Hİcrət

Allah-tə ala İ brahimə İ smayı l adlı цvlad bə xş etdi. O, sevmə li uş aq idi. Atası nı n ьrə yini sevinc və ş adlı qla doldurmuş du. Atası onu qucağ ı na alı r və цpьrdь. İ smayı l bə ’zi vaxtları nı anası Hacə rin зadı rı nda keзirirdi.

Saleh qadı n olan Sara İ brahimi (ə) зox sevirdi. Onu sevindirmə k istə yirdi. Amma, Hacə rə hə sə d apardı. Зьnki, Hacə r цvlad sahibi olmuş du. Amma, Sara hə lə də цvladdan mə hrum idi.

Sara istə mirdi ki, hə sə d aparmaq onun qə lbini iзə ridə n sarsı tsı n. O, bununla Hacə rə nifrə t etmə k, ona kin bə slə mə k istə mirdi. Ona gцrə də ə ri İ brahimə dedi ki, mə n bundan sonra Hacə ri gцrmə k istə mirə m. Зьnki, Hacə ri gцrdьkdə ona hə sə d aparı rdı. O, bu iş in vasitə silə cə hə nnə m odunda yanmaq istə mirdi.

Mehriban Allah цz bə ndə lə rinə qarş ı mehribandı r. Sara цvlad sarı dan bə hrə siz idi. O, yoldaş ı İ brahimə iman gə tirmə yinə gцrə kцзmə yin ə zab və зə tinliyinə və bu illə r ə rzində зox ş eyə dцzmьş dь. Onun hə lə də цz rə bbinə və onun peyğ ə mbə ri olan İ brahimə imanı vardı.

Kə ’bə yə doğ ru

Allahı n istə yilə İ brahim (ə) Hacə ri və oğ lu İ smayı lı цzьylə cə nuba tə rə f, зox uzaq bir yerə aparmalı idi. İ brahim (ə) Allahı n fə rmanı na itaə t edə rə k, indiyə qə də r getmə diyi namə ’lum bir yerə kцзdь. O, sьdə mə r kцrpə li hə yat yoldaş ı Hacə rlə uzun mьddə t yol getdilə r. İ brahim (ə) nə vaxt gцzə l mə kan və yaş ı llı q gцrsə ydi gцyə baxardı. Зьnki, və ’d olunmuş yerə зatmaları nı arzu edirdi. Lakin, Allahı n mə lə yi gцydə n enib, ona xə bə r verirdi ki, yolu davam etdirsin.

Belə liklə İ brahim (ə) və sьdə mə r kцrpə sini qucağ ı nda tutmuş Hacə r gedirdilə r. Uzun mьddə tdə n sonra onlar quru, su və otsuz bir yerə зatdı lar: qum və quru sə hra bitkilə rində n baş qa bir ş ey olmayan bir də rə yə. Orada mə lə k endi və İ brahimə xə bə r verdi ki, mьqə ddə s yerə зatmı ş dı r.

İ brahim (ə) o də rə yə endi. Hə yatdan uzaq bir də rə idi. Orada nə зay vardı, nə bulaq və nə də bir insan orada yaş ayı rdı. Hə qiqə tə n Allahı n istə yi bu idi ki, kцrpə İ smayı l və anası orada yaş ası nlar.

Vİ dalaş ma

İ brahim (ə) цz sakit oğ lu İ smayı lı цpьb, ağ ladı. O, Hacə ri və цvladı nı o qorxulu yerdə qoyub, qayı tmalı idi. İ brahim (ə) Fə lə stin torpaqları na qayı dı b, oradan uzaqlaş dı qca onlar ьзьn ağ layı rdı.

Hacə r ə trafı na baxdı. Qum və dağ ları n mцhkə m daş parзaları ndan baş qa bir ş ey gцrmə di. Ona gцrə də ə rinə dedi:

-Bizi burada, bu də hş ə tli yerdə qoyub gedirsə n?

-Ey Hacə r! Allah mə nə belə ə mr etmiş dir.

Hacə r imanlı bir qadı n idi. Bildi ki, Allah цz bə ndə lə rinə qarş ı mehribandı r. Onları n xeyir və yaxş ı lı qları nı istə yir. Ona gцrə də İ brahimə dedi:

-İ ndi ki, Allah belə fə rman verib, demə li, bizi qoruyacaqdı r. O, bə ndə lə rini unutmur.

İ brahim (ə) oğ lu və yoldaş ı ilə vidalaş dı qdan sonra onlardan uzaqlaş dı. Tə pə lə rin baş ı nda dayandı. Gцyə baxdı və Allahdan istə di ki, onları zə rə r və ziyanlardan qorusun.

