Ауызша жаттыеулар. 5 страница

Тірек білімдерін жетілдіру.

Ауызша дайындық жұ мысы алдың ғ ы сабақ тарғ а ұ қ сас жү ргізіледі. 7 жә не 8-тапсырмаларды енгізуге болады.

Жаң а материалмен таныстыру. Оқ улық пен жұ мыс.

1, 2-тапсырмалар суреттің жә не демонстрациялык материалдың кө мегімен орындалады. Балалар алғ ашкыда сандардың ондық қ ү рамын атайды, содан кейін оның негізінде қ осуды немесе азайтуды орындайды.

3-тапсырмамен жұ мысты ә ртү рлі ұ йымдастыруғ а болады. Егер сабақ та тапсырманы толық орындауғ а уақ ыт жетпесе, оны нұ сқ а бойынша немесе «Буфет» ойыны жаттығ уының материалдарымен ұ йымдастыруғ а болады. Сонда ә р окушы ө зін сатып алушының рө лінде сезінеді де, колындағ ы ақ шағ а не сатып ала алатынын жә не қ анша акша кайтаратынын анық тай алады.

4 жә не 6-тапсырмаларды ө здеріне орындауғ а тапсыруғ а болады. 5-тапсырманы дә птерлеріне мұ ғ алімнің жетекшілігімен орындайды.

57-59-САБАҚ ТАР. 42 + 34, 76 - 34 тү ріндегі қ осу жә не азайту.

Ө ткен материалды пысық тау

Сабақ тың мақ саты: екі таң балы сандарды ондық тан аттамай есептеу тә сілдерін қ алыптастыру.

Тірек білімдерін жетілдіру.

1. «Санды ата» ойын-жаттыгуы. Мұ ғ алім немесе жү ргізуші рө ліндегі оқ ушы шоттан ондық тарды немесе бірліктерді кө рсетеді, қ алғ ан оқ ушылар санды атайды.

Тірек білімдерін жетілдіру алдың ғ ы сабақ тарғ а ұ қ сас жү ргізіледі.

Қ атемен жұ мыс мұ ғ алімнің жетекшілігімен жү ргізіледі.

Оқ улыкпен жұ мыс.

Бұ л сабақ тарғ а есептердің белгілі тү рлері таң далып алынғ ан, олардың кепшілігін балалар ө з беттерінше орындай алады.

3-тоқ сан (40 сағ)

100 колемінде ауызша қ осу жә не азайту тә сілдері (жалғ асы).

Ондық тан аттау арқ ылы ауызша қ осу жә не азайту (20 сағ ат)

65-САБАҚ. Ө тілген материалдарды қ орытындылау жә не жү йелеу

Сабақ тың мақ саты: алғ ан білім, білік, дағ дыларын корытындылау, оларды қ олдана білу дағ дыларын пысық тау.

Тірек білімдерін жетілдіру.

1. 23 - 47, 30 - 60 аралығ ында тура жә не кері санау. 20 кө леміндегі кестелік қ осу жә не азайтуды қ айталауғ а арналғ ан ойындар.

Қ андай сандар қ алдырылғ ан? Бұ л амалдардың компоненттері қ алай аталады?

□ - 3 = 64 □ + 45 = 90 42 - □ = 2 76 - □ = 33

Берілген ө рнектердің бірімен ө зара байланысты мысалдар тө рттігін қ ұ растыр.

Ө рнектерді ә ртү рлі оқ ы: (8 + 3) - 6, 45 - (5 + 40).

2. 6-тапсырма оқ ушылардың сағ ат бойынша уақ ытты анық тай білуін пысық тауғ а бағ ытталғ ан.

3. Ө зіндік жұ мыс. «Тек жауабын жаз».

16 + 3 41 + 3 87-3

54 + 4 54-3 36-4

88-8 2 + 5 47 + 2

Оқ улыкпен жұ мыс.

1 жә не 2-тапсырмаларды тізбек бойынша ауызша орындауғ а болады. Кейбір оқ ушылардан кең інен тү сіндіру сұ ралады: сандарды калай косқ аның ды, азайтканың ды тү сіндір. Балалар мына ережені естеріне сақ тауы тиіс: бірліктерге бірліктерді, ондық тарга ондыктарды косамыз, бірліктерден бірліктерді, ондыктардан ондық тарды азайтамыз.

3-тапсырма бойынша есепті сандық деректермен толық тырып, тақ тада тү сіндіре отырып орындайды.

