Ауызша жаттыеулар. 1 страница

1. «Ондық қ а дейін толық тыр» жаттығ уы:

5 + ٱ = 10 2 + ٱ =10 4 + ٱ =10

2. «Кім кө п атайды?» ойыны.

- Мә ні 10, 8, 6, 9... болатын қ осуғ а берілген ө рнектерді кім кө п атайды?

3. «Ақ тиін мен саң ырауқ ұ лақ» ойыны. Мұ ғ алім балаларғ а ақ тиіннің қ ыста саң ырауқ ұ лақ тар қ орын жинайтыны жайында ә ң гімелеп береді. Ақ тиін ө зінің азығ ын ешқ ашан бір ағ аштың куысында сақ тамай, екі-ү ш ағ аштың куысына жинайды. Ақ тиін (мұ ғ алім актиіннің суретін кө рсетеді) кү ніне 7 саң ырауқ ұ лактан кептіреді де, (санын ө згертуге болады) екі ағ аштың куысына жасырады. Сонда актиін ә р ағ аштың куысына канша саң ырауқ ұ лақ тан жинайды?

- Кім ақ тиін болғ ысы келеді? Ақ тиін бірінші кү ні саң ырауқ ұ лақ тарды қ алай бө ліп салуы мү мкін? Екінші кү ні ше? Ү шінші кү ні ше?

Сандар қ ұ рамының барлық нұ сқ алары айтылып болғ ан соң, Мұ ғ алім мынадай сұ рақ кояды: «Ақ тиін 7 саң ырауқ ү лақ ты қ алай бө ліп салды?»

Оқ улық тағ ы 7 жә не 8-жаттығ улар ауызша есептеуге беріледі.

Жаң а тақ ырыпты мең геру.

1. Мысалдарды шешің дер

9 + 1 – 4 = 14 7 + 3 + 2 =12

8 + 2 + 3 = 13 6 + 4 + 1 = 11

Оқ ушылар жаттығ уды ө з беттерінше орындап, соң ынан тексеру жү ргізеді. Содан кейін Мұ ғ алім ә рбір мысалдағ ы бірінші жә не екінші қ осылғ ыштарды шең берге алады.

- Алдымен біз бірінші қ осылғ ышты 10-ғ а дейін толық тырдық, содан кейін келесі санды қ остық.

Мұ нан соң мұ ғ алім екінші жә не ү шінші қ осылғ ыштарды шең берге алады.

9 + 1 + 4 =14 7 + 3 + 2 =12

8 + 2 + 3 =13 6 + 4 + 1 =11

- Біз алдымен шең бердегі амалдарды орындадық та, 5 санын алдық. Яғ ни, біз 9+5, 8+5, 7+5, 6+5 мысалдарын шығ ардық, оң ай болуы ү шін біз 5 санын бө лшектеп қ остық.

Бір таң балы сандар арқ ылы ондық тан аттап қ осу алгоритмі.

1. Бірінші қ осындыны 10-ғ а дейін толық тыр.

2. Қ алғ ан бө лігін қ ос немесе қ алғ ан бірліктерді қ ос.

Оқ улың жә не баспа дә птері бойынша жұ мыс.

Оқ ұ лыктағ ы 1-жаттығ уды тү сіндіру арқ ылы орындау. 2 жә не 6-жаттығ улар бастапқ ы пысық тауғ а арналады. Бұ л тапсырмаларды бір таң балы сандарды қ осу тә сіліне жан-жақ ты кө ң іл бө ле отырып, орындағ ан дұ рыс. 3 жә не 4-жаттығ уларды оқ ушылар ө здері орындап, соң ынан тексереді. 5-жаттығ уды ауызша қ ұ растырып, шешуге болады.

11-САБАҚ. Ондық тан аттау арқ ылы екі таң балы

саннан бір таң балы санды азайту тә сілін енгізу.

Қ осу жә не азайтуды тексеру

Сабақ тың мақ саты: ондық тан аттау арқ ылы екі таң балы саннан бір таң балы санды азайтудың жалпы тә сілдерімен, қ осу жә не азайтуды тексеру тә сілдерімен таныстыру; косу жә не азайтудың ө зара байланысы туралы тү сінік пен арифметикалық амалдарды тексеру тә сілдерін жетілдіру.

Тірек білімдерін жетілдіру.