Su

İ brahim (ə) зox uzaqlaş ı b, gцzlə rdə n itdi. Hacə r daha onu gцrə bilmirdi. İ smayı l ə trafı nda nə lə r baş verdiyini bilmirdi. Hacə r oğ lu ьзьn bir qoyun də risi sə rdi, цzь və kцrpə si ьзьn dik bir xeymə dьzə ltmə k ьзьn ayağ a qalxdı. O, зox arxayı nlı qla iş lə yirdi. Elə bil ki, цz evində dir. Hacə r inanı rdı ki, orada kimsə vardı r. O, onu və uş ağ ı nı qoruyur. Gьndьzlə r bir az odun toplayı b, gecə lə r od qalayı rdı. Ş am yemə k ьзьn цzьnə bir az зцrə k hazı rlayı rdı. O, gecə nin зoxunu oyaq qalı r və ulduzla dolu sə maya baxı rdı.

Bir neзə gьn keзdi. Hacə r belə bir və ziyyə tdə yaş ayı rdı. Gцtьrdьyь sular qurtardı. Hə tta qabda bir damcı da su qalmadı. Suyun hamı sı qurtarmı ş dı. Qorxulu və sьkuta bьrьnmьş bir də rə də Hacə r o tə rə f-bu tə rə fə baxı rdı. Amma, bir ş ey gцrmьrdь. Ə min oldu ki, bu yer quru və susuzdur. Qabaqca nə bir insan buradan keзib və nə də sə ması nda bir quş uзmuş dur.

Kцrpə İ smayı l ağ ladı. O, susuz idi; bir iзim su istə yirdi. Amma, bilmirdi ki, ə trafı nda nə lə r baş verir. O, bilmirdi ki, yerin hansı tə rə fində yaş ayı r.

Anası mehribanlı qla ona baxı rdı. Nə etsin? Bu quru sə hrada suyu haradan ə ldə etsin? Birdə n ьrə yində analı q hissi ş ц’lə lə ndi. Bir iş gцrmə yə mə cbur idi. O, gə rə k bu torpaqda su tapaydı, hə tta ə gə r bir iзim olsa belə. Цz-цzьnə deyirdi.Bə lkə bu dağ ı n arxası nda bulaq və ya зala ola. Bə lkə o tə pə nin arxası nda hansı sa xeyirxah insan karvan yolзuları ьзьn bir su quyusu qazmı ş dı r.

Hacə r ayağ a qalxdı. Цz ə trafı na baxdı. Цvladı ьзьn tə hlьkə yarada bilə cə k canavar və ya kaftarı n olmaması na ə min oldu. Heз nə yox idi. Ara-sı ra gцzə də yə n tikanlı otlardan baş qa heз nə yox idi.

Hacə r Sə fa dağ ı na tə rə f qaзdı. O, ьmidlə qaзı rdı. Amma, ьrə yində qorxu var idi. Olmaya canavar susuz uş ağ ı - İ smayı lı apara. İ smayı lı n sə si hə lə də qulaqları nda idi. Hacə r dağ ı n zirvə sinə qalxdı. O, də rə yə nə zə r saldı. Su dalğ aları na oxş ar bir ş eylə r gцrdь. Də rə yə tə rə f qaзdı. Amma, bir ş ey gцrmə di. Sə hranı n qumundan baş qa orada heз nə yox idi. O, də rə nin ortası nda yalnı z havanı n hə rarə tində n dalğ alanan və də ryanı xatı rladan ilğ ı m gцrmьş dь.

Hacə r qaзa-qaзa uş ağ ı İ smayı la tə rə f qayı tdı. Uş aq ağ layı r və qı ş qı rı rdı. O, su axtarı rdı. Hacə r ьmidlə Mə rvə dağ ı na baxdı: Bə lkə orada su olar?

Зox sьr’ə tlə qaзı rdı. Qumlar ayağ ı nı n altı nda dağ ı lı rdı. Suya oxş ar bir ş ey gцrdь. Qaзdı və sьr’ə tlə yolu qə t etdi. Amma, yenə də ilğ ı mdan baş qa bir ş ey deyildi.

İ smayı lı n ağ lamaq sə si kə sildi. Hacə rin gцzьndə n itdi. Ana tez qayı tdı. Uzaqdan цvladı nı n ağ ladı ğ ı nı gцrdь. Hə miş ə ki kimi su istə yirdi. Bə lkə də anası nı axtarı rdı. Qorxurdu.