4-есепті алдын ала сюжет бойынша талқ ылап алып, ә ртү рлі тә сілдермен шығ аруғ а болады. Оқ ушылар есептің шешуін ө з беттерінше жаза алады.

5-тапсырма сағ ат бойынша уакытты анық тай білуге ғ ана емес, бұ рыштың тү рлері туралы білімдерін пысық тауғ а де арналғ ан. Сағ ат моделін пайдаланып немесе қ ағ азғ а суретін салып, осығ ан ұ қ сас тапсырмаларды жолдастарына орындауғ а ұ сынуғ а болады.

6-тапсырма есептеу дағ дыларын кайталауғ а арналғ ан, сондық тан оны ө з беттерінше орындауғ а ұ сынуғ а болады.

7-логикалық тапсырманы оқ ушылар кестеге сү йене отырып шығ арады.

66-САБАҚ. Қ осындыны саннан азайту. Есепті ә ртү рлі тә сілдермен шығ ару

Сабақ тың мақ саты: қ осындыны саннан азайту тә сілмен таныстыру; ә ртү рлі тә сілмен шығ арылатын мә тінді есеп материалдары негізінде осы тә сілді қ айталау.

Қ осындыны саннан азайту тә сілі туралы білімдері 100 кө леміндегі екі таң балы сандарды жә не келесі сыныптарда ү ш жә не кө п таң балы сандарды азайтуды тү сіндіру кезінде қ ажет болады. Бұ л ережені оқ ып-ү йренуге кіріспес бү рын амалдардың ө здері білетін қ асиеттерін жә не тиімді есептеу ү шін оның маң ызының қ аншалық ты екенін қ айталау керек.

Тірек білімдерін жетілдіру.

1. Жогаргы қ атардагы қ осуларды орында.

33 + 7 45 + 13 77 + 12 66 + 3 70 + 23

7 + 33 13 + 45 12 + 77 3 + 66 23 + 70

Тө менгі қ атарда жазылғ ан ө рнектердің мә нін есептеу керек пе? (Балалардың жауабы былай болуы тиіс: жоғ арғ ы катардағ ы жауаптарды пайдалануғ а болады. Қ осылғ ыштар бірдей, біз тек орындарын ғ ана ауыстырдык). Қ осудың ауыстырымдылық қ асиетін колдана отырып, қ айта есептеудің қ ажеті жоқ.

2. Қ осуды тиімді тә сілмен есепте:

9 + 8 + 1 32 + 5+3 7 + 7 + 3 8 + 83 + 2

Есептеу ү шін біз қ андай ереже қ олдандық? (Қ осылғ ыштардың орнын ауыстыруғ а болады. Кө ршілес қ осылғ ыштарды олардың қ осындысымен ауыстыруғ а болады).

3. Ө рнектерді ә ртү рлі оқ ы:

45 - (2 + 3) 52 + (1 + 2) (4 + 10) - 6 (18 - 6) - 5

Жаң а материалмен таныстыру.

Мұ ғ алім ә ртү рлі жағ дайларды қ олдануы мү мкін. Мысалы, текшелері бар қ орапты қ оюғ а болады. Мұ ғ алім былай дейді: бү л қ орапта 14 текше бар (санауғ а да болады). Ойын кезінде Арман мен Асыл текшелерді алды. Арман 5 текше, ал Асыл 4 текше алды. Қ орапта неше текше қ алды? Мұ ғ алім бү л сө здерді іс-ә рекет арқ ылы кө рсетеді - алдымен 4, содан соң 6 текшені алып, қ ораптың екі жағ ына қ ояды. Неше текше қ алғ анын қ алай білуге болады?

Балалар мынадай нұ сқ а ұ сына алады: ойын ү шін алынғ ан текшелерді қ осып, оны 14-тен азайтамыз. Мұ ғ алім ұ сынылғ ан нұ сқ аны тақ тағ а жазып қ ояды. Басқ а да нұ сқ алар ұ сынылуы мү мкін. Алдымен Арманның алғ ан текшелерін азайтып, содан соң Асылдың алғ анын азайтады. Егер балалар жауап беруде киналатын болса, онда Мұ ғ алім кө мектеседі. Нә тижесінде тақ тада мынадай жазу пайда болады:

14-(4+ 5) = 5 14-4-5 = 5 14-5-4 = 5

Балалар мұ ғ алімнің жетекшілігімен қ осындыны саннан ә ртү рлі тә сілмен азайтуғ а болатындығ ы туралы қ орытынды жасайды:

- алдымен қ осындыны есептеп, содан соң оны саннан азайту;

- бірінші қ осылғ ышты, содан соң екінші қ осылғ ышты азайту немесе керісінше.

