Эргономика және техникалық эстетика.

Ө ндіріс орнында адамды қ оршағ ан сыртқ ы орта адамның ағ засына, оның физиологиялық қ ызметіне, психикасына, ең бек ө німділігіне ә сер етеді.

Ө ндірістік ортаны адам ағ засының мү мкіндіктеріне бейімдеу мә селесімен эргодинамика ғ ылымы айналысады. Эргономика " адам-ең бек қ ұ ралы-ө ндірістік орта" жү йесін зертейді жә не оның оптимизациясы жө ніндегі кең естерді жасау тапсырмасымен айналысады. Бұ л процестің оптимизациясы адамның функционалды тапсырмаларды орындауда қ олайлы жағ дайда сезінуге мү мкіндік береді. Ол ғ ылымғ а негізделген ұ йымдастырушылық -техникалық талаптар мен шешімдер ең бек қ ұ ралдары мен процестеріне, адамның физикалық, психологиялық жә не антропометриялық ерекшеліктерін ескере отырып қ оршағ ан ортағ а қ ойылады.

Ө ндірістік ортаның сапасын бағ алау ү шін келесі эргодинамикалық кө рсеткіштер қ олданылады.

гигиеналық -жарық тандыру дең гейі, температура, ылғ алдылық, қ ысым, тозаң дату, шу, радиация, вибрация жә не т.б.

антропометриялық -ө нім адамның антропометриялық қ асиеттеріне сә йкес келуі (ө лшем, форма). Кө рсеткіштердің бұ л тобы рациональды жә не жайлы орналасуды, дұ рыс дене келбетін, қ олдың оптималды ә рекетін жә не т.б., адамдарды жылдам шаршаудан қ орғ ауы тиіс.

физиологиялық -ө німнің адам ағ засы сезім мү шелерінің қ ызмет ету ерекшелігін анық тайды. Олар адам қ имылдарының кө лемі мен жылдамдығ ына, сезім мү шелері арқ ылы кө ру, есту, сипап сезу, дә м сезу, иіс сезу арқ ылы ақ парат алуына ә сер етеді.

психологиялық -ө нім адамның психологиялық ерекшеліктеріне жауап беруі. Психологиялық кө рсеткіштер ө німнің адамның берік жә не қ айта қ алыптасқ ан шеберлігін, адамның ақ паратты қ абылдау жә не қ айта ө ң деу мү мкіндігін сипаттайды.

Соң ғ ы кезең де ең бек ортасының эстетикасы мен ө ндірістік ортаны эстетикалық негізде қ айта қ ұ руғ а кө п кө ң іл бө лініп жү р. Ең бек жағ дайларын жақ сарту ү шін ө ндірістік жә не техникалық эстетиканың маң ызы зор. Ө ндірістік эстетика ұ ғ ымына жоспарлы, қ ұ рылыс -безендіру жә не технологиялық эстетика кіреді.

Жоспарлы эстетика ғ имараттардың қ ұ рылымын, ө лшемін, орналасуын жә не ө зара байланыстарын қ амтиды. Ол адамдарды кө лік қ ұ ралдарын тасымалдаудың ең қ ысқ а жолдарын, прогрессивті технология бойынша ендіру жә не ең бек ө німділігін кө теру жағ дайларын қ амтамасыз етуі тиіс.

Қ ұ рылыс-безендіру эстетикасы жарық тандыру қ абырғ аларды, ғ имараттардағ ы кө ркемдік эстетикалық жағ дайды қ алыптастыру мә селесін шешеді.

Технологиялық эстетика қ ұ рал жабдық тарды, ө тпелі желілерді, коммуникациялық жү йелерді, т.б таң дау жә не орналастыруды қ арастырады.

Ө ндіріс эстетикасының сұ рақ тар жинағ ын дұ рыс шешу адам ағ засына игі ә сер етеді; жарақ аттану себептерін жояды жә не мамандық қ а байланысты аурулардың алдын алады, ең бек ө німділігі мен ө ндіру мә дениетін жоғ арылатады.

Техникалық эстетика-қ ұ рал жабдық тарды қ ұ рылғ ылар мен қ ұ ралдарды қ ұ растыру жә не эксплуатациялауды жә не архитектониканы (жоспарлау формаларын, пропорцияларын, ү йлесімділігін есепке алады) жұ мыстың қ ауіпсіздігі мен зиянсыздығ ын (қ ауіпті аймақ тарды қ оршау, қ орғ аушы қ ұ рылғ ылар) қ амтиды.

Ө ндірістік микроклимат (метеорологиялық шарттар)-адам ағ засына температураның, ылғ алдылық тың жә не ауа қ озғ алысының жылдамдығ ы, сондай-ақ айналасындағ ылардың температурасымен анық талатын ө ндірістік ғ имараттың ішкі ортасының климаты.

Ө ндірістік микроклимат климаттық белдеуден жә не жыл мезгілінен, технологиялық процестің мінезінен жә не қ олданылып отырғ ан қ ұ рылғ ы тү ріне, ғ имарат ө лшеміне жә не жұ мысшылар санына, жылыту жә не желдету шарттарына тә уелді. Сондық тан ә ртү рлі объектілерде ө ндірістік микроклимат ә ртү рлі. Бірақ та, микроклиматтық шарттар кө п бейнелілігін ескере отырып, оларды тө рт топқ а бө луге болады.

1.Ө ндірістік ғ имараттардың микроклиматы, оларда ө ндірістік технология жылу бө лінулермен байланыссыз. Бұ л ғ имараттардың микроклиматы негізінен жергіліктікке, жылытуғ а жә не желдетуге тә уелді. Мұ нда тек қ ана жылу жетпеген кезде жаздың кү ні аздағ ан жылыту мен қ ыста суыту мү мкін болады.

2.Ө ндірістік ғ имараттардың микроклиматы кө п жылу бө лінумен байланысты. Мұ ндай ыстық цехтар деп аталатын ө ндірістік ғ имараттар кең таралғ ан. Оларғ а котельдік, кузнечтік, мартендік жә не домендік печтер, нан пісіретіндер, қ ант заводтарының цехтары жә не т.б жатады. Ыстық цехтарда ысытылғ ан заттардың жылулық сә улелері микроклиматқ а ә серін тигізеді.

3.Ауаны жасанды суытуы бар ө ндірістік ғ имараттардың микроклиматы. Оларғ а ә ртү рлі тоң азытқ ыштар жатады.

4.Климаттық ауа-райылық шарттарғ а тә уелді ашық атмосфера микроклиматы (мысалы, ауыл шаруашылық, жолдық жә не қ ұ рылыстық жұ мыстар).

Адам мен қ оршағ ан орта арасындағ ы жылу алмасуды қ амтамасыз ететін ө ндірістік микроклимат параметрлерінің ә ртү рлі тербелістерінде ағ заның жылулық балансын сақ тау профессиональды функцияларды орындау барысында адамның ө мір ә рекетінің маң ызды шарттарының бірі болып табылады.