Халықаралық турист ағымының елдердегі таралу қарқыны.

Туристік ағ ымдар халық аралық кө рмелер, жә рмең келер, отырыстар, жиналыстар, конференциялар, конгрестер, спорттық шаралар, конкурстар, фестивальдер секілді шаралармен анық талады.

Аймақ тың қ ү рылымының келушілері мен табысына талдау жасау келесідей тү рақ ты тенденцияларды коруге мү мкіндік тугызады:

— келушілердің жоие туризмнен тү сетін табыс жагынан Еуропаның ү лесі ү немі қ ысқ аруда;

— мү ндай жагдайлар Американың туристік аймагында да орын алады, яғ ни Америкада демалу Еуропада демалудан арзан болуда;

— Шығ ыс Азия мен Мү хит аралдары елдерінде туризм жылдам дамып келеді. Бү л ө лемдік туристік нарық тыц " осу нү ктесі" ө зінің қ айталанбайтын рекреациялық ресурстарымен жә не экзотикасымен ғ ана сипатталынып қ оймайды, сонымен қ атар ә лем бойынша оте жоғ арғ ы дең гейдегі сервисімен де ерекшеленеді. Бү лардың барлығ ы, Еуропа мен Америкағ а қ араганда, ө те тө мен дең гейдегі шығ ын аясында жү ргізілуде;

— Африка бірте-бірте туристерді озіне тартуда, ө лемдегі ең арзан туризм еліне айналып келеді. Алайда арзанның барлығ ы да жақ сы емес. Егер де керсетілетін қ ызметгің сапасы жоғ арыласа, Африкада туристік ағ ым қ арқ ынды ө седі;

— Орта Шығ ыс жә не Оң тү стік Азия туристік инфрақ ү рылымы нашар дамығ ан аймақ қ а жатады. Дегенмен, келешекте бү л байлығ ы мол туристік аймақ та туризмніц жылдам дамуын кү туте болады. Еуропаның жақ ындығ ы (негізінен турнстерді жеткізетін), таза Жерорта тең ізі, ү зақ туристік мезгіл - міне, бү лардың барлығ ы бү л ауданды белсенді туристік аймакқ а айналдыруғ а болатындығ ын корсетеді.

Мемлекеттер арасындағ ы саяси ө зара кдтынастың тү рақ сыздығ ы аудандарғ а туристік ағ ымды бірден қ ысқ артады. Парсы шығ анағ ындағ ы оскери қ озғ алыстың кезінде Африка континентінде халық аралық туризм сферасынла қ ү лдырау байқ алды. Жоғ ары дорежедегі қ ауіптіліктен коп адамдар Египет пен Мароккоғ а сапар шегуден бас тартты. Тунис 1991 жылдың бірінші тоқ санында келетін туристіқ ағ ымның 80% жоғ алтты.

44. Халық аралық туризмдегі ә лемдік жә не аймақ тық нарық.

Туристік нарық – бұ л туристік қ ызметтерді сатушылар мен сатып алушылар арасын жақ ындататын (табыстыратын) институт немесе механизм. Туристік нарық тұ тынушы мен туристік қ ызметтерді орындаушылар арасында туристік агенттіктер, тур-оператор, сияқ ты делдалдары бар қ атынастардың кө псатылығ мен сипатталады. Туристік нарық ты географиясы бойынша - ә лемдік, аймақ тық, жеке ел, ел ішіндегі жеке аймақ тық, қ алалық нарық тар болып жіктелінеді.

Туристік терминологияда “аймақ ” деген тү сінік бар, оның ү стіне аймақ тың ү ш типі бар: географиялық аймақ тар, мысалы, Батыс Европа немесе Солтү стік Африка; ә кімшілік аймақ тар, мысалы, Ярославль облысы; табиғ и – климаттық аймақ тар, мысалы, тең із курорттары, Тынық мұ хит бассейні. Туристердің аймақ тар ішінде ү здіксіз ағ ылып келу қ озғ алысын – итерааймақ тық жә не аймақ тар арасындағ ыны интераймақ тық деп бө леді. Соның арқ асында туристік сапарларғ а тартылатын адамдардың саны ү немі ө седі, туризм ә лемдік экономикағ а сияқ ты, жекелеген елдердің ә леуметтік – экономикалық дамуына кө бірек ә сер етеді. Халық аралық туризмнің ә лемдік экономикағ а ә сер етуін зерттеудің маң ызды бағ ытының бірі – туристік нарық кө лемін анық тау.

Туризмнің ә лемдік индустриясына 2001 жыл ауыр болып тиді. Біз бұ рын айтып кеткендей, АҚ Ш-тағ ы террористік актілер мен ә лемдік экономиканың кө птеген саласындағ ы дағ дарысты жағ дай халық аралық туристік нарық тың дамуына кері ә сер етті. Саяхат жасаушылардың саны толығ ымен 1, 3%-ғ а тө мендеді. Сә йкес мә ліметтер 4.1. кестесінде кө рсетілген

Ә лемдік нарық та сыртқ ы сауда айырбасына тікелей кірмейтін тауарлар мен кө рсетілетін қ ызметтерді сатуғ а немесе сатып алуғ а болмайды. Бұ л жерде тек тауарлар мен қ ызметтер ғ ана емес, сонымен қ атар табиғ и жә не ә леуметтік-экономикалық туристтік-рекреациялық ресурстар да сатыладыжә не сатылып алынады. Бірақ, дә стү рлі экспорттағ ыдай, бұ л сату мен сатып алу территориядан айырылмайды. Басқ а осындай ерекшілігі – тауар мен қ ызмет ө ндірісне жұ мсалғ ан зат пен ең бек қ ұ ралғ ан жерінде іске асады. Бұ л жерде тауарлардың тұ тынушығ а жылжуы емес, керісінше тұ тынушының тауар – қ ызмет ө ндірілетін жерге келу орындалады. Біріншіден, сатп алушы (турист) кө ліктік шығ ындарды ө зіне алады. Екіншіден, шетел туристерінің келген уақ ытында сувенирлер мен тауарларды сатып алуын сыртқ ы сауда операцияларының пайдалы тү рі ретінде қ арастыруғ а болады. Кө птеген елдердегі ә ртү рлі салалар осы ішкі экспортқ а жұ мыс жасайды. Мысалы, Жапонияда шетел туристері елде шығ арылатын радиотауарлары мен бейне аппаратуралардың, фотоаппараттардың кө п бө лігін сатып алады; Швейцарияда – сағ аттарды; Францияда – парфюмерия заттарын; Италияда – аяқ -киім мен тері заттарын; Ұ лыбританияда – арақ, виски жә не т.б.