Hacə r Sə fa və Mə rvə dağ ları arası nda qaзı rdı. O, oğ lu İ smayı la su axtarı rdı. Зьnki, o, susuzluqdan can vermə kdə idi. Hacə r gцyə tə rə f baxdı və sə mimi qə lbdə n fə ryad etdi:

-İ lahi!

Mə rvə dağ ı na qalxdı. İ smayı l gцzlə rində n itdi. Ağ lamağ ı kə sildi. O, oğ lu İ smayı lı n can vermə yində n qorxdu. Bə lkə də ac bir canavar onu yemiş dir. Var gьcь ilə qaзı rdı. Uzaqdan gцrdь ki, İ smayı l sakitdir və ayaqları nı tə rpə dir. Kiзik ayaqları nı n altı ndan su bulağ ı qaynayı r.

Hacə r ağ layaraq gцyə baxdı. Allah duası nı qə ’bul etmiş di. Qumları n arası ndan su axı rdı. Hacə r, susuzlar ondan su iзsinlə r deyə, tez suyun yan-yцrə sində kiзik bir hovuz dьzə ltdi. O, sonralar Zə mzə m quyusu adı ilə mə ş hurlaş dı.

Curhum qə bİ lə sİ

Quş lar su qoxusu duyaraq, sevincə k o bulağ ı n ə trafı nda uзmağ a baş ladı lar. Hacə r də rə nin sə ması nda ağ quş ları n uзmaq mə nzə rə sinə baxaraq sevindi. İ smayı l da fə zada uзan quş ları gцrə rə k sevinirdi.

O sə hraları n sakinlə ri sə fə r yolu ilə цz dolanı ş ı qları nı tə ’min edirdilə r. Bir gьn Curhum qə bilə si o də rə nin yaxı nlı ğ ı ndan keзə rkə n quş ları n gцydə uзduğ unu gцrdьlə r. Bildilə r ki, də rə də su vardı r. Ona gцrə də hə min yerə yollandı lar. Karvanlar də rə yə enə n zaman qə ribə bir mə nzə rə gцrdьlə r. Orada bir qadı n və sьdə mə r kцrpə də n baş qa heз kə s yox idi. Qadı n onlara dedi:

-Mə n Allahı n Xə lili İ brahimin (ə) yoldaş ı Hacə rə m.

Curhum qə bilə si pak və saleh insanlar idilə r. Ona gцrə də Hacə rə dedilə r:

-İ cazə verirsinizmi ki, biz bu də rə də sakin olaq.

Hacə r onlara dedi:

-Mə n gə rə k Xə lilьr-Rə hman İ brahimdə n sizin ьзьn icazə alı m.

Curhum qə bilə sinin adamları o də rə nin yaxı nlı ğ ı nda зadı r qurdular. Onlar icazə almaq ьзьn İ brahimin (ə) gə liş ini gцzlə yirdilə r. İ brahim (ə) gə lib, зadı rları, qoyun və də və sьrьlə rini gцrьb, o ə rə b qə bilə sinin gə liş inə razı lı ğ ı nı bildirdi. O zamandan Curhum qə bilə si o də rə də sakin oldular.

İ smayı l və Hacə r xoş hə yat keзirirdilə r. Qə bilə nin adamları İ smayı la зoxlu qoyunlar hə diyyə etdilə r. Yayda gьnьn istiliyində n, qı ş da isə yağ ı ş lardan qorunmaq ьзьn ona və anası na gцzə l bir xeymə dьzə ltdilə r.

İ smayı l bцyьyьb, ə rə b dilini цyrə ndi. O, gцzə l bir cavan idi və atası İ brahimin (ə) ə xlaqı nı irs gцtьrmьş dь. Tə miz qə lbli ə rə blə rin ə xlaqı nı n tə ’siri altı na dьş ьb, onlardan yaxş ı lı q, gьzə ş t, qonaqpə rvə rlik, ş ьcaə t və at minmə k цyrə ndi.

