Жымдық және жеке қорғаныс құралдары.

Ұ жымдық қ орғ аныс заттары– ө ң діріс процессімен, ө ң діріс жабдық тарымен, бө лме, ғ имарат, имарат, ө ң діріс алаң ымен байланысты конструктивті жә не жү йелі қ орғ аныс заттары.

Аналуына байланысты бө лінеді:

- ө ндiрiстiк бө лмелердi ауа ортасының нормалануының қ ұ ралы жә не жұ мыс орыны, зиянды факторларды оқ шау бө лiгi, жылыту, желдету;

- бө лме мен жұ мыс орның жарық тандыруды нормалау қ ұ ралы (жарық кө здері, жарық тандыру аспаптары жә не т.б.);

- иондауыш сә улеленуден қ оғ ану қ ұ ралдары (оқ шаулау, герметизиациялау қ ұ ралы, қ ауіпсіздік белгілері жә не т.б);

- инфрақ ызыл сә улеленуден қ орғ ану қ ұ ралдары (оқ шаулау, герметизациялау, жылу бө лгіш қ ұ ралдар жә не т.б.);

- қ орғ аныстың қ ұ ралы ультракү лгiн жә не (қ орғ аушы, ауаның желдетуi, қ ашық тан басқ ару ү шiн жә не тағ ы басқ алар) электромагниттi сә улеленулер;

- (қ оршау, қ ауiпсiздiк белгiлерi) лазер сә уле шығ аруынан қ орғ аныстың қ ұ ралы;

- шудан қ орғ аныстың қ ұ ралы жә не (қ оршау, шу басқ ыштар) ультрадыбыс;

- (виброизоляция жасайтын, дiрiлдi басатын, вибро сорып алатын қ ұ рылғ ылар жә не тағ ы басқ алар) тербелуден қ орғ аныс қ ұ ралдары;

- (қ оршау, дабылдама, оқ шаулайтын қ ұ рылғ ылар, жерге тұ йық тау, нө лге тең естiру жә не тағ ы басқ алар) электротоктың жең iлiсiнен қ орғ аныс қ ұ ралдары;

- жоғ ары жә не тө мең температурадан қ орғ аныс қ ұ ралдары (қ оршау, отермоизоляциялау қ ұ ралдары, жылыту жә не салқ ындату);

- механикалық факторлардың ә серінен қ орғ ану қ ұ ралдары (қ оршау, сақ тағ ыш жә не тежеу қ ұ ралдары, қ ауіпсіздік белгілері);

- (герметизация, желдету ү шiн қ ұ рылғ ы жә не ауаның тазартуы, қ ашық тан басқ ару жә не тағ ы басқ алар) химиялық факторларды ә серден қ орғ аныс қ ұ ралдары.

- (қ оршау, желдету, қ ауiпсiздiк белгiлерi жә не тағ ы басқ алар) биологиялық факторларды ә серден қ орғ аныс қ ұ ралдары.

Қ орғ аныстың ұ жымдық қ ұ ралдары бө лiнедi: бақ ылау қ орғ аушы, сақ тағ ыш, тежеуiш қ ұ рылғ ысы, автоматтық қ ұ рылғ ы жә не дабылдама, қ ашық тан басқ ару, қ ауiпсiздiк белгiлерi.

Қ орғ аушы қ ұ рылғ ылар қ ауiптi аймақ қ а адамның кездейсоқ тиюын алдын алу ү шiн арналғ ан. Жұ мыс аймағ ынан қ озғ алатын машиналардың бiр бө лiктерi, станоктер, тығ ыздағ ыштар, машиналардың екпiндi элементтерiн ө ң деудiң аймақ тарын оқ шаулау ү шiн қ олданылады. Қ ұ рылғ ы стационарлық, жылжымалығ а бө лінеді жә не тасымалданады.

Сақ тағ ыш қ ұ рылым жұ мыс машиналар мен жабдық тарды автоматты сө ндiру ү шiн қ алыпты режiмнен ауытқ уда немесе қ ауiптi аймақ қ а адамның тиюында пайдаланылады. Мына қ ұ рылғ ылар бұ ғ аттайтын жә не шектеушi бола алады. Ә рекет ету қ ағ идаты бойымен бұ ғ аттайтын қ ұ рылғ ыларда болады: электромеханикалық, электрлiк, электромагниттiк, радиациялық, механикалығ ы. Қ алыптық, дискiлi, конус тә рiздiге бө лшектеуге болатын тежеуiш қ ұ рылғ ылары кең пайдаланады. Барлығ ынан жиiрек қ алыптық жә не дискiлi тежегіштер пайдаланылады. Тежеу жү йелерi қ ол, аяқ, жартылай автоматты жә не автоматты бола алады.

