Азақстанда кәсіпкерлікті қызметтің дамыған түрі және оны жетілдіру жолдары.

Экономикасы нарық тық қ а бет алғ ан Қ азақ стан ү шін кә сіпкерлікті дамыту – ө зекті мә селелерінің бірі болып табылады. Ө йткені, нарық тық экономиканың ө зі – кә сіпкерлік экономика. Кә сіпкерлікті дамыту – нарық тық экономиканың дамытудың кепілі. Сондық тан да кә сіпкерлік тө ң ірегіндегі кө птеген мә селелердің кө теріліп жатуы да оның экономикағ а рө лінің ө те маң ыздылығ ын дә лелдейді.

Кә сіпкерлік дегеніміз - азаматтары мен бірлестіктердің пайда табуғ а бағ ытталғ ан олардың тә уекел етуімен жә не мү ліктік жауапкершілігі негізінде жү зеге асырылатын қ ызмет. Тә уекелмен, ынтамен, іскерлікпен, дербестікпен, жауапкершілікпен жә не белсенді ізденумен байланысты шаруашылық қ ызметті кә сіпкерлік қ ызмет деп санауғ а болады. Олардың бә рі кә сіпкерліктің белгілері болып табылады.

Қ ызмет мазмұ нына қ арай кә сіпкерлік мынадай тү рлерге бө лінеді.

1.Ө ндірістік кә сіпкерлік. Бұ л нақ ты бір тауарларды ө ндіру, жұ мысты жү зеге асыру жә не оларды іске асыруғ а арналғ ан қ ызмет кө рсету, тұ тынушыларды қ амтамасыз ету процессі. Демек, ө ндірістік кә сіпкерлік материалдық ө ндіріс аясында жү зеге асырылады, ол шаруашылық ә рекеттің салаларына байланысты ө ндірістік, қ ұ рылыстық, ауыл шаруашылық т.б. болып классификацияланады.

2.Коммерциялық кә сіпкерлік - бұ л кә сіпкерлік ә рекет ө те ың ғ айлы, қ ажеттілікті тез арада қ амтамасыз ете алады, нақ ты тұ тынушылармен тығ ыз байланыста. Сауда кә сіпкерлігінің дамуына ө ндірушілерден тө мен бағ ада тауар сатып алу жә не сатылып жатқ ан тауарғ а барынша тұ рақ ты сұ раныс секілді екі жағ дай қ ажет леген пікір бар. Сауда кә сіпкерлігі ұ зақ қ а қ олданылатын ө ндірістік тауарлар сатуды ұ йымдастыруда ү лкен мә нге ие.

3.Қ аржылық кә сіпкерлік - бұ л саласында бағ алы қ ағ аздар (акциялар, облигациялар т.б.), валюталық қ ұ ндылық тар жә не ұ лттық ақ шалар сату-сатып алу қ ұ ралдары ретінде танылады. Қ аржылық кә сіпкерлікті ұ йымдастыру ү шін ұ йымның мамандандырылғ ан арнайы жү йесі қ ұ рылады, олар: коммерциялық, банктер, қ аржы-несиелік ұ йымдар, қ ор биржалары, валюталық биржалар жә не басқ а да мамандандырылғ ан ұ йымдар.

4.Кең ес берушілік кә сіпкерліктің – бұ л нарық қ а бағ ытталу туралы қ аржылық шаруашылық талдауды жасауғ а, ө ндірушілердің мү мкіндіктерін бағ алау, жалпылай басқ ару мә селелері бойынша кө мек пен кең ес берумен айналысатын кә сіпкерлік.

Кә сіпкерліктің аталғ ан осы ә рекеттерінің алғ ашқ ы ү ш тү рін кезең бойынша ажыратып, негізгі тү рге жатқ ызады, демек, бұ л ә рекеттердің нә тижесі тауар қ ызмет тү рін тү рлерін ө ндіру, оны тұ тынуғ а дайындау болып табылады. Соң ғ ы, тө ртінші тү рді кә сіпкерлік ә рекеттің кө мекші тү ріне жатқ ызады, оның мә ні тауар мен қ ызмет кө рсетудің сапасын, бә секеге қ абілеттілігін арттыруда, ә р тү рлі тә сілдер, ә дістер, технологиялар, жобалар ойлап табуда жатыр.

Қ азақ станда қ ұ рылғ ан кә сіпкерлік субьектілерінің басым бө лігі сауда саласында қ ызмет жасайды. Ө йткені сауда немесе коммерциялық бизнес басқ а бизнес тү рлеріне қ арағ анда жақ сы дамығ ан. Бұ ның дә лелі Қ азақ стан қ алаларындағ ы ә р тү рлі дү кендер мен базарлар саны. Мысалы, қ азіргі кезде Электронды сауда жү йесін белсенді тү рде енгізуге жағ дайлар жасауда. Бұ л отандық кә сіпкерлер ү шін сыртқ ы жә не ішкі нарық та ұ лттық ө німді сату ү шін жаң а мү мкіндік ашылады. Америка, Азия мен Еуропа елдеріндегі интернет саудасының қ арқ ынды дамуын ескерсек, Қ азақ станда бұ л сала дамуғ а енді бет бұ рып отыр. Бірақ қ азірдің ө зінде осы сауда тү рінің бірқ атар сегменті: корпоративтік, электрондық сауда алаң дары, бө лшек сауда интернет-дү кендері, тө лем жү йелері, интернет-банкингтер дамып келеді.

Елде сауда жасау бойынша кө ш басында «Air Astana» ә уе ком­паниясы тұ р: 2010 жылдың ө зінде бұ л компания интернет арқ ылы 25 млн долларғ а электронды билет сатқ ан.