Ары карай осылардың ішінен ең тиімді есептеуді табу. Мысалы, 14-4-5 ө рнегі есептеу жағ ынан ең тиімдісі болып табылады.

Ө тілгенді пысық тау.

Оқ улық та берілген суретке (№1) ұ қ сас жағ дайлар қ арастырылады жә не оғ ан берілген жазу тү сіндіріледі. Міндетті тү рде тиімді тә сілді таң даң ыздар.

Ары қ арай мұ ғ алім тақ тағ а ө рнектерді жазады, ал балалар ө рнектің мә нін қ андай тә сілмен есептеу керек екенін анық тайды.

18 - (3 + 5) 19 - (9 + 3)

17 - (3 + 5) 15 - (8 + 5)

2, 3-есептердің шешуін ә ртү рлі тә сілмен табады. Балалар есепті шешу кезінде косындыны саннан азайтудың ә ртү рлі тә сілдері туралы алғ ан білімдерін пайдаланады.

Ө тілген материал бойынша істелетін жұ мыс.

4-тапсырмадағ ы ө рнектерді салыстыра отырып, балалар қ андай жагдайда тең сіздіктер кұ рамына кірген ө рнектердің қ айсысының мә нін есептеу қ ажет, қ айсысын есептемей-ақ бірден таң баны қ оюғ а болатынын анық тайды. 5-тапсырманы оқ ушылар мұ ғ алімнің кө мегімен, ал 6-тапсырманы тү сіндіре отырып орындайды. Оқ ушылардың тиімді тә сілді таң дай алуы маң ызды.

7-тапсырма балалардың логикалық ойын дамытуғ а бағ ытталган жә не ө з беттерінше орындап, соң ынан міндетті тү рде тексеріледі.

«Тіктө ртбұ рыш пішінді АВСД жер телімі шаршыларғ а бө лінген. Егер боялғ ан шаршының қ абырғ асының ұ зындығ ы 2 м болса, жер телімінің периметрі қ анша?»

2м

Балалардың назарын фигураның ішіндегі бө лінген шаршыларғ а аудару керек. Белгілі мә ліметті пайдаланып, фигураның енін табуғ а болады: 2 м + 2 м = 4 (м). Сондай-ақ ұ зындығ ын да табуғ а болады: (2 м + 2 м) + (2 м + 2 м) = 8 (м). Осыдан кейін балалар фигураның периметрін табады.

67-САБАҚ. Кү рделірек сандық жә не ә ріптік ө рнектер

Сабақ тың мақ саты: ә ріпті ө рнектерді оқ и алу дағ дыларын кнлыптастыру; сандық ернектердің мә нін табу.

Тірек білімдерін жетілдіру.

1. Кестелік қ осу жә не азайтуды қ айталау. «Ү йге орналастыр», «Ү ндемес», «Мысалдар тізбегі» ойындарын, «Эстафета», «Баспалдақ» жарыс-ойындарын ұ йымдастыру пайдалы.

2. Математикалық диктант.

- 5 ондық, 4 бірліктен тұ ратын санды жаз.

- Санау кезінде 99 санынан кейін тұ ратын санды жаз.

- 80 санының алдындағ ы санды жаз.

- 36 мен 6 сандарының айырмасының мә нін тап.

- Бірінші қ осылғ ыш - 30, екінші қ осылғ ыш - 7. Қ осын-дының мә нін тап.

- 7 санын 8-ге арттыр.

- 18 санын 9-ғ а кеміт.

Ауызша есептеуге 1-ші жә не 7-жаттығ уларды беруге болады.

Жаң а материалды тусіндіру.

Бұ л сабақ кү рделірек тең деулермен таныстыруғ а дайындық сабағ ы болып табылады. Окушылардың назарын ө ріптік жә не сандық ө рнектерді оку ережесіне аудару маң ызды.

Жаң а материалды қ арастыруғ а дайындық ретінде практикалық жұ мыс орындалады. Мұ ғ алім кез келген оқ ушының қ аламсауытын (оның ішінде неше қ алам бары белгісіз) алып, оның қ асына тағ ы екі қ алам қ ояды. «Ү стелдің ү стінде неше қ алам жатқ анын жазың дар. Қ аламсауыттың ішінде неше калам бар?». Балалар белгісіз санды алдымен бос торкө збен □, содан кейін х-пен белгілеп, ө рнекті жазады.

