Бактериалды және вирусты инфекциялардың микробиологиялық диагностикасы. Этиологиялық диагноз қою.

Мақ саты:

Студенттерді клиникалық микробиологияның міндеттерін ү йрету. Микробиологиялық диагностика жү ргізу ү шін негізгі зерттеу материалдарымен танысу. Бактериалды инфекция міндеттерімен танысу. Дә ріс тезистері:

Клиникалық микробиология – жұ қ палы емес, яғ ни соматикалық науқ астарда пайда болатын микробтар қ оздыратын аурулардың этиологиясын, патогенезін, иммунитетін, зертханалық диагноз қ ою негіздерін зерттейтін ғ ылым.

Клиникалық микробиологияның зерттеу объектілері адамның ШП микробтары мен оппортунистік инфекциялары. Кейбір жағ дайда клиникалық микробиология бос ө сетін жә не облигатты-патогенды микробтар. Міндеттері мен мақ саты клиникалық микробиологияның медициналық микробиологиямен сә йкес.

Олардың арнайылылығ ы мыныдан шығ ады қ арайтын ауру қ оздырғ ышы адам денесінің қ алыпты микрофлорасы симбиотикалық арақ атынаста, конкурентті арақ атынаста емес. Патогендік ә сері бұ л микробтардың организміне йесінің арнайы жағ дайда анық талады (ШПМ).

Клиникалық микробиология микробтық ауруларды зерттейді, барлық клиникада (терапия, хирургия, акушерство, гинекология, педиатрия, травматология, ортопедия, нефрология, тері аурулары, отоларингология жә не т.б.).

Осымен қ оса, олардың компетенциясында жалпы клиникалық пә ндер сұ рақ тары кіреді, ятрогенды инфекциялар (мед.кө мек алғ ан жұ қ қ ан), қ алыпты микрофлора, дисбактериоз, микроорганиздердің химиопрепараттарғ а сезімталдығ ы, антиспетик мен дезинфектанттарғ а, клиника-микробиологиялық зерттеу ә дістері.

Патогенды адамдарғ а кокктар 3 тұ қ ымдастық тарғ а жатадыы: Мiсrococcaceae Streрtococcaaccae, Neisseriaceae. Адам патологиясын бірінші орында грамоң (стафилококктар, стрептококктар) жә не грамтеріс (менингококктар, гонококктар) алады. Олардың ауру туғ ызуы қ асиеттері организмде қ абыну процесстерін, белсенді ірің тү зумен сипатталады, сондық тан оларды ірің ді кокктар деп атайды. Стафилакокктар ферментативті абелсендірек қ оректік орталарғ а талғ амсыз болады жә не арнайы ірің ді-қ абынуауруларын шақ ырады. Стрептококктардың ферментативтік қ асиеттері шектелген, қ оректік орталарда жануар немесе адам қ ан сарысуын болуын қ ажет етеді. Паразитизмінде ірің ді-қ абыну ауруларымен қ атар скарлатина, тері қ абынуларын, ревмокардит, гломерулонефрит ауруларының этиологиялық бастауы болып келеді.

Staphilococcus туысына 31 бактерия тү рі кіреді, олар Micrococcaceae тұ қ ымдастығ ына жатады жә не олар адамның инфекционды патологиясында кө п роль атқ арады. Кө п маң ызды алтын (S.aureus), тері (S.epidermidis) жә не сапрофитті (S.saprophyticus) стафилококктар. Бірақ, соң ғ ы уақ ытта клиникалық материалдарда, жиірек келесі қ оздырғ ыштар анық талады, коагулазотеріс стафилококктар топтары (s.capitis, S.hominis, S.haemolyticus, т.б.) бө лінеді.

Стафилококктар шартә різді грамоң бактериялар, жү зім шоғ ырына ұ қ сас, қ озғ алмайтын, aureus микрокапсула тү зеді. Спор тү збейді.

Стафилококктар ірің ді-қ абыну ауруларын тү зеді (карбункул, фурункул, импетиго, кү лдірейік, абсцесс, остеомиелит, септицемия жә не т.б.), тамақ пен улану.