Қ ауiпсiздікті қ амтамасыз ету жә не бақ ылау ү шiн ескертетiн ө те маң ызды ақ парат апаттық автоматтық қ ұ рылғ ы жабдық тың сенiмдi жұ мысы жә не дабылдамасы болып табылады. Қ ысым, температура ө лшеу ү шiн арналғ ан бақ ылау қ ұ рылғ ысы - машиналар мен жабдық тарды жұ мысын сипаттайтын статикалық жә не динамикалық жү ктемелер. Сигнал жү йелерiнде болады: қ иыстырылғ ан дыбыстық, жарық, гү л, таң балы. Электр қ уатын зақ ымдаудан қ орғ ау ү шiн ә р тү рлi техникалық ө лшемдердi қ олданылады. Бұ л - аз кернеулер; желiнiң электрлiк бө лiнуi; бақ ылау жә не оқ шауламаның бү лiнудiң алдын алу; токө тер бө лiкке кездейсоқ тиюынан қ орғ аныс; қ орғ аныштық жерге қ осу; қ орғ аныш ажырату; қ орғ аныстың дара қ аражаты.

Жеке қ орғ анысты қ ұ ралдар – жұ мыскерлер ү шiн зиянды пайдаланатынзаттардан қ орғ аныс жә не ө ндiрiстiк процесстің қ ауiптi факторларынан, сонымен бiрге ластаудан қ орғ аныс ү шiн арналғ ан. СИЗ жұ мыстың орындалу қ ауіпсіздігі ө ң діріс ұ йымымен, жабдық конструкцмячымен, ұ жымдық қ орғ аныс қ ұ ралдарымен толық қ амтамасыз етілмеген жағ дайларда пайдаланылады.

Жеке қ орғ аныс қ ұ ралымен жұ мыскерлерді қ амтамасыз ету жұ мысшылар мен қ ызметкерлер ү шін арнаулы киiм, арнаулы аяқ киiм жә не тағ ы басқ а қ ұ ралдардың тегiн берілуi нормағ а сә йкес келуі керек. 25.12.97 №66 Ресейдiң минтрудiн қ аулысымен бекітілген.

Арналуына байланысты олар былай бө лінеді:

- оқ шаулайтын костюмдер

- пневмокостюмдер; су айырғ ыш костюмдар; скафандрлар;

- тыныс алу мү шесін қ орғ ау қ ұ ралдары – газғ а қ арсы қ ұ рал; респираторлар; пневмобаскиімдер; пневмомаскалар;

- арнаулы киiм - комбинезондар, жарты комбинезондар; кү рте; шалбар; костюмдар; халаттар; жадағ айлар; шолақ тондар, тұ лыптар; алжапқ ыштар; кеудешелер; жең қ аптар.

- арнайы аяқ киімдер —етіктер, ұ зын етіктер, қ ысқ а етіктер, бә тең келер, жартылай бә тең келер, туфли, галош, боты;

- қ олдарды қ орғ ау қ ұ ралдары - қ олғ ап;

- басты қ орғ ау қ ұ ралдары - каскалар; шлем, шлемнің астыан киетін бас киім; бас киім, береткалар, шляпалар;

- беттiң қ орғ ану қ ұ ралдары - қ орғ аныш бетқ аптар; қ орғ аныстық қ алқ аншалар;

- есту мү шелерiнiң қ орғ аныс қ ұ ралдары - шуғ а қ арсы дулығ алары; қ ұ лақ қ ап; қ осымша беттер;

- кө зді қ орғ ау қ ұ ралдары - қ орғ аныстық кө зілдіріктер;

- сақ тағ ыш тетiктер - сақ тандырғ ыш белбеу; екi жақ ты байланыстар; қ ол басып алулар; манипуляторлар; алжапқ ыштар, таяныштар, иiнiштер;

- қ орғ аныстық, дерматологиялық қ ұ ралдар - жуатын қ ұ ралдар; паста; Крем; май.

СИЗО пайдалануы ең жоғ ары қ ауiпсiздiкді қ амтамасыз етуi керек, ал олардың ның қ олдануымен байланысты қ олайсыздық тар минимумғ а тү йiстiрiлген болу тиiстi.

Тқ ару жә не басқ а да маң ызды жұ мыстарды ұ йымдастыру жә не жү ргізу негіздері (Қ жБШЖ). Қ жБШЖ мақ саты, мазмұ ң ы жә не орындау шарттары. Оларды орындауғ а қ атысатын кү штер мен қ ұ ралдар.