Kə ’bə - tЦvhİ d nİ ş anə sİ

Allah İ brahimə fə rman verdi ki, tцvhid niş anə si və Allaha ibadə t ьзьn bir yer olacaq ev və mə scid dьzə ltsin. İ brahim (ə) oğ luna dedi:

-Allah mə nə ə mr etmiş dir ki, bu kiзik tə pə nin baş ı nda onun evini dьzə ldim. Allahı n evini dьzə ltmə k ьзьn İ brahim (ə) цz Allahı nı n fə rmanı na, İ smayı l da atası İ brahimin (ə) də ’və tinə mьsbə t cavab verdilə r. O qoca kiş i və cavan İ smayı l ayağ a qalxmalı və bu mьhьm tapş ı rı ğ ı yerinə yetirmə li idilə r. Onlar цncə ev tikmə k ьзьn də rə nin ə trafı ndakı dağ lardan mьnasib daş lar gə tirmə li, torpaq yı ğ malı və evi tikmə k ьзьn lazı m olan mə hlulu ə ldə etmə k ьзьn ona kifayə t qə də r su tцkmə li idilə r.

Belə liklə, evin tikintisi baş landı. Цncə ora də rə nin yan-yцrə sində ki dağ lardan daş lar gə tirdilə r. Su ьзьn hovuz dьzə ltdilə r və torpaq topladı lar. Cavan İ smayı l daş gə tirmə k mə ’suliyyə tini цz цhdə sinə gцtьrdь. Binanı n ə sası nı n mцhkə m olunması ьзьn o, mцhkə m daş lar seзirdi. Зoxlu yaş ı l rə ngdə daş parзaları topladı. Sonra hovuzun suyunu torpaqlara tцkdьlə r ki, yapı ş qan palзı q dьzə ltsinlə r və onunla da daş ları bir-birinə mцhkə m yapı ş dı rsı nlar.

İ brahim (ə) yaş ı l rə ngli daş ları bir-birinin ьzə rində n dьzьrdь ki, evin bьnцvrə sini qoysun. İ smayı l daş ları atası nı n ə linə verirdi. Hə r gьn bir sı ra daş dьzьr və sonrakı gьnь isə ikinci sı ranı hцrmə yə baş layı rdı lar. Belə liklə, hə r gьn bina bir qə də r ucalı rdı və hə r gьn İ brahim (ə) və İ smayı l evin ə trafı na yı ğ ı ş ı r və deyirdilə r:

-İ lahi! Bizdə n qə ’bul et! Hə qiqə tə n sə n eş idə n və bilə nsə n.

Kə ’bə nin binası sə kkiz metrə qə də r ucaldı. İ brahim (ə) evin yuxarı kьncьndə boş bir yer gцrdь. O gecə gцyьn daş ları parlayı rdı lar. Onları n biri yaxı nlı qdakı bir dağ ı n zirvə sinə endi. Sə hə r tezdə n İ brahim (ə) də rə də n gцrьnə n dağ a tə rə f yollandı. Gцzь qar kimi parlayan ağ bir daş a dьş dь. Bu daş evin divarı nı n boş yeri qə də rində idi. Ona gцrə də İ brahim (ə) o daş ı gцtьrьb, evin boş yerinə yerlə ş dirdi. Evin tikintisi sona зatdı; Allahı n hцrmə tli evinin, yeganə və ş ə riksiz Allahı n ibadə t olunduğ u ilk evin.

Kə ’bə nin ş ə rqə və qə rbə aзı lan iki qapı sı vardı. İ brahim (ə) bir qə də r İ zxir adlanan ə tirli otdan yı ğ ı b, onun qapı sı nı n ağ zı na qoydu. İ smayı lı n anası Hacə r gə lib, Kə ’bə ьзьn bir цrtьk hə diyyə etdi.

İ brahİ m (ə) hə ccİ

İ brahim (ə) dağ a gedib, onun zirvə sinə qalxdı. Sonra uca sə slə insan nə sillə rini hцrmə tli evin hə ccinə də ’və t etdi. Curhum qə bilə si və onları n yaxı nlı ğ ı nda yaş ayan ə rə b qə bilə lə ri Xə lilьr-Rə hman İ brahimin (ə) sə sini eş itdilə r. O il İ brahim, İ smayı l və Hacə rdə n savayı heз kə s hə cc yerinə yetirmə di. Və hy mə lə yi enə rə k, hə cc etmə qaydaları nı İ brahimə цyrə tdi. Onlar Zə mzə m suyu ilə qьsl edib, ağ və tə miz paltarlar geyindilə r. Yeddi də fə Kə ’bə nin ə trafı na tə vaf etmə yə baş ladı lar. Namaz qı lı b, Allahdan ə mə llə rinin qə ’bul olunması nı istə dilə r. Tə vafdan sonra Sə fa və Mə rvə dağ ları na tə rə f getdilə r. O iki dağ ı n arası ndakı yolu qə t etdilə r.

