə n­mə ­mə lidir. Ə ksinə, o, Axirə tdə mü kafatlandı rı lacağ ı və Rə bbinin bö yü k lü tfkarlı q gö stə rə cə yi ilə ö zü nə tə sə lli vermə lidir. Mə hz buna gö rə Allah buyurur: “Hə qiqə tə n, iman gə tirmiş mü ttə qilə r ü ç ü n Axirə t mü kafatı daha xeyirlidir” (Yusuf, 12/57).

30. Ə halidə n ə rzaq vergisi yı ğ ı lması xalqı n xeyrinə toplanı rsa və insanlara zə rə r vurmursa, qadağ an edilmir. Buna gö rə Yusuf (ə) gə lə cə kdə uzunmü ddə tli quraqlı ğ a hazı rlaş ­maq ü ç ü n mə hsuldar illə r ə rzində Misir sakinlə rində n taxı l və digə r ə rzaq mə hsulları nı n yı ğ ı ması na ə mr verir. Belə bir ə mə l Allaha tə və kkü l etmə yə heç də zidd deyildir, ç ü nki Allahı n qulu Allaha tə və kkü l etmə li və hə m də ona xeyir gə tirə n, hə m bu dü nyada və hə m də Axirə tdə firavanlı ğ ı n rə hni olan ə mə llə ri yerinə yetirmə lidir.

 

31. Yusuf (ə) nə zarə tində olan torpaqlardakı anbarlara elə mə harə tlə sə rə ncam ç ə kirdi ki, ç ox nə hə ng ö lç ü lə rdə taxı l tə darü k etmə yi bacardı. Hə tta digə r ö lkə lə rin ə halisi də Misirə gə lib onlara taxı l verilmə sinin xahiş ini edirdilə r, ç ü nki onlara orada nə hə ng miqyasda taxı l ehtiyatı tə darü k edilmə si mə lim idi. Yusufun (ə) bacarı ğ ı na də lalə t edə n bir fakt da, onun (ə) hə r bir adama, ona lazı m olan qə də r və ya bir qə də r az taxı l ö lç ü b vermə si idi, ç ü nki hə r bir xahiş edə n ö zü ilə ancaq bir də və yü kü taxı l apara bilə rdi.

 

32. Ş ə riə t adamları qonaq ç ağ ı rmağ a və qonaqlara ehtiram gö stə rmə yə icazə verir. Bundan baş qa, bu, Allahı n bü tü n elç ilə rinin (onlara Allahı n salamı olsun!) adə tidir və buna gö rə Yusuf (ə) ö z qardaş ları na deyir: “...Mə gə r mə nim ö lç ü də dü z və qonaqpə r­və r­lə rin ə n yaxş ı sı olduğ umu gö rmü rsü nü z?! ” (Yusuf, 12/59).

 

33. Ş ə riə t, ə sas və zə min olduqda, insanları n mə nfi xislə tlə ri haqqı nda fikirlə ş mə yi qadağ an etmir. Belə etmə k nə qadağ andı r, nə də qı nanlr, ç ü nki Yaqub peyğ ə mbə r (ə) ə vvə lcə oğ ulları na Yusufla birlikdə gə zmə yə ç ı xmağ a icazə vermə miş di. Sonra isə onlar Yusufu (ə) ö zlə ri ilə gə zintiyə aparmaq ü ç ü n ona (ə) yalvardı lar və o (ə) da icazə verdi. Onlar qayı dı b canavarı n Yusufu (ə) parç aladı ğ ı nı sö ylə dikdə, o (ə) dedi: “...Xeyr, sizi ö z nə fsi­niz bu iş ə vadar etmiş ­dir. Mə nə mö hkə m sə bir gə ­rə kdir...” (Yusuf, 12/18). Oğ ulları ondan (ə) Benyamini onlarla sə fə rə getmə yə buraxması nı xahiş etdikdə, o (ə) demiş di: “Bundan ə vvə l qardaş ı nı sizə eti­bar etdiyim kimi, heç onu sizə etibar edə bilə rə mmi? Allah Ö zü (onu) ə n yaxş ı qoruyandı r və rə hmlilə rin ə n Rə hmlisidir! ” (Yusuf, 12/64). Yusufun (ə) kiç ik qardaş ı nı tutub saxladı ğ ı nı isə oğ ullar ö z ataları na (ə) sö ylə dikdə, o (ə) dedi: "...“Xeyr, si­zin nə fsiniz sizi bu iş ə sö vq etdi. Mə nə isə mö hkə m sə bir gə ­rə kdir...” (Yusuf, 12/83). Hə rç ə nd sonuncu halda oğ ullar baş vermiş hadisə də gü nahkar olmasalar da, onları n ə vvə lki ə mə llə ri ataları nı belə demə yə vadar etmiş di. O (ə), bunu demə klə nə gü nah iş lə tmiş, nə də qı nanı lan bir hə rə k&


Ïîäåëèòüñÿ ñ äðóçüÿìè:

mylektsii.su - Ìîè Ëåêöèè - 2015-2024 ãîä. (0.027 ñåê.)Âñå ìàòåðèàëû ïðåäñòàâëåííûå íà ñàéòå èñêëþ÷èòåëüíî ñ öåëüþ îçíàêîìëåíèÿ ÷èòàòåëÿìè è íå ïðåñëåäóþò êîììåð÷åñêèõ öåëåé èëè íàðóøåíèå àâòîðñêèõ ïðàâ Ïîæàëîâàòüñÿ íà ìàòåðèàë