Оқ улық пен жұ мыс.

Оқ ушылар 2-тапсырманы орындайды. Мұ ғ алім бірінші жә не екінші бағ андағ ы ө рнектерді салыстыруды сұ райды. Балалар бү л ө рнектердің ұ қ састығ ы неде, айырмашылығ ы неде екенін айтады.

3 жә не 6-тапсырмалар ө зіндік жұ мысқ а арналғ ан, соң ынан тексеріледі.

4-есепті ө здеріне орындауғ а ұ сынуғ а болады, соң ынан шешудің ә ртү рлі тә сілдеріне талдау жасалады. 5-тапсырма мұ ғ алімнің жетекшілігімен орындалады.

68, 69-САБАҚ ТАР. Кү рделірек тең деулер

Сабақ тың мақ саты: қ ұ рылымы кү рделірек тең деулер жө нс оларды шешу тә сілі туралы білімдерін қ алыптастыру.

Тірек білімдерін жетілдіру.

1. Есептеу дағ дыларын жетілдіру ү шін «Ү ндемес», «Математикалық волейбол», «Қ ай қ атар мық ты?» дидактикалык ойындарын ұ йымдастыруғ а болады. Ө тілген жағ дайлардағ ы қ осу жә не азайту дағ дыларын пысық тау.

2. Есептер шыгару. Мұ ғ алімнің жетекшілігімен балалар сурет бойынша есептер қ ұ растырады жә не оларды шығ арады.

3. Ө здік жұ мыс. Ө рнектерді салыстыр.

14 + (17 - 3) * 14 + (16 + 1)

(17 - 8) + 0 * (17 + 8) - 0

35 + (17 - 9) * (46 + 9) - 53

Жаң а материалмен таныстыру.

Сурет бойынша 1-жаттығ уғ а ұ қ сас тең деу қ ұ растыруғ а болады. Содан соң мұ ғ алім бірінші жағ дайда х-тің неге тең екенін табуды ұ сынады. Тең деудің шешуі тақ тағ а жазыла-ды. Бірінші тең деуді шешкеннен кейін екінші сурет бойынша тең деу кұ растырылады. Мұ ғ алім талдау барысында: «Осындай тең деулерді бірден шешуге бола ма?», - деп сұ райды. Балалармен бірге екінші тең деуді шешудің жоспарын талдайды. «Жең ілдету» сө зіне назарларын аудару. Жең ілдету, яғ ни мү мкіндігінше қ арапайым тү рге келтіру. Тең деудің шешуі тақ тағ а жазы лады. Оқ ушылар мұ ғ алімнің кө мегімен тең деулерді салыстырады. Содан сон осындай жағ дайда не істеу керектігін сұ райды. Мү мкіндігінше балалардың сұ рақ қ а жауапты ө здері тапқ андары дұ рыс. Содан соң мұ ғ алім мү мкін есептеулерді орындап, тең деуді жең ілдетулерін сұ райды. Алғ ашқ ы пысық тау жұ мысы ү шін оқ ушылар жан-жақ ты тү сіндіре отырып, 2-тапсырманың тең деуін шешеді жә не 6-тапсырма бойынша тең деу қ ұ растырады.

5 жә не 3-тапсырмаларды ө здік жұ мыс ретінде ұ сынуғ а болады. 4-тапсырманы орындау кезінде окушылар жай есепті ө з беттерінше шығ арады, ал есептің сұ рағ ын мұ ғ алімнің кө мегімен ө згертеді. Содан кейін тү сіндіре отырып шығ арады.

Логикалық тапсырманы (№7) орындау кезінде оқ ушылардың назарын «4 кг артық» дегеніміз - бұ л «сонша жә не тағ ы 4 кг бар» деген сө зі білдіретініне аудару керек. Осыдан келіп арқ а-қ оржынның массасын қ алай тең естіру туралы қ орытынды шығ ады: «артық» килограмдарды тең бө лу керек.

69-сабақ 68-сабақ қ а ұ қ сас қ ұ рылады. Оқ ушылар тең деуді шешу тә сілін жан-жақ ты тү сіндіре отырып орындайды. 3-тапсырманың орындалуына ерекше кө ң іл бө лген дұ рыс. Ол зерттеуге арналғ ан.