1. 10 кө леміндегі сандардың қ ұ рамы, толық ондық қ а дейін азайту дағ дысы, 10 кө лемінде қ осу жә не азайтудың кестелік жағ дайы туралы білімдері ондық тан аттап азайту тә сілдерімен таныстыру ү шін тірек білім бола алады. Ол білімдерінің маң ыздылығ ы мақ сатында ауызша жаттығ улар, алдың ғ ы сабақ қ а ұ қ сас тапсырмалар орындалады.

2. Сандарды 10-ғ а дейін толық тыр. Мұ ғ алім окушыларғ а мынадай тапсырма береді: тақ тағ а тә тті тоқ аштың суреті ілінеді жә не жанына «10 тең ге» деп жазылады. Мұ ғ алім балаларғ а былай дейді: «Бала 10 тең гелік тә тті тоқ аш алғ ысы келеді, оның
тек 7 тең гесі бар. Балағ а тә тті токашты сатып алу ү шін неше тең ге қ осу керек? Екінші балада 9 (4, 5, 6, 8, 3, 2, 1) тең ге бар».

3. Тексеруді тү рлі жолдармен жү ргізе алу дағ дысын қ алыптастыру ү шін «Жауабын тексер» ойынын ұ йымдастыруғ а болады. Сынып екі командағ а бө лінеді. Бір команда мысал қ ұ растырады, екінші команда бұ л мысалдың тексеру жолын
атайды. Мысалы: 5+10=15 15-10=5 15-5=10 жә не т.б. Тексеруді ү ш рет жылдам жү ргізе алмағ ан команда жең іледі.

Жаң а такырыппен таныстыру.

1. Алдын ала тақ тағ а жазылғ ан мысалдарды ауызша есептеу:

9 + 1 +2, 8 + 2 + 3, 7 + 3 + 2, 12 – 2 – 4, 14 – 4 – 2.

Ә рбір мысалды есептегеннен кейін мұ ғ алім: «9, 8, 7-ге барлығ ы қ анша қ осылды? 12, 14-тен барлығ ы неше алынды?» деген сұ рақ тар қ ойылады.

Окулық жә не дә птер бойынша жұ мыс. Оқ ушылар 1-тапсырманы орындайды. 2-тапсырма есептеу алгоритмі айтыла отырып, тақ тада орындалады.

Қ осу жә не азайтуды тексеру ережелерімен таныстыру ү шін мұ галім 12, 3, 9 сандарымен мысалдар «тө рттігін» қ ұ растыруды сұ райды. Балалар мысалдар қ ұ растыра отырып, оны қ ұ растыру заң дылығ ын тү сіндіреді. 4 жә не 5-жаттығ уларды ө здік жұ мыс ретінде беруге болады. 6-жаттығ у топпен орындалады. 7 жә не 8-жаттығ улар тү сіндіріле отырып орындалады.

12, 13-САБАҚ ТАР. 11 санының екі бір таң балы

сандарғ а жіктелуі мен азайтудың сә йкес жағ дайлары

Сабақ тың мақ саты: қ осу жә не азайтудың сә йкестік жағ дайларымен 11 санының қ ұ рамын оқ ып-ү йрену; ү йренген есептеу тә сілдерін пысық тау.

Тірек білімді пайдалану.

1. Ауызша жаттығ улар:

- «Тізбек» мысалдарды шешу.

+5 +3 +2 -4 -2 -5

2. Математикалық диктант.

Мұ ғ алім тапсырмаларды оқ иды, оқ ушылар жауабын ғ ана жазады.

- Ағ ашта 5 қ арғ а отыр, тағ ы 2 қ арғ а ұ шып келді. Ағ ашта барлығ ы қ анша қ арғ а болды?

- Шыршаның қ ылқ андары 12 жыл, қ арағ айдың қ ылқ андары одан 10 жыл кем тіршілік етеді. Қ арағ айдың қ ылқ андары неше жыл тіршілік етеді?

- Сә уледе 2 алма болды, оғ ан тағ ы бірнеше алма берді. Осыдан кейін Сә уледе барлығ ы 8 алма болды. Сә улеге неше алма берді?

- Болатта 10 қ оян мен аю бар. Егер Болатта 4 аю болса, қ оянның саны нешеу?

Бауыржанның 19 тө сбелгісі бар, ал Маратта одан 9 тө сбелгі кем. Маратта қ анша тө сбелгі бар?

- Бірінші кү ні Серікбол 4 бет оқ ыды, екінші кү ні 3 бет, ал ү шінші кү ні оқ ығ ан беттерінің саны бірінші жә не екінші кү ні оқ ығ ан беттерінің жалпы санына тең. Серікбол ү шінші кү ні неше бет оқ ыды?