Streptococcus туысына 29 бактерия тү рі кіреді, Streptococcaceae тұ қ ымдастығ ына жатады. Стрептококковых инфекций этиологиясында кө п роль пиогенді стрептококктар (S.pyogenes) алады, кө птеген ірінді-қ абыну процесстерін (ангина, отит, фарингит, эндокардит, менингит), тілме қ абынуы, скарлатина, ревматизм, гломерулонефрит жә не т.б.; В тобының стрептококктары (S.agalastia) босанудан кейінгі жә не урогенитальды инфекция, мастит, вагинит, сепсис жә не нә ресте менингиттерін шақ ырады. Д тобының стрептококктары (S.faecalis - энтерококктар) адамда ө мір сү реді, шартты-патогенді микроорганизмдерге жатады, санитарлық -кө рсеткіш маң ызы бар, тамақ пен улану шақ ыра алады. Сондай-ақ адам патологиясында кө гілдір стрептококктар тобы viridans (S.pneumoniae), бронхит, пневмония, септицемия, менингит, орта отит, синусит жә не басқ а инфекцияларды шақ ырады.

Вирустар – бұ л тіршілік тү рі, Vira хандығ ына жататын. Кө птеген белгілері бойынша вирустар прокариоттар мен эукариоттардан ө згешелінеді. Вирустардың иесінің жасушасымен ә серлесуінің ү ш тү рі белгілі.

Вирусы существуют в 2-х формах - внеклеточной - вирион и внутриклеточной - вирус. Вирустарғ а тә н:

1. тек 1 типті нуклеин қ ышқ ылының болуы (ДНҚ немесе РНҚ);

2. Жасушалық қ ұ рылысының мен ақ уызсинтез жү йесінің болмауы,

3. Жасушалық геномғ а интеграциялануы

Жасушаішілік вирус ө зі реплицияланатын пішін, бинарлы бө лінуге бейімсіз. Вирустар ү шін дизъюнктивті (бө лек) кө бею тә сіліне жатады (репродукция). Вирустар Vira хандығ ына жатады, олар нуклеин қ шқ ылының типіне байланысты 2 хансатына бө лінеді - РНҚ -бар жә неи ДНҚ -бар вирустар. Вирустардың тұ қ ымдастығ ын анық талады нуклеин қ ышқ ылының типіне, қ ұ рылысына, геномның фрагментациясы немесе бү тіндігіне, сыртқ ы қ абатының барлығ ы немесе жоқ тығ ына байланысты.

РНҚ -бар (11 тұ қ ымдастық): пикорнавирустар, калицивирустар, реовирустар, ретровирустар, тогавирустар, флавивирустар, буньявирустар, ареновирустар, рабдовирустар, парамиксовирустар, ортомиксовирустар

ДНҚ -бар (7 тұ қ ымдастық): аденовирустар, паповирустар, парвовирустар, герпесвирустар, гепаднавирустар, поксвирустар.

Вириондардың ү лкендігі 15 тен 400 нм дейін болады, ә ртү рлі пішінді: таяқ шатә різді, жіптә різді, сферапішінді, сперматозоидпішінді.

Қ арапайым вириондар қ ұ рылысы нуклеокапсидтен (нуклеопротеид), оның қ ұ рамына вирустық геном (нуклеин қ ышқ ылы), қ орғ айтын ақ уыз қ абаты - капсид (ДНҚ немесе РНҚ жә не ақ уыз). Капсид капсомерлерден тұ рады жә не вирионғ а пішін береді.

Вириондар кү рделі капсидті сыртынан сыртқ ы қ абаттан - суперкапсид, оның қ ұ рамына липидтер мен полисахаридтер кіреді. Вирионның липидті жә не кө мірсулы қ ұ рамы иесінің жасушасына байланысты. Липидтер кү рделі вириондардың қ ұ рылысын тұ рақ тайды.

Ие жасушасы мен вирус арасындағ ы байланыс:

1. жасушадағ ы адсорбция

2. вирустың жасушағ а енуі «шешінуі»

3. компоненттердің синтезі

4. вириондардың толық жиналуы

5. жасушадан вирустық бө лімдердің шығ уы

Бір-бірімен байланысу салдарынан:

1. Продуктивті инфекция

2. Абортивті инфекция

3. Интегративті инфекция

Вирустарды дақ ыылдандыру:

1. Тауық эмбрионында

2. Жасуша жә не тін дақ ылдарында

3. Жануарларғ а жұ қ тыру

ДНҚ жә не РНҚ - вирусы бар қ ұ рамында.

