Параметрлік талдау

Параметрлік талдау деп, мақ сат функцияның жақ саруын шектейтін параметрдің ә ртү рлі мә нінде оң тайластыру есебін шешу тү сініледі.

Қ арастырылып отырғ ан есепте ең қ ұ нды ең бек қ оры (кө лең -келік қ ұ ны жоғ ары жә не оның мә ні 69, 64 тең). Осы қ ордың ә ртү рлі мә нінде (1.18-сурет) есептің оң тайлы шешімін іздеу арқ ылы параметрлік талдау жү ргізейік.

1.18-сурет

Есепті экранғ а шақ ырып (1.9-суретте), D4: E4 ұ ялар аралы-ғ ын белгілеп, “Delete” арқ ылы оларда тұ рғ ан мә ндерді алып тастаймыз.

Есепті ең бек қ орының 1-нұ сқ асында шешеміз. Алынғ ан нә тижені сақ тау ү шін Сохранить сценарий.. бұ йрығ ын іске қ осамыз. Экранда: Сохранение сценария сұ хбаттасу терезесіне сценария атын: Ең бек= 1400 енгіземіз (1.19-сурет).

1.19-сурет

Ә рі қ арай ең бек қ орының келесі нұ сқ аларымен есеп кө рсе-тілген ретте шығ арылады да, соң ғ ы нұ сқ ада есептің шешімі сценарияда сақ тағ аннан кейін барлық сценария нә тижелерін экранғ а шығ арамыз. Ә ртү рлі тү зетулер жә не комментариялардан кейінгі сценария нә тижесі, ә ркімге тү сінікті қ алыпта 1.20-сурет-тегідей тү рге келтірілді.

1.20-сурет

Сценария кестесінен (1.20-сурет) кө ріп отырмыз, ең бек қ орының ө згерістері ө нім ө ндірудің жоспарланғ ан ассортиментіне ешқ андай да қ олдау кө рсете алмады жә не оның 2000 ең бек қ ор бірлік дең гейінде, шаруашылық тек 2-ө німді (1125 ө.б.) ө ндірумен айналысқ ан жағ дайда, пайда максимальды мә ніне (140625, 0 а.б.) жетеді. Ең бек қ орының ә рі қ арай ө суі шаруашылық қ а пайдасыз.

Екінші кезекте мақ сат функцияғ а ә сер ететін параметрдің бірі ол қ аржы қ оры. Сондық тан қ аржы қ орының ә ртү рлі ө згерісте-рінде есепті жоғ арыда баяндалғ ан тә сілмен қ айта шығ ардық. Бұ л жолы сценария қ ұ ру тә сілін басқ а ретпен жү ргіземіз. Себебі жоғ а-рыда келтірілген тә сілмен сценария қ ұ рылғ анда тек шешім айны-малыларының мә ндері ғ ана сақ талынады, қ алғ ан кө сеткіштердің (пайда жә не шектеулердің сол жағ ының) мә ндері қ олмен жазылды. Сонымен қ атар тә жірибеде сценария қ ұ ру тә сілдерінің ә ртү рлі жолын білу, есептің шешімін талдау кезінде оқ ырмандар ү шін ө те пайдалы. Біріншіден, шешімнің сезімталдығ ын талдау қ ортынды-сын салыстырмалы тү рде кө рсету жә не барлық алынғ ан ақ парат-тарды бір қ ұ рама кестеде жинау ұ тымды болатыны сө зсіз. Екінші-ден, есептің шешімін жан-жақ ты талдау нә тижесін қ ұ жаттау ү шін кесте қ ұ ру ү лкен қ ажеттілік. Шындығ ында, айтылғ ан кестені қ олмен де қ ұ руғ а болады. Бірақ, Excel-де мү мкіндіктер ө те кө п, ол қ ұ рама кесте тү рінде немесе жинақ талғ ан кесте тү рінде есеп береді жә не аталғ ан жұ мыстарды «автоматты» тү рде орындайды.

Сценария қ ұ рудың жаң а тә сіліне ө тейік. Қ аржы қ орының ө згерісінің бірінші нұ сқ асымен есептің шешімі алынғ аннан кейін Сервис→ Сценарии… бұ йрығ ын іске қ осамыз. Диспетчер сце-нариев сұ хбаттасу терезесі ашылады. Добавить батырмасын шертеміз (1.21-сурет).

1.21-сурет

Осыдан кейін Изменение сценария сұ хбаттасу терезесі экранғ а шығ ады. Онда Название сценария терезесіне сценария атын жазамыз: Қ аржы= 6000 (1.22-сурет).

Изменяемые ячейки терезесіне сценария кестесінде келтіріле-тін параметрлер ұ яларының адрестерін енгіземіз (1.22-сурет). Біздің мысалда, мына ұ ялар: B4: E4; F5; F8: F10. Ескерту: Ұ ялар адресте-рін қ олмен термей, Excel-дің жұ мыс бетінде оларды белгілеп алып, енгізген, ө те жең іл орындалады.

1.22-сурет

ОК батырмасын шерткеннен кейін келесі Значения ячеек сценария сұ хбаттасу терезесі ашылады (1.23-сурет). Осы терезеде шешімде алығ ан параметрлер мә ндерінің бө лшек бө лімдеріне керекті дә лдікке дейін тү зету енгіземіз де ОК батырмасын шертеміз. Сө йтіп, есептің 1-ші нұ сқ асының сценарясы тұ рғ ызылды. Ә рі қ арай қ аржының келесі жә не соң ғ ы мә нінде жоғ арыда баян-далғ ан ә рекеттер қ айталынады.