Табиғ и апат, апат жә не шаруашылық жү ргiзу объектiлердегі апат, сонымен бiрге қ арсыласпен зақ ымданудың қ азiргi қ ұ ралдарын қ олдану, ғ имараттар мен қ ұ рылымдарды қ ирату, ө рт шығ ару, радиоактивтi, химиялық жә не бактериологиялық жұ қ тыруғ а, адамдарды жә не жануарларды зақ ымдануғ а алып келеді.

ТЖ зардаптарын жою ү шiн МО шарада зақ ымданудың қ азiргi қ ұ ралдарын қ олдануды жү ргiзуде қ ұ тқ арушы жә не басқ а шұ ғ ыл жұ мыстарды (Қ жБШЖ) орындау ескерiледi.

Қ ұ тқ ару жұ мыстары - ТЖ аймағ ында адамдарды қ ұ тқ ару, материалдық жә не мә дени байлық тар, қ оршағ ан ортаны қ орғ ауғ а, оның оқ шау бө лiгi жә не басу немесе с қ ауiптi факторлардың дең гейiн минималды мү мкiнге дейiн жеткiзу ә рекеттері. (.Қ Р 1 заң ы «апаттық -қ ұ тқ ару қ ызмет туралы жә не қ ұ тқ арушылардың мә ртебесі», 1997 жылдың 27 наурызы).

Қ орғ ау жұ мыстарына мыналар кіреді:

- жұ мыс участкілері мен қ озғ алыс маршрутының барлауын жү ргізу;

- оқ шау бө лiгiн жә не жұ мыстардың (объектiлер) бө лiмшелерiнде жә не оғ ан шығ у жолдарында ө рттi сө ндiру;

- зақ ымданушыларды іздестіру жә не оларды тү тiн толғ ан жайлардан, газдалғ ан жә не жанып тұ рғ ан ғ имараттарынан жә не зақ ымданғ ан ү йiндiлерiненшығ ару;

- қ иратылғ ан, зақ ымданғ ан, басылғ ан имаратттарды аршу жә не оның ішіндегі адамдарды қ ұ тқ ару;

- селді ағ ында, су тасқ ынында, су басу кезінде адамдарды іздеу жә не қ ұ тқ ару;

- сізгішті желдеткіш жү йесі бұ зылғ ан қ ирағ ан қ орғ ану имараттарына ауа жіберу;

- зақ ымданғ ан адамдарғ а дә рiгер келгенге дейiнгi бiрiншi медициналық кө мек кө рсету жә не оларды емдеу мекемелерiне эвакуациялау;

- қ ауiптi орындардан қ ауiпсiз ауданғ а халық ты (ә кетiлiм)арару;

- адам киiмiн санитарлық ө ң деу жә не оларды зарарсыздандыру, газсыздандыру жә не техника, кө лiктi залалсыздандыру, (СИЗО) жеке қ орғ ану қ ұ ралы, аумақ тың зарарсыздандыруы жә не қ ұ рылымдар, азық -тү лiк, азық -тү лiк шикiзаты, су жә не жем апару;

- зардап шеккендеге су, тамақ жә не киім жеткізу;

- зардар шеккендерді палаткамен, ү рленген немемсе уақ ытша имаратпен қ амтамасыз ету;

- ү й жануарларын іздестіру жә не қ ұ тқ ару;

- сбор и охрану материальных ценностей и важных объектов;

- оцепление и охрану территории в целях обеспечения карантинных и других мероприятий;

- опознание, учет и захоронение погибших в установленном порядке.

Басқ а шұ ғ ыл жұ мыстар қ ұ тқ ару жұ мыстарын қ ауіпсіз жә не сә тті жү ргізу ү шін жағ дай жасау, ТЖ зоналарында, жұ қ тыру ошақ тарында жә не жұ қ тырудың екінші факторларының туындауы зоналарында тұ рғ ындардың ө мірін сақ тап қ алу ү шін орындалады.

ТЖ жою кезіндегі шұ ғ ыл жұ мыстар – қ ұ тқ ару жұ мыстарын жан жақ ты қ амтамасыз ету, ТЖ зардап шеккен халық қ а медициналық жә не басқ а да кө мектер кө рсету, адамдардың ө мірі мен денсаулығ ын сақ тап қ алу ү шін жағ дай жасау, олардың жұ мыс қ абілетін сақ тау (ст.1 Қ Р «апатты қ ұ тқ ару қ ызметі мен қ ұ тқ арурушылар» заң ы, 1997жылдың 27 наурызы).