Инфекция кө здері (ауруғ а байланысты):

- аурулар жә не тасымалдаушы

- жануарлар

Берілу-жолдары

- ауалы-тамшылы

- фекальды-оральды

- жыныстық

- вертикальды

- парентеральныйды (зависит от заболеванияауруғ а байланысты

- РИФ

- вирусологиялық ә дістер (тауық эмбрион, біріншілік жә не перевиваемые КК HeLA, Hep-2)

- биологиялық ә діс

- серологиялық ә діс (РСК, РН, РТГА)

- молекулярлық –биологиялық (ПЦР, ДНҚ -зонды)

Алдын-алуы (ауруғ а байланысты):

- тірі вакциналар

- ө лі вакциналар

- лейкоцитарлы интерферон

Кө рнекті материал:

«PowerPoint» презентациялары, суреттер, кестелер, видеолар.

Негізгі:

1.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3.Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4.Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.: Медицина, 2002. - 352 с.

6.Компьютерная программа " Диаморф" - " Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7.Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қ осымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. " РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. " Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр " Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.: Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.: ГЭОТАР-МЕД, 2004.-768 с

Қ азақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология, Алматы, 2011, 683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұ лы К.К редакциялаумен.

2. Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова жә не т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқ у- ә дістемелік қ ұ рал) Алматы, 2007, 131б.

3. Б.А. Рамазанова, К.К Қ ұ дайбергенұ лы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқ у-қ ұ ралы) Алматы 2007, 111 б.

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова жә не т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқ у - ә дістемелік қ ұ рал). Алматы, 2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова жә не т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқ у- қ ұ ралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова жә не т.б. Микробтарғ а қ арсы қ олданылатын препараттар (оқ у- қ ұ ралы) Алматы, 2007., 47 б.

7. Микробиология жә не вирусология (жалпы бө лімі): Оқ у қ ұ ралы /Ү.Т.Арық паева, К.Х.Алмағ амбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық жә не фармацевтикалық мамандық бойынша жоғ ары оқ у орындарының студенттеріне арналғ ан оқ у қ ұ ралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқ у қ ұ ралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология жә не вирусология (жеке бө лімі): Оқ у қ ұ ралы /Ү.Т.Арық паева, К.Х.Алмағ амбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдү йсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық жә не фармацевтикалық мамандық бойынша жоғ ары оқ у орындарының студенттеріне арналғ ан оқ у қ ұ ралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қ осымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақ тар бойынша оқ у-ә дістемелік қ ұ рал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағ ылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims, Peter L Chiodini “Medical Microbiology”, 4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”, 7 ^th , WILEY, 2010, p.846

3. Patric R Muray, Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”, 5^th Edithion, 2008, p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing, Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”, 3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks, Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse, 24^th Edithion, JAWETZ, MELNICK& ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қ осымша:

1.Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion, Jossey-Bass, 2008, p.487

2.Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig, 2005, p.78

3.N.Cary Engelberg, Victor DiRita, Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease”, 4^th Edithion, Lippincton Williams& Wilkins, 2007, p.762

4.William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce D Fisher, “Microbiology”, Lippincton^s, 2001, p.516

5.Jawetz, Melnic & Adelberg. Medical microbiology. Singapore. 2004.

6.Arora D.R. Text book of microbiology. CB. 2001.

7.William A. Stradit, Harriet Rouse, Bruce D. Fisher. Microbiology. 2001, Lippencott, Williams and Wilkins

8.Black Jacquelyn G. Microbiology. Principles & Applications, 1996 by Prentice-Hall, New Jersey

9.Medical microbiology. An introduction to Infectious Diseases. Ed. by Ryan Kenneth J. Appleton and Lange. Stamford, Connecticut, 1998.

10.Toni Hart, Paul Shears. Atlas de Roche de Microbiologie. - Paris., 1997.- 314р.

Бақ ылау сұ рақ тары (кері байланыс):

Бактериальды инфекциялар.

2.Клиникалық микробиология. Мақ саты. Міндеттері.

3.Бактериальды инфекция қ оздырғ ыштары.

4.Инфекцияның алдын-алуы.

5.Бактерия – бактериальды қ арудың керекті факторы.

6.Вирусты инфекциялар.

7.Вирусты инфекциялар диагноз қ ою ә дістері.

8.Вирусты инфекцияларды алдын-алу.