Иммунитет тежейтін препараттар сипаттамасы.

І. Антиметаболиттер физиологиялық маң ызды қ осындыларғ а (амин қ ышқ ылдарғ а, нуклеотид негіздері, витаминдерге) ұ қ сас қ ұ рылымы бар, бірақ олардай қ асиеті жоқ препараттар. Олар зат алмасуына кіріп, клеткаларғ а сің бейтін қ осындылар қ ұ рады, зат алмасуындағ ы белгілі реакцияларды тоқ татады.

Пурин антагонистері - 6 меркаптопурин (6МП), азатиоприн. Иммундық гемолиздік анемиясы бар балалар бірсыпыра ү лкен дозасын кө тере алады. СКВ-пациенттерінің сезімталдығ ы жоғ ары.

Пиримидин антагонистері – 5-фторурацил, 5-бромдезоксиуридин-улылығ ы жоғ ары, клиникада қ олданылмайды.

Амин қ ышқ ылының антагонистері – бұ лардың иммунитет тежейтін ә сері пурин антогонистерімен бірге қ олданғ анда кү шейеді.

Фолий қ ышқ ылының антагонистері – аминоптерин, метотрексат. Метотрексаттың улылығ ы гипоальбуминемияда кү шейеді. Ұ зақ уақ ыт тағ айындағ анда бауыр циррозы дамиды. Дозасы кө п болса, асқ азан-ішек функциясының бұ зылуы байқ алады. Аз уақ ытқ а ү лкен дозасын фолий қ ышқ ылымен бірге беруге болады.

Антиметаболиттерді ұ зақ қ олданғ анда оларғ а резистенттілік пайда болмауы ү шін препараттарды ауыстырып отыру керек.

ІІ. Алкильді қ осындылар (циклофосфан, хлорбутин, сарколизин). Бұ л препараттар in vitro жақ сы ә сер бермейді. Ө йткені циклді фосфоры бар қ осынды бө лінгеннен кейін ғ ана алкилирование жү реді. Иммунитет тежейтін ә сер организмде бө лінген ө німмен байланысты.

Лимфа ұ лпасына ө те кү шті ә серіне лимфопения тез пайда болады.

ІІІ. Антибиотиктер. Бактерияларғ а жә не грибтерге келтіретін ә серімен бірге олар цитостатикалық жә не иммунитет тежейтін қ асиетке ие.

Клиникада жиі қ олданатын антибиотиктер – митомицин С, актиномицин А жә не Д, хлорамфеникол, рубомицин гидрохлорид.

ІV. Алкалоидтар. Колхицин, барвинок алколоиды.

V. Басқ а препараттар. L-аспаргиназа-организмде шығ атын фермент, кө бінесе ішек таяқ шаларынан бө ліп алады. Трансплантатталғ ан жә не аутоиммундық ауруларды емдеуге пайдаланады. Кейде бауырдың, ұ йқ ы безінің, бү йректің, орталық жү йке жү йесінің функциялары бұ зылумен кері ә серлері болады.

Сульфазин, азопирген, салазопиридин, салазопиридазин (салозодин) сульфаниламид препараттарының тобына жатады, аутоиммундық аурулардың кешенді емінде иммунитет басатын жә не қ абынуғ а қ арсы дә рі ретінде қ олданылады.

Циклоспорин - 11 аминоқ ышқ ылынан тұ ратын грибтік метаболит, пептид: А, В, С.R, Д, Н жә не басқ а тү рлері бар, Т-клеткалық иммунитетті басады, В-звеносына ә сері жоқ.

Прокарбацин - цитостатик, иммунитет басады, лимфогранулематоз жә не лейкозды емдеуге қ олданылады.

Д-пеницилламин - ауыр иммуноглобулиндердің дисульфидті кө піршелерімен байланысып М-иммуноглобулинінің молекуласын ө згертеді, иммундық реакцияларды басады. Бү йрек арқ ылы сыртқ а шығ ады.

Ревматоидты артритте, ү демелі гепатитте, склеродермитте, ө кпе фиброзында жақ сы нә тиже береді.

Гепарин жә не аминокапрон қ ышқ ылы антикомплементарлық ә серімен комплемент байланысатын реакцияларды басады, аутоиммунды гемолиздік анемияны емдеуге пайдалы.

Гамма-глобулин антигенге қ арсы ү лкен концентрациялы гамма-глобулин кіргізгенде иммундық салдану дамиды.

Ферменттер рибонуклеаза, дезоксирибонуклеаза, ксантиноксидаза антиденелердің синтезін тежейді.

Минералокортикоидтардың (альдостерон) иммунитет басатын қ асиеті бар, олардың емі 20-30% жағ дайда экзантема, нефрит сияқ ты кері ә серлер береді.

VI. Кортикостероидтер - лимфоциттерді азайтады, оның ішінде Т-супрессорларғ а қ арағ анда Т-хелперлер кө п азаяды. Лимфоциттердің ішінен кортизонрезистентті фракция пайда болып, біртіндеп кө бейеді. Бұ л адаптациялық процесс, стресс болғ ан жағ дайда кортикостероидтердің қ ызметін сақ тау. Моноциттердің саны тым азайып кетеді, ө йткені сү йек миында оның дамуы тежеледі. Гранулоциттер керісінше кө бейеді: сү йек миынан жетілген, жетілмеген жасушалар кө птеп шығ ып, қ ан айналымында олардың жартылай ыдырау уақ ыты ұ зарады. Эозинофилдер моноциттер тә різді азаяды, эндотелиймен олардың адгезиясы кү шейеді. Ферментердің шығ уы азайып, бактерицидтілік тө мендейді. Жасушалар мембранасы тұ рақ талып, моноцит клеткаларының лимфокиндерге сезімталдығ ы тө мендейді.