Шұ ғ ыл жұ мыстардың қ ұ рамына мыналар кіреді:

- сұ рапыл апат аудандарында қ ұ тқ арушылардың жү руі ү шін жол-кө пірлі имараттарды жә не жолдарды қ ысқ а мерзімде қ алпына келтіру;

- бағ аналы жолдар тө сеу жә не залалданғ ан ү лескілер мен ү йінділердегі жү ріс қ ұ рылысы;

- газ, энергетика жә не басқ а да жү йелердегі апаттарды жою;

- зақ ымданғ ан жә не қ ирағ ан байланыс, электротарату желілері жә не коммуналды-энергетикалық жү йелердің қ ұ тқ ару жұ мыстарын қ амтамасыз ету мақ сатында қ ысқ а мерзімде қ алпына келтіру;

- қ ұ лауғ а шақ қ алғ ан жә не қ ауіпсіз қ озғ алысқ а, қ ұ тқ ару жұ мыстарын жү ргізуге кедергі келтіретін берік емес қ ұ рылыстарды бекіту немесе бұ зу;

- су мұ нараларын қ алпына келтіру жә не суды тазарту.

Қ жБШЖ орындау реті мен тактикалық тә сілдер ғ имарат пен имарат бұ зылуының, ү йінділер қ ұ рылымының, коммуналды-энергетикалық жү йелермен технологиялық желілердегі апаттардың сипаты мен дең гейіне, СДЯВ, ОВ немесе РВ жалалдануының сипаты, жұ мысты жү ргізуге ық пал ететін басқ а да шарттарғ а тә уелді.

Сұ рапыл апат пен апаттың салдарын жою бойынша шараларды жү ргізу реті:

-аудан, елді мекен апаттарынан зақ ымданғ а жол желісі мен шаруашылық объектілерін карталар мен сипаттамалар арқ ылы зерттеу;

- зақ ымданғ ан участіктерді аэрофототү сіріске тү сіру;

- Қ жБШЖ жү ргізуді қ ажет ететін объектілерді жү ргізуді қ ажет ететін объектілерді тексеріп білу;

- инженерлі-қ ұ тқ аружұ мыстары;

- объектіні мұ қ ият тексеру жә не жұ мысты ұ йымдастыру бойынша қ арапайым қ ұ жаттама қ ұ ру;

- объектілерді ү йінділерден жә не басқ а де кедергілерден босату, бұ зылғ ан техниканы жинастыру, су алуды болдырмау;

- апат ауданы мен қ ажетті аймақ та коменданттық қ ызметті ұ йымдастыру;

- салдарды жою бойынша жұ мыстарды сә тті жү ргізуді қ амтамасыз етуге бағ ытталғ ан басқ а да шаралар.

Қ жБШЖ барлау жү ргізумен бір уақ ытта қ ұ тқ арушылар ошақ қ а келген кезде бірден кү шейтілуі керек. Олар кү ндіз де тү нде де, кез келген ауа райында, Они должны выполняться непрерывно днем и ночью, в қ ирау, ө рт шығ у, атмосфера мен жергілікті жердің қ ағ ынуы, аймақ ты су алу мен басқ а да жаман жағ дайлар кезінде ү здіксіз орындалуы керек. Адамдардың ө мірі мен материалды қ ұ ндылық тарды қ ұ тқ аруда ү дкен жетістіктерге жету мақ сатында Қ жБШЖ шектелген мерзімде ұ йымдастырылып, орындалуы керек.

Адамдарды қ ұ тқ аруғ а байланысты жұ мыстар толық аяқ талғ анғ а дейін ү здіксіз орындалады. Қ ажет болғ ан жағ дайда қ ұ тқ арушылардың ауысуы мен демалуы, жұ мыс орнында немесе бекітілген орында тамақ тану ұ йымдастырылады.

Қ ұ тқ ару жә не басқ а да шұ ғ ыл жұ мыстарды орындауғ а арналғ ан қ ұ ралдар мен кү штерді топтау.

Химиялық, бактериалогиялық (биологиялық), радиационды ошақ тарда қ ұ тқ ару жә не басқ а да шұ ғ ыл жұ мыстарды орындау ү шін (Қ жБШЖ) ТЖ зонасында бейбіт жә не соғ ыс уақ ыттарында қ ұ ралдар мен кү штерді топтау орындалады. Оғ ан ә детте мыналар кіреді:

а) МО кү штері:

- МО ә скери бө лімшелері;

- МО аудандық жә не объективтік қ алыптасуы;

- МО жә не ТЖ қ ызметінің қ алыптасуы;

- республикалық жә не облыстық оперативті-қ ұ тқ ару отрядтары.