- Арсен 4 «бестік» алды жә не осыншама «тө рттік» алды. Арсен барлығ ы қ анша бағ а алды?

3. «Шырша ө сір» ойыны. 10 кө леміндегі сандар қ ұ рамын білуді дамытуғ а арналғ ан.

Мұ ғ алім тақ тағ а сандардан «шырша» салады. Шыршаның басына қ ұ рамы қ айталанатын санды жазады. Оқ ушылар бұ тақ тарғ а қ осындысы шыршаның тө бесіне жазылғ ан қ осынды шығ атындай сандарды жазады.

4. Қ алып қ ойган санды жаз:

6 + 4 + ٱ = 15 8+ ٱ +7 = 17 7+ ٱ + 2 = 12

12 – 2 - ٱ =5 17 - ٱ - 3 = 7 16- ٱ - 2 = 8

Жаң а тақ ырыпты мең геру.

Жаң а тақ ырыпты таныстыру кернекі қ ұ ралдардың кө мегімен жү ргізіледі. Екі қ атар қ алталары бар тақ тайша ілінеді. Ә рбір қ атарда 10 қ алтадан бар. Мұ ғ алім балаларғ а қ осу жә не азайтудың жаң а мысалдарын шешетіндіктерін айтады. Ол 9 шаршы жә не 2 дең гелек кө рсетеді. «Барлығ ы неше фигура кө ріп тұ рсындар? Фигуралардың жалпы санын қ алай есептеуге болады?». «Жоғ арғ ы қ атарғ а 9 шаршы қ оямыз. Бұ л қ атарғ а тағ ы қ анша дө ң гелек қ оюғ а болады? Бірінші қ атардағ ы қ алтағ а 1 доң гелек қ оямыз. Онда фигуралар саны қ аншағ а жетті? Тағ ы қ анша фигура қ осу керек? Оларды тө менгі қ атарғ а қ оямыз. Барлығ ы қ анша фигура болды? Біз неге алдымен 1 дө ң гелек қ остық? Біз 2 санын қ алай қ осқ анымызды тақ тағ а жазамыз». Мұ ғ алім бірінші жолды жазады, оның астына екінші жолды жазады. Жазу барысында тү сінік беріп кетеді:

9 + 2 = 11

9 + 1 + 1 = 11

«9-ғ а 2-ні қ осу қ ажет. Біз бө лшектеп қ остық. Алдымен 1-ді костық. Сонда 10 шық ты. Содан кейін тағ ы 1-ді қ остық, 11 болды. 9-ғ а барлығ ы 2-ні қ остық. Яғ ни, 9-ғ а 2-ні қ осса, 11 болады».

«11-ден 2 санын қ алай азайтуғ а болады? Алдымен нешені аламыз? Неге алдымен 1-ді алдық? Тағ ы неше алу керек? 11-ден барлығ ы неше санды алып тастадық?» Мұ ғ алім тақ тағ а мына ө рнектерді жазады:

11 – 2 = 9

11 – 1 – 1 = 9

«11-ден 2-ні аламыз. Бө лік бойынша аламыз. Алдымен 1-ді аламыз, 10 болады. Содан кейін тағ ы 1-ді аламыз. 9 қ алады. Осы мысалдарды дә птерге жазып, есте сақ таң дар».

Оқ улық пен жұ мыс.

1-жаттығ у тақ тада жан-жақ ты тү сіндіріліп орындалады. Мұ ғ алім тақ тада 11 санының қ ұ рамы жазылғ ан ү йшікті алдын ала дайындап қ ояды (ал кейін кестелік жағ дайдың қ алғ андарын) жә не оқ ушылармен бірге орындайды.

Алғ ашқ ы пысық тау ү шін 2 жә не 3-жаттығ улар ұ сынылады. Қ алғ ан тапсырмалар мұ ғ алімнің қ алауына қ арай орындалады. 10-нан аттап ө туге берілген мысалдарды шығ ару кезінде оқ ушылар есептеу амалдарын айта отырғ аны жө н. 7-тапсырманы орындау ү шін мұ ғ алім ә рбір оқ ушығ а ү лестірмелі материал ө зірлейді.

14, 15-САБАҚ ТАР. 12 санының екі бір таң балы сандарғ а

жіктелу қ ұ рамы жә не қ осу мен азайтудың сә йкес жағ дайлары

Сабақ тың тақ ырыбы:

Сабақ тың мақ саты: жауабы 12 болатын қ осудың кестелік жағ дайын жә не азайтудың сә йкес жағ дайларын мең герту.