Hacə r on iki il bundan qabaq baş verə n hadisə ni xatı rladı: İ smayı l beş ikdə kцrpə olduğ u zamankı hadisə ni. İ smayı lı n ağ laması nı və цzьnьn su axtarı ş ları nı yadı na saldı. O, bu qorxulu də rə də yeddi də fə get-gə l etdiyini, Allaha yalvardı ğ ı nı və İ smayı lı n ayaqları altı ndan su axdı ğ ı nı yadı na saldı.Allah-tə alanı n iradə silə bu hadisə lə r bə ş ə r yaddaş ı nda qalmı ş dı r. Onlar bunları xatı rlamaqla anlamalı dı rlar ki, yalnı z Sьbhan Allah hə r ş eyə qadirdir.

İ brahim (ə) və oğ lu İ smayı l Sə fa dağ ı na qalxdı lar. Onlar tə vazцkarcası na Allahı n evinə baxı b, dedilə r:

-La ilahə illə llah. Və hdə hu la ş ə rikə lə h... Lə hul-mulku və lə hul-hə md. Yuhyi və yumitu və huvə ’ə la kulli ş ə y’in qə dir.

YUXU

Cə brayı l enə rə k İ brahimə gцstə riş verdi ki, bir qə də r su gцtьrьb, Ə rə fat və Mina dağ ları na tə rə f getsin. O zamandan Zilhə ccə ayı nı n 8-ci gьnь «Tə rviyə gьnь» adlanmağ a baş ladı. İ brahim (ə) gecə ni orada keзirdi. Ulduzlu sə maya baxı rdı; Allahı n yaratdı ğ ı və зı raq kimi parlayan ulduzlara. Hə r ş eyi yaradan, tə svir edə n və ə n gцzə l adlara sahib olan Allaha sə cdə edirdi; dirildə n, цldьrə n və hə r ş eyə qadir olan Allaha. İ brahim (ə) gцzlə rini bağ layı b, yatdı. Yuxudan oyandı. Gцy elə cə ulduzla dolu idi. Gцrdь ki, цvladı İ smayı l yatmı ş dı r. Yenidə n yatdı. Yenə də hə min yuxunun tə krarı nı gцrdь. Gцrdь ki, цz цvladı nı qurban edib, alə mlə rin Rə bbinin qarş ı sı nda baş ı nı kə sir. İ brahim (ə) yuxudan oyandı. Dan yeri sцkьlmьş dь. Də stə maz alı b, namaz qı ldı. İ smayı l da oyandı, də stə maz aldı və namaz qı ldı.

Gьnə ş зı xdı və tə pə lə ri nura boyadı. İ brahim (ə) qə mgin idi. Allah-tə ala yenə də onu imtahana зə kirdi. Bu də fə onu цvladı nı n baş ı nı kə smə klə imtahan edirdi. İ brahim (ə) nə etsin? Ə gə r Allah İ brahimə цzьnь oda atmağ ı ə mr etsə ydi, bunu edə rdi. Amma, bu də fə necə, oğ lunu qurbanlı q edə cə kmi? Nə etmə lidir? Macə ranı oğ luna desinmi? Yoxsa onu bu iş ə mə cbur etsin? Ə gə r oğ luna xə bə r versə oğ lu qurban olmağ a razı olarmı? Gцrə sə n İ smayı l qurbanlı ğ ı n ə zab-ə ziyyə tinə dцzə bilə rmi?

İ smayı l atası nı qə mli gцrьb, dedi:

-Atacan niyə nigaransan?

İ brahim (ə) dedi:

-Bir mə sə lə mə ni nigaran etmiş dir. Oğ lum! Mə n yuxuda gцrdьm ki, sə ni qurbanlı q edirə m. Fikrin nə dir?

İ smayı l anladı ki, Allah-tə ala цz elзisi İ brahimə цvladı nı qurban kə smə k ə mrini vermiş dir.

İ smayı l atası nı зox sevirdi. Bilirdi ki, atası Allahı n ə mri olmadan heз bir iş i yerinə yetirmə z. Зьnki, O, Allahı n Xə lili idi. Allah onu cavanlı q vaxtı nda Babildə və hə tta qocalandan sonra da imtahan etmiş di. İ smayı l anladı ki, Allah-tə ala цz dostu İ brahimi (ə) imtahan edir. Ona gцrə də ona dedi:

-Ata, tapş ı rı q aldı ğ ı n iş i yerinə yetir. İ nş aallah mə ni də sə bir edə nlə rdə n gцrə rsə n.

İ brahim (ə) bu sцzə sevindi. Oğ lu İ smayı l saleh və itaə tkar idi. Allaha və rə suluna imanı var idi.