Қ ұ тқ ару жұ мыстарын жү ргізу аралығ ында Қ Р Ү кіметі шешімімен қ орғ аныс Министірлігі, ішкі істер Миистірлігі бө лімшелері бө лінуі мү мкін, кү ш пен қ ұ ралдың жалпы топтамасына кіретін арнайы апаттан қ ұ тқ ару, апатты қ алпына келтіру, ә скериленген жә не т.б бө лімдер қ ұ тқ ару жұ мыстарын басқ арушысының оперативті басқ аруымен жұ мыстарды орындау жү зеге асырылады.

б) Қ жБШЖ жү ргізуге арналғ ан қ ұ ралдар.

МО қ ұ ралдарына ұ йымда болатын қ ұ рылыс жә не жол кө лігі мен механизмдердің тү рлері мен маркалары, сонымен қ атар коммуналды шаруашылық техникасы жатады.

Машиналар мен механизмдер тағ айындалуына байланысты келесі топтарғ а бө лінеді:

- жол жү ру, ү йінділерді тазалау, жү ктерді кө теру, орын ауыстыру жә не тасымалдау машиналары мен механизмдері (бульдозерлер, экскаваторлар, грейдерлер, скреперлер, тракторлар, автокрандар);

- қ ағ ынғ ан беттерді залалсыздандыру ү шін арналғ ан машинлар мен механизмдер (жуу, сыпыру, тазалау, ө рт сө ндіргіш машиналары, грейдерлер, бульдозерлер);

- қ абырғ ада ө ткел жасау, ауа жіберу ү шіін қ орғ аныс имараттарының жабындыларына саң ылау жасау механизмдері мен аспаптары (механикалық, пневматикалық, электрлік, бұ рғ ылау жә не ұ ру балғ алары бар) жә не металлды кесуге арналғ ан жабдық тар (керосинкескіштер мен бензинкескіштер);

- суды сорғ ылауғ а арналғ ан механизмдер (сорғ ыштар, мотопомпалар).

Қ абылданғ ан шешімге байланысты қ ұ тақ ару жә не басқ а да шұ ғ ыд жұ мыстардыы орындай ү шін алдын ала кү ш тобын қ ұ ру мен зақ ымдану ошақ тарында оны пайдалану реті жабаланады.

Қ ұ тқ ару жә не басқ а да жұ мыстарды яғ ына дейін толық орындауды, кү штерді арттыруды, жұ мыс фронтын кең ейтуді ү здіксіз орындауды қ амтамасыз ету ү шін, сонымен қ атар кү ш пен қ ұ ралдарды алмастыру ү шін Азаматтық қ орғ аныс топтары бір, екі, ү ш эшелоннан жә не резервтен тұ руы мү мкін. Эшелон қ ұ рамындағ ы ауысым саны кү штер мен қ ұ ралдардың болуына, олардың мү мкіндіктеріне, жұ мыс объектісіндегі жағ дайғ а, жұ мыс кө леміне, кө лік мү мкіндіктері мен жұ мыс жү ргізу ауданында болу уақ ытына тә уелді анық талады.

Бірінші эшелон қ ұ рамына мобильді, жинақ талғ ан, дайындалғ ан жә не техника мен кү шпен қ амтылғ ан, қ ысқ а мерзімде тө тенше жағ дай орнына зақ ымдану ошағ ына келе алатын (ә детте бірінші тә улікте) жұ мыстар орындалады.

Екінші эшалон қ ұ тқ ару жұ мыстарының аясын кең ейту мер кү шті арттыруғ а, сонымен қ атар бө лімшелерді алмастыру мен бірінші эшалонды қ алыптастыруғ а арналғ ан.

Ә скери бө лімдер мен эшалон қ ұ рамының қ алыптасуы бү тінділік пен ұ йымдастыру қ ұ рылымы сақ талып бө лінеді.

Резервтер кенеттен қ ұ тқ ару жә не басқ а да шаралар жү ргізу кезінде жә не маң ызды ү лескілер мен объектілерде жұ мыс аяқ тау мерзімін қ ысқ арту мақ сатында кү шті арттыру кезінде туындайтын тапсырмаларды шешу ү шін, сонымен қ атар кү ш алмастыру, кү шті жә не қ ұ ралдарды жаң а обхектіге ауыстыру кезінде пайдаланылады.

Негізгі ә дебиет: 2 [206-223].

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Қ жБШЖ қ ұ рамына не жатады?

2. Сұ рапыл жағ дайлар мен апаттардың салдарын жою бойынша шараларды жү ргізу реті қ андай?

3. Қ жБШЖ жү ргізуге арналғ ан кү штер мен қ ұ ралдар қ андай?

4. Қ жБШЖ ұ йымдастыру мен ұ ймдардың ерекшеліктері қ андай?

