Кәсіпкерлік қызметтегі тәуекелді түсіндіріңіз. Кәсіпкерлік қызметте тәуекел факторын сипаттаңыз.

Тә уекел қ оғ амның экономикалық, саяси жә не ә леуметтік ө мірінің ажырамас элементі ретінде нарық жағ дайында қ ызмет етуші кез-келген ұ йымның қ ызметінің барлық бағ ыттары мен аясында міндетті тү рде ілесіп жү реді. Сұ раныс пен ұ сыныс дең гейінің тұ рақ сыздығ ы, ү немі қ атаң данып отыр бә секелестік, техника мен технологияның даму қ арқ ынын озушылар, валюталық бағ амдардың кү рт ө згеруі, бақ ыланбайтын инфляция, заң намалық базаның тұ рақ сыздығ ы, сонымен қ атар, жаң ашыл экономикағ а тә н кө птеген басқ а да қ олайсыз факторлар бірде-бір коммерциялық операцияның белгілі кепілденген жетістікпен жү зеге асырылуына жол бермейді. Соның салдарынан кез келген жаң ашыл ұ йымның қ алыпты дең гейде іс-ә рекет етуі мен дамуының негізгі жә не ажырамас шарты болып оның жоғ арғ ы басшылығ ының қ атаң ғ ылыми негізде тә уекелдерді болжауды жә не басқ аруды жү зеге асыра білу табылады.

Тә уекелдерді басқ арудың іс жү зіндегі міндеті тү бегейлі зерттеуді жә не жү йелендіруді қ ажет ететін ө зарабайланысты теориялық сұ рақ тардың негізінде қ ұ рылады:

- тә уекелдің мә нін жә не оның кә сіпкерлік қ ызметте кө рінуінің формаларын ашу;

- оның пайда болу кө здерін зерттеу;

- тә уекелдерді классификациялау белгілерін таң дау жә не ғ ылыми тү рде тұ жырымдау;

- кә сіпкерлік қ ызметтегі тә уекелдерді бө лу.

Кә сіпкерлік қ ызметтегі тә уекелділік:

1. Кә сіпорынның алғ ашқ ы қ аржылық ақ паратын жинау

2. Кә сіпорынның тә уекелділік ық тималдылығ ын бағ алау

3. Кә сіпорынның қ аржы тұ рақ тылығ ын талдау

4. Кә сіпорынның дағ дарыс кезең ін анық тау

5. Қ аржылық сауық тыру жө нінде басқ ару шешімдерін таң дау

Тә уекел басқ арумен тікелей байланысты жә не де қ абылданатын басқ арушылық шешім-дердің тиімділігі мен дұ рыс негізделуінен тікелей тә уелділікте болады. Жоғ ары тә уекелді сфераны айқ ындай отырып, оны сандық ө лшей жә не ү немі бақ ылай отырып тә уекелдерді шектелген дә режеде басқ аруғ а болады. Бұ л тә уекел дең гейін елеулі мө лшерде тө мендетуге жә не оның теріс салдарын минималдауғ а мү мкіндік береді.

Сонымен қ атар, тә уекел бизнесте тек қ ана теріс роль ойнамайды, оң нә тижелі де болады. Жалпығ а белгілі, жү зеге асырылуғ а дайындалып жатқ ан инновациялық жобаның тә уекел дең гейі жоғ ары болғ ан сайын, оғ ан тартылатын инвестицияның рентабельділігінің кү тілетін дең гейі де жоғ ары болады. Тә уекелді іс-ә рекетке ақ ша салу арқ ылы бизнесмендер ө з инвес-тицияларының пайдалылығ ы мен рентабельділігінің жоғ арғ ы дең гейіне сенім артуына болады. Оғ ан қ оса, кә сіпкерлік тә уекелдің теріс салдарын минималдауғ а ұ мтылу жан-жақ ты терең зерттелген, дұ рыс басқ арушылық шешімдер қ абылдау ү шін объективті алғ ышарттар қ алыптастырады.

Басқ а елдердің экономикалық жү йелерін зерттеу кө рсеткендей, экономикалық саясаттың тактикасы мен стратегиясын дайныдау барысында, нақ тылы шешімдер қ абылдау кезінде кә сіпкерлік тә уекелді елемеу немес дұ рыс бағ аламау қ оғ амның, ғ ылыми-техникалық про-грестің дамуын міндетті тү рде тежейді, экономикалық жү йені тоқ ырауғ а алып келеді. В.А.Черновтың айтуынша «тә уекелдің жоқ болуы кезінде шешім қ абылдаушы субъект ү шін ұ йымдастыру, басқ ару жә не жоспарлау жү йесін жетілдірудің, кемшіліктер туралы ойлану-дың, қ арсы ой-пікірлер айтудың, сынғ а алудың жә не жақ сы жақ қ а ө згерудің қ ажеттілігі жоқ. Ө йткені, ол ешқ андай да тә уекелге бармайды, ешқ андай да жоғ алту болмайды. Сондық тан да, ол ө зін-ө зі басуғ а, творчестволық ойшыл адамдарды елемеуге жә не қ абылдамауғ а бейім келеді. Нә тижесінде, осының салдары ретінде, ө зін-ө зі дамытуды тоқ татады» [3, с.12]. Тә уекелдің ғ ылыми категориясының теориялық негізін зерттеу кә сіпкерлік қ ызметтің нарық тық экономика жағ дайында іс-ә рекет етуі кө птеген тә уекелдердің болуымен сипатта-лады деп қ орытындылауғ а негіз береді. Зерттеу барысында, кө рсетілген мә селелер мен болжамданғ ан кө зқ арастардың кү рт ө зектілігіне қ арамастан, тә уекелді бағ алау теориясының ә лі де болса айқ ындалғ ан тү рлерінің жоқ тығ ы анық талды. Осығ ан байланысты мақ алада тә уекелдің мә ні мен оның кө рінісінің тү рлері туралы авторлық кө зқ арас кө рсетілген. Тә уекелді сапалы басқ ару тә уекелдердің кә сіпкерлік қ ызметтің сол немесе басқ а да кезең дерінде пайда болуның мү мкіншілігін сә йкестендіруге септігін тигізетін олардың пайда болу кө здерін зерттеудің қ ажеттілігін кө здейді. Тә уекелдерді жү йелендіру мен сә йкестен-діру, ө з кезегінде, тә уекелдерді басқ арудың оң тайлы жолдарын айқ ындауғ а мү мкіндік береді.