Ауызша жаттығ улар:

«Мысалдар қ ұ растыр» ойыны. Тақ тада сандар жазылғ ан 3 дө ң гелек бейнеленген, мысалы:

Окушылар қ осуғ а 2, азайтуғ а 2 ө рнек қ ұ растырады.

«Жұ бын тап» ойыны. Тақ тағ а мысалдар жазылғ ан жапырактар ілінеді. Олардың ішінде жауаптары бірдей ө рнектер бар, балалар оларды тауып, сә йкес жұ птарды атауы керек.

Жаң а материалды оқ ып-ү йрену.

Жаң а тақ ырыпты мең геруге дайындық.

«Пойыз қ ұ растырамыз» ойыны. Мұ ғ алім тақ тағ а 8 баланы шақ ырады. Олар бірінің артына бірі тіркесіп, 9 вагоннан (оқ ушыдан) тұ ратын пойыз қ ұ рады. Мұ ғ алім 9 вагонғ а тағ ы 3 вагон тіркеп алуды сұ райды.

Мұ галім мысалды жазып, сұ рак қ ояды:

- 9 вагонғ а барлығ ы қ анша вагон тіркелді? (3).

- Пойыз қ ұ рамын 10-ғ а толтыру ү шін алдымен қ анша вагон тіркелді? (1).

- Енді қ анша вагон тіркеу қ ажет? (2).

Мұ ғ алім тақ тағ а мына мысалдарды жазады:

9 + 3 = 12

9 + 1 + 2 = 12

Пойыз қ ұ рамында барлығ ы қ анша вагон бар? (12).

Осылайша вагондармен азайту амалдары кө рнекі тү рде кө рсетіледі. Алдымен 1 вагон (бала) тіркеуден босатылады, содан кейін 2 вагон алынады. Мұ ғ алім мысалдарды тақ тағ а жазады:

12 – 2 – 1 = 9

12 – 3 = 9

Оқ улық пен жұ мыс.

Егер алдың ғ ы тақ ырыптарды оқ ушылар жақ сы мең герсе, жаң а материалды оқ ып-ү йренуде тапсырмалардың кө пшілік бө лігін оқ ушыларғ а ө здік жұ мыс ретінде тапсыруғ а болады. Оқ улық тың 14-сабағ ындағ ы 1-жаттығ уды оқ ушылар ауызша ө здері тү сіндіріп, есептеудің нә тижесін дә птерлеріне жазады жә не соң ынан тексеріледі. Тақ тағ а 11 мен 12 санының қ ұ рамы жазылып, алдын ала ілінген «ү йшікті» балалар бірге тексере отырып, толтырады (тізбектей санау).

16-САБАҚ. 13 санының екі бір таң балы сандарғ а жіктелу

қ ұ рамы, қ осу мен азайтудың сә йкес жағ дайлары

Сабақ тың мақ саты: жауабы 13 болатын кестелік қ осу жағ дайын жә не азайтудың сә йкес жағ дайларын мең геру.

Тірек білімді пайдалану.

Ауызша жаттығ улар. «Мысалдар қ ұ растыр» ойыны.

«Кү нді тап» ойыны. Ә рқ айсысының артында ө тілген кестелік қ осу жә не азайту жағ дайлары жазылғ ан «бұ лттар» тақ тағ а ілінеді. Оқ ушылар кезекпен «бұ лттарды» ашып, есептеулерді орындайды. Ал «кү нді» тапқ ан оқ ушы ө згелерге сұ рақ қ ояды.

1 2 3 4 5

Жаң а материалды оқ ып-ү йрену.

Оқ улық пен жұ мыс.

Қ осу мен азайтудың жаң а жағ дайларымен танысу алдың ғ ы сабақ тарғ а ұ қ сас жү ргізіледі жә не тапсырманың кө п бө лігін оқ ушылар ө з беттерінше орындауына болады.

17-

САБАҚ. Геометриялық фигуралардың ә ріптермен белгіленуі

Сабақ тың мақ саты: оқ ушыларды латын ә ліпбиінің ә ріптерімен таныстыру, латын ә ріптерін геометриялық фигураларды белгілеуде қ олдана білу; қ осу мен азайту жағ дайларына қ атысты ө ткенді пысық тау.

Тірек білімді пайдалану.

1.«Мысалдар қ ұ растыр» ойыны.