Дә ріс. Тіршілік қ ауіпсіздігін басқ ару. Тіршілік қ ауіпсіздігін басқ арудың заң ды жә не нормативті-қ ұ қ ық тық негізі. Негізгі заң ды жә не нормативті қ ұ қ ық ты актілердің сипаттамасы: бағ ытталуы, реттелетін объектілер жә не ережелер. Қ ауіпсіздіктің мемлекеттік басқ ару органдары: қ ауіпсізхдікті бақ ылау мен қ адағ алау, басқ ару органдары жә не олардың негізгі қ ызметі, қ ұ рылымы, міндеті мен қ ұ қ ығ ы. АҚ жә не ТЖ жү йесі.

АҚ ұ йымдастыру жә не жү ргізу – мемлекеттің негнізгі қ ызметтерінің бірі, ол мемлекеттің қ орғ аныстық шараларының қ ұ раушы бө лігі болып табылады. АҚ ұ йымдастыру мен оның тә ртібі заң мен анық талғ ан.

Қ Р жалпы АҚ басшылығ ын Қ Р Премьер-министрі атқ арады - Қ Р АҚ бассшысы. Қ Р АҚ тікелей басшылығ ын ТЖМ атқ арады.

Азаматық қ орғ аныс (АҚ) – территориалды-қ ұ рылымдық ұ станым бойынша Қ Р барлық аумағ ында ұ йымдастырылғ ан.

ТЖ жә не АҚ қ ызметтері мен басқ ару органдары:

- орталық атқ арушы орган жә не оның қ ұ рылымдық аумақ тық органы;

- АҚ бө лімшелері мен орталық жә не жергілікті атқ арушы орган бө лімшелері, АҚ бойынша қ ұ рылымдық штабтар, АҚ басшылығ ына тікелей бағ ынышты.

ТЖ кезінде халық тың тіршілігін қ амтамасыз етуде АҚ маң ызды қ ызметтер атқ арады. АҚ басшысы – бірінші басшы. ТЖ басқ армаларының (бө лімшелерінің) басшысы – АҚ басшысының орынбасары болып табылады.

АҚ іс-шараларының орталық, жергілікті ө кілетті жә не атқ арушы органдарымен, жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органдарымен, мекемелермен, басқ ару органдрымен, АҚ кү штерімен, Қ Р азаматтарымен жү зеге асырылады.

АҚ іс-шараларын ү йымдастыру мен жү зеге асыру жауапкершілігі орталық жә не жергілікті атқ арушы органдарының басшыларына, тү рлі меншіктік иеліктегі ұ йым басшыларына жү ктеледі.

Қ алада (облыста) орын алғ ан ТЖ фактілерін тіркеуді қ алалық жә не облыстық ТЖ департаменті жү ргізеді, ал Республика бойынша ТЖМ жү ргізеді.

Тіршілік қ ауіпсіздігін басқ арудың заң ды жә не нормативті қ ұ қ ық тық негіздері. Негізгі заң ды жә не нормативті қ ұ қ ық ты актілердің сипаттамасы: бағ ытталуы, реттелетін объектілер жә не негізгі ережелер.

Ә р дең гейдегі қ ауіпсіздік талаптарын дер кезінде ескеру техникалық жағ ынан ғ ана емес, сонымен қ атар экономикалық тұ рғ ыдан да шартты болып табылады.

Қ азақ стан Республикасында тіршілік қ ауіпсіздігі саласында келесідей заң дар қ абылданғ ан:

- «Табиғ и жә не техногенді сипаттағ ы тө тенше жағ дайлар туралы» 1996 жыл 5- шілде.

Бұ л заң Қ Р аумағ ындағ ы табиғ и жә не техногенді сипаттағ ы ТЖ салдарын жою мен оларды ескерту бойынша қ оғ амдық қ атынастарды реттейді.

- «Қ ұ тқ арушы статусы мен апатты-қ ұ тқ ару қ ызметтері туралы» 1997 жыл 27-наурыз.

Бұ л заң табиғ и жә не техногенді сипаттағ ы ТЖ салдарын жою ү шін қ ұ рылғ ан апаттық -қ ұ тқ ару қ ызметтері мен қ ұ рылымдарын ұ йымдастыру мен олардың ә рекет ету барысындағ ы қ оғ амдық қ атынастарды реттейді.

- «Азаматтық қ орғ аныс туралы» 1997 жыл 7- мамыр.

Бұ л заң Қ Р АҚ қ ызмет етуі мен тү зілуінің принциптерін, негізгі мақ сттарын, орталық пен жерлілікті ө кілетті жә не атқ арушы органдарының қ ұ зыреттерін, Қ Р азаматтарының, шетел азаматтарының жә не азаматтығ ы жоқ тұ лғ алардың АҚ аймағ ындағ ы міндеттері мен қ ұ қ ық тарын анық тайды.