Барлық қ аржы қ орының нұ сқ алары бойынша есеп шығ ары-лып жә не шешім нә тижесімен сценариялар тұ рғ ызылып біткеннен кейін, сценариялар бойынша арнайы кесте тү рінде есеп алынады. Бұ л жө нінде жасалынатын ә рекеттер ө те қ арапайым.

Сервис→ Сценарии бұ йрығ ы → Диспетчер сценариев сұ хбат-тасу терезесі ашылады. Отчет батырмасын шертеміз. Келесі кезекте алынғ ан кестені ә ркімге тү сінікті қ алыпқ а келтіру ү шін, жай қ арапайым тә сілдермен біраз кө рнектейміз. Параметр ұ ялары-ның аттарын жазамыз. Нә тижесінде 1.23-суретте кө рсетілген сценариялар бойынша есеп алынды.

1.23-сурет. Сценариялар бойынша есеп

Қ ортынды сценария кестесінен (1.23-сурет), ең бек қ оры сияқ ты, қ аржы қ оры да ө німнің жоспарланғ ан ассортиментіне ешқ андай да қ олдау кө рсетпейтінін байқ аймыз. Оның 12000 бірлік дең гейінде, шаруашылық тек 3-ө німді (761, 9 ө.б.) ө ндірумен айналысқ ан жағ дайда, пайда максимальды мә ніне (114285, 7 а.б.) жетеді, яғ ни қ аржы қ оры 2000 ақ ша бірлігіне ө ссе пайда бар жоғ ы 188, 6 ақ ша бірлігіне кө бейді. Сө йтіп, мұ ндай ә рекеттен тә жірибеде ешқ андай пайда жоқ болатынын дә лелдедік. Қ аржы қ орының ә рі қ арай ө суі шараушылық жағ дайына кері ә серін тигізетіні сө зсіз, (1.23-суретті қ араң ыз).

Сонымен алынғ ан есептер, жасалынғ ан жұ мыстарды қ ұ жат-тауғ а жә не шешім қ абылдауды дә йектеуге қ ажетті мә ліметтер.

Параметрлік талдаудың нә тижесін кө рнекі кө рсету ү шін 1.19-суретте келтірілген тү зетілген сценария кестесі бойынша жоғ арыда баяндалғ ан ә діспен гафиктер тұ рғ ыздық (1.24-сурет).

Ең бек қ орының ә ртү рлі мө лшерінде 4-ші ө німнен басқ а ө німдердің барлығ ы да ө нім ө ндіру жоспарына енді. Ең бек қ оры ө скен сайын 3-ші ө німді ө ндіру мө лшері тө мендеп, оның 2000 дең гейінде 2-ші ө німнен басқ аларының барлығ ы да шаруашылық қ а пайдасыз екені графикте (1.24-сурет) айқ ын бейнеленген. Бірақ 4-ші ө нім, қ аржы қ орының аз мө лшерінде шаруашылық қ а пайдалы екенін, 1.23-суреттен байқ аймыз. Мұ ндай қ ұ былыс қ алай тү сіндіріледі? Ө ндірісте қ орларды жоғ ары дең гейде қ олданғ анда 4-ші ө німнен тапқ ан пайда басқ а ө німдерден тү сетін пайдадан тө мен.

1.24-сурет

Сонымен қ атар қ аржы қ орының тө менгі дең гейінде 4-ші ө німнің пайдалы болуы, оның бір бірлігіне керекті қ аржы шығ ыны (7, 3), басқ а ө німдерге қ арағ анда кіші (1.17-суретті қ араң ыз), яғ ни қ аржы тапшы болғ ан жағ дайда 4-ші ө нім пайдалы. Бір қ ызығ ы, шаруашылық та қ арастырылып отырғ ан ө німдердің ішінен барлық жағ дайда да екі ө німнен артық ө німдерді ө ндірумен айналысуғ а қ орлар қ уаттары мү мкіндік бермейді.

Алғ ашқ ыда пайда, ең бек қ орына байланысты, сызық ты заң -дылық пен ө скенімен, ең бек қ орының 2000 дең гейінде, пайда дең гейі ө згеріссіз қ алады (1.24-сурет).

Ең бек қ орының ә ртү рлі мө лшерінде қ орлардың қ олдану заң дылық тары да ә ртү рлі (1.24-сурет):

– шикі зат, ең бек қ орының 1800 дең гейге жеткенінше ө седі де ә рі қ арай ө згеріссіз қ алады;

– қ аржы, ең бек қ орының 1600 дең гейіне дейін жоғ ары-лап, оның 1800 дең гейіне дейін ө згеріссіз қ алып, 2000 дең гейіне дейін азайып, ә рі қ арай ө згеріссіз қ алады;

– шаруашылық та басқ а қ орлардың берілген дең гейлерінде ең бек қ орын ө сіру, тек 1991, 3 дең гейге дейін пайдалы болуы мү мкін.

Сонымен, келтірілген мә ліметтерден, параметрлік талдау, оң тайлы шешім қ абылдауғ а кө мектесетін ең қ уатты қ ұ рал екенін, кө ріп отырмыз.