2. «Математикалық эстафета» ойыны. Сынып оқ ушылары ү ш командағ а бө лінеді. Ә р командағ а арнап, мұ ғ алім тақ тағ а қ атарлап мысалдар жазады:

7 + 4 9 + 3 8 + 4

12 – 3 11 – 2 13 - 4

8+3 9+4 9+2

Мұ ғ алім ә рбір қ атардың оқ ушыларына бірінші қ осылғ ышты білдіретін сандар жазылғ ан карточкалар, ә р мысалда екінші қ осылғ ыштың сандар қ ұ рамын білдіретін карточкалар жә не амалдартаң баларымен карточкалар ү лестіреді. Мұ ғ алім ә р нұ сқ адағ ы мысалдарды кезекпен кө рсетеді. Мысалы, ол есептеу ү шін бірінші командағ а 7+4 мысалын береді. Егер мысал дұ рыс орындалса, мұ ғ алім тақ тадағ ы бірінші бағ анғ а жұ лдызша салады. Егер қ ате жіберілсе, оларды сол команданың оқ ушылары тү зетеді. Бү кіл оқ ушылар жауаптың дұ рыстығ ын кө рсету ү шін жасыл немесе қ ызыл дө ң гелектерді пайдаланады. Содан кейін мұ ғ алім екінші жә не ү шінші команданың мысалдарын кезекпен кө рсетеді. Ойын осылайша жалғ асады. Соң ынан жең імпаз команда анық талады.

3. Математикалық диктант.

«Аталғ ан санды 2, 3, 4-ке арттыр». Мұ ғ алім 7, 8, 9 сандарын атайды. «Аталғ ан ә рбір санды 2, 3, 4-ке кеміт». Мұ ғ алім 13, 12, 11 сандарын атайды.

4. Ауызша жаттығ улар.

«Артық» фигураны тап жә не ата. Таң дау себебің ді тү сіндір:

- фигураларды топтарғ а бө л:

Ауызша жаттығ у жұ мыстары орындалып біткеннен кейін мұ ғ алім «артык» фигураның қ андай белгілеріне (кө лемі, тү сі) қ арап таң дап алынғ анын міндетті тү рде нақ тылайды.

Жаң а материалды оқ ып-ү йрену.

Оқ улық пен жұ мыс.

Оқ ушылар оқ улық тағ ы суреттерге жә не тақ тадағ ы оғ ан ұ қ сас сызбаларғ а қ арайды. Мұ ғ алім ө ркімнің аты-жө ні, тегі болатыны сияқ ты фигураларғ а да ат қ ойып, белгілеуге болатынын айтады. Содан соң латын ә ліпбиінің кестесімен жұ мыс жү ргізіледі (оқ ылу жә не жазылу тө ртібі). Алғ ашқ ы пысық тау жұ мысына оқ улық тағ ы 1, 2-жаттығ улар беріледі. 3 жә не 4-жаттығ улар есептеу дағ дыларын дамытуғ а арналғ ан. 5-жаттығ уды ө з беттерінше орындауғ а беруге болады. 6-жаттығ у ауызша орындалады. Дә птердегі тапсырмаларды оқ ушылар ө здері орындай алады.

18, 19-САБАҚ ТАР. Белгісіз азайтқ ышты табуғ а берілген есептер

Сабақ тың мақ саты: есептің жаң а тү рін шешу жолымен таныстыру, ондық ты аттап қ осу мен азайтудың ө тілген жағ дайларын пысық тау.

Тірек білімді пайдалану.

Ауызша жаттығ улар:

1. «Мысалдар тізбегі» ойыны. Мұ ғ алім мысалдар айтады (5 + 3). Балалар оны ауызша орындайды, ал тақ тағ а шығ арылғ ан бала жауапты емес, осы саннан басталатын мысалды айтады. Мысалы, 5 + 3, 8 - 2, 6 + 10 жә не т.б.

2. Сандар қ ұ рамын қ айталау. «Санды екі санғ а ауыстыр» ойыны. Мұ ғ алім бір жағ ында 13 саны (немесе кез келген басқ а сан) бекітілген таразының суретін іледі де, таразы басы тең тү сетіндей етіп, таразының екінші басына екі санды қ оюды сұ райды. Ойын барысында балалар 11, 12, 13, 14 сандарының қ ұ рамын қ айталайды. Тақ тадағ ы бала тапсырманы орындайды, ал қ алғ ан оқ ушылар бағ даршам-карточкалардың кө мегімен жауаптың дұ рыстығ ын тексереді. Содан кейін оқ ушылар дә птерге мысалдарды жазады.