- «Ө рт қ ауіпсіздігі туралы» 1996 жыл 22-қ араша.

Бұ л заң Қ Р аймағ ында ө рт қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету саласы бойынша мемлекеттік органдардың, кез-келген меншік иелерінің, жеке жә не заң ды тұ лғ алардың қ ұ қ ық тық қ атынастарын реттейді.

- «Радиациялық қ ауіпсіздік туралы» 1998 жыл 23-сә уір.

Бұ л заң иондаушы сә улелердің зиянды ә серінен халық тың денсаулығ ын қ орғ ау мақ сатында халық тың радиациялық қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету саласы бойынша қ оғ амдық қ атынастарды реттейді.

- «Қ ауіпті ө ндірістік объектілердегі ө неркә сіптік қ ауіпсіздік туралы» 2002 жыл 3-сә уір.

Бұ л заң қ ауіпті ө ндірістік объектілерді қ ауіпсіз пайдалануды қ амтамасыз ету саласындағ ы заң ды қ атынастарды реттейді жә не қ ауіпті ө ндірістік объектілердегі апаттардың алдын алуғ а, апаттың салдарын жою мен оқ шаулауды ұ йымдастыруғ а дайындығ ын қ амтамасыздауғ а бағ ытталғ ан, апаттың салдары қ оршағ ан орта мен мемлекетке, заң ды жә не жеке тұ лғ аларғ а кесірін келтірген болса шығ ындарды ө теуге кепіл бола алады.

Мемлекеттік бақ ылау. Тіршілік ә рекетінің қ ауіпсіздігі, ең бек қ ауіпсіздігі, стандарттар, ең бек қ ауіпсіздігі бойынша ережелер мен нормаларының орындалуын қ адағ алайтын келесі органдар жатады: ө неркә сіптегі жә не тау-кен ө ндіріс орындағ ы (Госгортехнадзор) ең бек қ ауіпсіздігін бақ ылау бойынша Қ Р ТЖМ Департаменті, Қ Р экономика жә не кө мір ө ндірісінің министрлігі - энерго бақ ылау бойынша Мемлекеттік инспекция (Госэнергонадзор), басты санитарлық -эпидемиологиялық басқ арма – Қ Р денсаулық сақ тау Министрлігі (Госсаннадзор), басты ө рттік қ орғ аныс басқ армасы (Госпожнадзор) жә не Қ Р ішкі істер Министрлігінің Жол полиция Депортаменті, ө нім сапасы мен стандарттарын басқ ару жө ніндегі Қ Р Мемлекеттік комитеті(Госстандарт), Қ Р Президентінің қ арамағ ындағ ы ядролық жә не радиациялық қ ауіпсіздікті бақ ылау жө ніндегі Мемлекеттік комитет (Госатомнадзор), Қ Р ең бек жә не ә леуметтік қ орғ ау Министрлігінің ең бек қ орғ ау жө ніндегі Мемлекеттік инспекция.

Қ Р Госгортехнадзор қ ұ рылыс пен кө лік салаларынан басқ а барлық ө неркә сіп салаларындағ ы техника қ ауіпсіздігінің Мемлекеттік бақ ылауын жү зеге асырады.

Қ Р мемлекеттік энерго бақ ылау электрлік жә не жылу шаруашылық тарындағ ы, электрстанцияларындағ ы электр қ ауіпсіздік ережелерінің сақ талуына бақ ылау жү ргізеді, сонымен қ атар электр кө зін тұ тынушылармен барлық тү рдегі электр қ ондырғ ылардың орналастыру жә не техникалық пайдаланылуын, олардың техникалық қ ауіпсіздігін сақ тауын, электр жә не жылу энергиясын тұ тыну ережелерін сақ тауын қ адағ алайды.

Мемлекеттік санитарлы-эпидемиологиялық бақ ылау (Мемлекеттік санитарлық -эпидемиялық бақ ылау) ө неркә сіптік орталық тар мен қ алаларды жоспарлау барысында ө неркә сіптік мекемелердің қ ұ рылысы мен қ айта тұ рғ ызу кезінде жә не жобалау кезінде санитарлы-гигиеналық жә не санитарлы-эпидемияғ а қ арсы нормалар мен ережелерді (ө ндірістік санитария талаптарын) сақ тауы жө нінде бақ ылау жү ргізеді.

Мемлекеттік ө рт бақ ылау (Мемлекеттік ө ртке қ арсы бақ ылау) барлық мекемелермен ұ йымдардың ө рт қ ауіпсіздігі нормалары мен ережелерін орындауына бақ ылау жү ргізеді.