Мес жасушаларының мембраналары бірқ алыпты тұ рақ талады.

Нейтрофилдердің хемотаксисіне, фагоцитозына, бактерициттілігіне гормондардың жоғ ары дозасы ғ ана ә сер етеді.

VII. Сә улелену. Сә улелі терапия негізі рентген жә не гамма сә улесін беретін ионизацияның ә серімен жасуша ішінде белсенді радикалдардың (Н₃О⁺, Н⁺, НО₂⁺) жә не судың пайда болуына байланысты. Олар нуклеин алмасуын ө згертіп, белоктардың жә не жасушалардың реакцияларын толық тоқ татады. Сублетальды дозасы (300-500 рад) иммундық жауапты ұ зақ уақ ытқ а тоқ татады. Лимфа ұ лпаларында жасушалар некрозғ а дейін бү лініп, митоз басылады. Содан кейін ұ зақ ә лсіреген кезінде жасушалардың митозы жә не пролиферациясы қ алпына келеді. Сә леленуден кейін жасушалардың саны қ алпына келуі 3 айғ а, В-лимфоциттер 6 айғ а, Т- лимфоциттер 12 айғ а дейін созылады. Сә улеленуде В-лимфоциттердің сезімталдығ ы Т-лимфоциттерге қ арағ анда жоғ ары.

Антиген сә улеленуден кейін 12 сағ аттан 5 кү нге дейін берілсе біріншілік иммундық жауап болмайды. Ә рине бұ л сә улеленудің дозасына байланысты. Жоғ ары эффект 24-48 сағ ат арасында байқ алады.

Екіншілік иммундық жауап сә улеленуге тө зімді, реакциясы кеш жү реді жә не антиденелердің кө беюі де мү мкін. Сә улемен емдеу кө птеген асқ ынулар береді. Сондық тан кейінгі жылдары экстракорпоральды, кө кірек ө зегін жә не трансплантатты сә улелену сияқ ты кері ә серлері аз ерекше емдеу ә дістері игерілуде.

VIII. Антилимфоцитарлық сарысу (АЛС), антилимфоцитарлық гамма-глобулин (АЛГ). Бұ л препараттарды гетерологиялық иммунизация жолымен алады. Антиген ретінде кө кбауырдың жасушаларын, кө кірек ө зегінің, шеткі қ ан, лимфа тү йіндерінің лимфоциттерін пайдаланады. Кейінгі жылдары айырша без жасушаларын пайдаланып таза Т-жасушалық антигендер дайындалғ ан. АЛС жылқ ыны иммунизациялаудан алады. АЛС-ның организмдегі ә рекеті ә лі толық зерттелмеген: жасушаларды лизисқ а ұ шыратады, комплементті байланыстыру процесі бірге жү реді. Қ ысқ а ө мірлі В-жасушалары АЛС-ғ а тө зімді, айырша безге тә уелді ұ зақ ө мірлі қ анның, лимфа тү йіндерінің жә не кө кбауырдың лимфоциттері тым кө п азаяды. Сө йтіп, АЛС жасушалық иммунитетті басады, ұ зақ қ а созылғ ан лимфопенияның салдарынан антиденелердің ө німі де тө мендейді. АЛС-ның ә сері айырша без функциясының бө гелуімен бірге жү рсе кү шейеді. Препараттың дозасы 5-10-20 мг/кг аптасына 1-2 рет 1-2 ай бойы кө ктамырғ а немесе бұ лшық етке егеді. Жасушалардың дене ыстығ ын кө терілуі, инфильтраттар (еккен жерде), сарысу ауруының белгілері (2, 1-7, 5%), анафилакциялық реакциялар болуы мү мкін. Гемопоэзге, антиденелердің қ ұ рылуына ә сері жоқ. АЛС пен кортикостероидтер бірге қ олданылады. АЛС-ның қ олданылатын жағ дайлары: мү шелер мен ұ лпалардың трансплантациясы (басқ а иммунитет басатын препараттармен бірге); аутоиммунды аурулар (дерматомиозит, СКВ, ревматоидты артрит, созылмалы гепатит, миастения, гломерулонефрит, шашыранды склероз, симпатикалық офтальмит); иммунопролиферациялы аурулар. АЛС лимфолейкозде, плазмоцитозда, Вальденстрем ауруында аса тұ рақ ты нә тиже бермейді.

АЛС трансплантацияда криздерді басады, ә сіресе басқ а иммуносупрессивті препараттардың ү лкен дозасын қ олдануғ а болмайтын жағ дайларда кө мектеседі.

ІХ. Аутоиммунды ауруларды хирургиялық жолмен емдеуге болады. Аутоиммунды гемолитиздік анемия, Верльгоф ауруында, Эванс синдромында спленэктомия жү ргізіледі.