Соғыстан кейінгі елдің әлеуметтік-экономикалық жағдайы

1947 жылы желтоксанда карточкалық жү йе мен республика ең бекшілерін азық -тү лікпен жә не ө неркә сіп тауарларымен мө лшерлі қ амтамасыз ету жойылды. Осы жылы ақ ша реформасы жү ргізілді. Азык-тү ліктің негізгі тү рлерінен мен ұ ннан істелінетін тағ амдарғ а, етке, ө неркә сіп тауарларына деген бағ а тө мендетілді. Кооперативтік сауданың дамуы нә тижесінде базардағ ы бағ а да тө мендеді. Тұ тастай алғ анда, тө ртінші бесжылдық жылдарында бағ а ү ш рет тө мендетілді. Сомның сатып алу қ абілетінің нығ ауымен қ атар ең бекшілердің ең бекақ ысын арттыру жү ргізілді. Ұ лы Отан соғ ысы мү гедектерінің, майданда қ аза тапқ андардың отбастарына ә леуметтік кө мек кө рсетілді. Жасы жеткендерге, асыраушысынан айырылғ андарғ а, уақ ытша ең бек қ абілетінен айырылғ андарғ а зейнетақ ы тағ айындалды. Кө п балалы, жалғ ызбасты аналар талай жә рдем алды. Санаторийлер мен демалыс ү йлеріне, пионер лагерьлеріне жең ілдік шарттарымен жолдамалар берілді. Бү л жылдары ақ ы тө ленетін қ осымша демалыстар беру қ алпына келтірілді. Мемлекеттік жә не кооперативтік кә сіпорындар мен ұ йымдардың кү рделі қ аржылары есебінен халық қ а арналғ ан тү рғ ын ү й қ ү рылысының саны кө бейді. Алайда, ө кінішке қ арай, жоғ арыда келтірілген кең ес адамдарын «ә леуметтік қ орғ аудың жоғ ары дең гейінің» ү лгілері, олардың ө мірлік сұ раныстарын қ анағ аттандыру кө бінесе жасанды сипатта болды. Мысалы, карточкалық жү йенің жойылуы алдында бө лшек саудағ а реформа жү ргізіліп, оның жалпы дең гейі 1940 жылмен салыстырғ анда ү ш еседей жоғ ары болып шық ты. Жұ мысшылар мен қ ызметшілердің ай сайынғ ы ең бекақ ысы бір жарым есе ғ ана кө бейіп, 1950 жылы 64 сомды қ ұ рады, бұ л сатып алушылық қ абілеттің тө мендеуіне ә кеп соқ ты. Ерікті-мә жбү рлі тү рде мемлекеттік займдарғ а жазылуғ а ең бекшілердің бір айлық жалақ ысы кетіп, олар артық еш нә рсе сатып ала алмады. Сол уақ ытта кең қ олданылғ ан бағ аны тө мендету насихат саясаты ә уелден негізсіз болып, халық тың кө пшілігі тұ ратын ауылдар мен деревнялардың тұ рмыс жағ дайың нашарлату есебінен жү ргізілді. 50-жылдардың басында колхозшылар жү мысшы мен қ ызметшілердің жалақ ысынан тө рт есе аз алды. Ү кімет жү ргізген ауылдан азык-тү лік ө німдерін ете тө менгі бағ аларғ а сатып алу саясаты ауыл ең бекшілерінін; тү рмыс жағ дайларының кө терілуіне колайлы жағ дай жасай алмады. 1946 жылы КСРО-ның кө птеген аудандарында аштық тың басталғ ан фактісі белгілі. Нан, ет ө німдері, сү т жетіспеді. Адамдар аштық тан ө ле бастады. Бірақ бү л елден мұ қ ият жасырылды. Соғ ыстан кейінгі экономикалық саясаттың басты қ ағ идасы - ауыр ө неркә сіптің біржақ ты жылдамдатылғ ан дамуы болып қ ала берді. Материалдық мү қ таждық тарды қ анағ аттандыру соғ ыстан бұ рынғ ы жылдардағ ыдай екінші кезекке ығ ыстырылды. Бү л коммунизм секілді игі мақ сатқ а жету ү шін тө зімнің қ ажеттігі жө ніндегі насихаттық ұ ранмен ақ талды. Істің шынайы жағ дайьн боямалап кө рсету салты тарихи шындық ка карсы кү рес, социализм жең істерін қ орғ ау тү рінде кө рінді. Басқ аша ойлаудың кішкене де болса кө ріністері, пікірлер плюрализмі, социализмді «қ аралау» ә рекеттері идеологиялық диверсиялар ретінде қ арастырылды. Жағ ымсыз қ ү былыстардың себептерін іздеу «Кім кінә лі?» деген сү рақ пен алмастырылды. Барлық себептер, кө бінесе, ө ткен соғ ыс пен капиталистік қ оршаудан іздестірілді. Социализмнің дамуы мен нығ аюына байланысты тап кү ресінін сакталуы мен шиеленісуі женіндегі теориялық нү сқ ау да идеологиялық теке тіресті Кең ес мемлекетінің ө з ішінде де, халыкаралық дә режеде де арттыра тү сті. «Халық жауларына», «социализм жауларына» қ арсы наукан іс жү зінде ү здіксіз жү ргізілді.