Қ Р Мемлекеттік атомдық бақ ылауы атом электрстанцияларын, атомдық жылуэлектростанциялары, жылумен қ амтамасыздау атом станцияларын, тә жірибелі жә не зерттеулі ядролық реакторлар мен қ ондырғ ыларды пайдалану жә не қ ұ ру кезіндегі техникалық қ ауіпсіздікті бақ ылайды.

Мемлекеттік ең бек инспекциясы (Қ Р ә леуметтік қ орғ ау жә не ең бек министрлігі) ең бек қ орғ ау бойынша заң ды актілерді бекітеді, министрліктермен жә не ведомствалармен ең бек заң дарын ұ стануына бақ ылау жү ргізеді.

Қ Р Азаматтық қ орғ анысы Республика территориясын, экономикасын жане халық ты заманауи зақ ымдау кө здерінен, стихиялы зілзаладан, ірі авариялар мен катастрофалардан зақ ымдалуынан қ орғ ау мақ сатындағ ы жалпымемлекеттік шаралардың қ ұ рамдық бө лігі болып табылады.

АҚ қ ызметі мен орнын Еліміздің геосаяси жағ дайы, белгілі бір мемлекеттік жә не ә лемдік державалармен саяси қ арым-қ атынас жағ дайлары, экономиканың даму дең гейі, ә скери қ ұ рылыс саласындағ ы мемлекет политикасы жә не ә скери доктринасы анық тайды.

ТЖ кезінде халық тіршілігін қ амтамасыз етуді ұ йымдастыруда АҚ -қ а бірінші дең гейдегі қ ызмет жү ктеледі.

Қ Р АҚ негізгі міндеттері, қ ызмет етуі мен қ ұ рылуының ұ йымдастырушылық принциптері, орталық, жергілікті ө кілетті жә не атқ арушы органдардың қ ұ зыреті, АҚ саласындағ ы азаматтар мен азаматтығ ы жоқ тұ лғ алардың қ ұ қ ығ ы мен міндеті Қ Р 7 мамыр 1997 ж. «Азаматтық қ орғ аныс» заң ымен анық талады.

Азаматтық қ орғ аныс – басқ ару органдарының мемлекеттік жү йесі жә не бейбіт уақ ыттары мен соғ ыс уақ ыттары халық ты, мекемелерді еліміздің территориясын заманауи зақ ымдау факторларынан, табиғ и жә не техногенді сипаттағ ы тө тенше жағ дайлардан қ орғ ау мақ сатында жү ргізілетін жалпы мемлекеттік шаралардың жиынтығ ы.

АҚ негізгі міндеттері Қ Р «Азаматтық қ орғ аныс» таралы заң ының 3 бабында анық талғ ан.

АҚ ұ йымдастырудағ ы басты рө л шаруашылық объектілерге жү ктеледі, олар АҚ жү йесінде басты бө лімше болып табылады. Шаруашылық объектілерде АҚ барлық шараларының бастамасы жү ргізіледі, мұ нда жұ мысшылыр мен қ ызметкерлерді қ орғ ау бойынша, соғ ыс уақ ытында объектілердің тұ рақ ты жұ мысын қ амтамасыз ету бойынша, қ ұ тқ ару жә не басқ а ада шұ ғ ыл жұ мыстарды жү ргізуге қ ажетті кү штерді даярлау бойынша негізгі шаралар кешені жү ргізіледі.

Шаруашылық объектідегі АҚ жағ дайына жә не оны ұ йымдастыруғ а шаруашылық тың бірінші басшысы жауапты, ол Қ Р «Азаматтық қ орғ аныс» туралы Заң ына сай объектідегі АҚ басшысы болып табылады.

Оның АҚ шараларын ұ йымдастыру бойынша шығ арғ ан бұ йрық тары мен ү кімдері лауазымды тұ лғ алардың барлығ ына міндетті болып табылады.

Объектіде, АҚ басшылығ ының қ арамағ ында АҚ штабы қ ұ рылады – ол Ақ мә селелері бойынша объектідегі барлық тә жірибелік қ ызметтерді ұ йымдастыратын АҚ басшылығ ының басқ ару органы. Штаб ө з жұ мысын объектідегі АҚ басшылығ ының шешімдерінің негізігде ұ йымдастырады жә не жү ргізеді.

АҚ штабының басшысы объектілік АҚ басшысының орынбасары болып табылады. Ол объектідегі АҚ мә селелері бойынша АҚ басшысының атынан бұ йырымдар мен ү км шығ аруғ ы қ ұ қ ылы.