Есептерде бірдей сандық материалалынғ ан, бірақ екінші есеп жанама тұ жырымдалғ ан. Балалар шартын, сандық деректерін, сұ рақ тарын, содан соң есептің шешуін салыстырады. Мұ ғ алім шешуін орындағ аннан кейін, есептің берілуіне қ айта оралады жә не есептің тұ жырымдамасындағ ы айырмашылық ты тү сіндіруді сұ райды.

а) Кесте тігу ү шін 25 шарғ ы алтын тү сті жіп, одан 3-еуі кем кү міс тү сті жіп жұ мсалды. Барлығ ы неше шарғ ы алтын жә не кү міс тү сті жіп жұ мсалды?

ө) Кесте тігу ү шін 25 шарғ ы алтын тү сті жіп жұ мсалды, бұ л кү міс тү сті жіпке қ арағ анда 3-еуі кем. Барлығ ы неше шарғ ы алтын жә не кү міс тү сті жіп жұ мсалды?

5-тапсырмада мө тіндері бірдей, тек сұ рақ тарында айырмашылық бар есептер таң далынып алынғ ан. Балалар ө з беттерінше жағ дайды талдайды жә не ө рнектерді жазады. Тапсырма міндетті тү рде тексеріледі.

Қ алғ ан тапсырмаларды ө зіндік жұ мыс ретінде тапсыруғ а болады.

70-САБАҚ. Кері есептер шығ ару

Сабақ тың мақ саты: кері есептер шығ ару жә не қ ұ растыра білу дағ дыларын қ алыптастыру.

Тірек білімдерін жетілдіру.

1. «Қ андай сан калдырылган?» ойын-жаттығ уын ұ йымдастыру.

Ойынның мақ саты: сандар қ атары туралы білімдерін пысық тау; оқ ушылардың зейінін тө рбиелеу.

Тақ тағ а 20-дан 40-қ а дейінгі сандар ө р тү спен, ә р мө лшерде шашыратып жазылғ ан кесте ілінеді. Балаларғ а кестеден кө рсете отырып, қ ай санның жоқ екенін анық тап, санды ретімен санау ұ сынылады.

2. Ауызша есептеуге 1-жаттығ уды жә не жай есептер шығ аруды енгізуге болады:

• Айнұ рда 50 жапсырма бар. Ол 10 жапсырманы сің ілісіне сыйлады. Айнұ рда неше жапсырма қ алды?

• Нұ рланда бірнеше фломастер болды. Ол 2 фломастерд жогалтып алғ аннан кейін, оның 9 фломастері қ алды. Нұ рланда неше фломастер болды?

• Олжастың 50 тең гесі болды. Ол бә ліш сатып алды. Оғ ан 20 тең ге ақ ша қ айтарды. Бә ліш неше тең ге тұ рады?

Оқ улыкпен жұ мыс.

Жаң а материалды тү сіндіруді мұ ғ алім 2-тапсырманыі материалдары негізінде кұ ра алады. Окушылар есептеі қ ұ растырады, содан кейін оны Дә птерлеріне шыгарады. Есептің б) жә не в) бө лімдерінің шартын кұ ру басқ аларына қ арағ анда қ иындау болады. Есептің шешуін жазғ аннан кейін окушылар есептің шешуі мен берілуін салыстырып, олардың кері есептер екендігі туралы қ орытынды жасайды. 4-тапсырманың 1-катарын ө здік жұ мыс ү шін ұ сынуғ а болады, ал кү рделірек тең деуді шешу (2-қ атар) тү сіндіріле отырып орындалады. 5-тапсырманы (2 баган) сынып дең гейінің дайындығ ына байланысты ауызша немесе жазбаша орындатуғ а болады. Есепті ә ртү рлі тә сілмен шығ аруды (6-тапсырма) оқ ушылар ө здері орындайды. 7-тапсырма ү лестірмелі материалдың кө мегімен оқ ушылардың ойлау қ абілеттерін дамыту мақ сатын кө здейді.

71-САБАҚ. Жақ ын ондық қ а дейін толық тыру негізінде қ осу

жә не азайту (68 + 2, 70 - 2)

Сабақ тың мақ саты: жақ ын ондық қ а дейін толық тыру негізінде қ осу жә не азайту тә сілдерімен таныстыру (толық ондық тан азайту)

Тірек білімдерін жетілдіру.

Жұ пта бір-бірін тексеру ү шін математикалық диктант жазу ұ сынылады:

• 5, 6, 7, 4 сандарын 10-ғ а дейін толық тыр;

• 10-нан 5, 8, 9, 6 сандарын азайт;

• 90 жә не 50 сандарын ондық тар мен дө ң гелек ондық тарғ а жікте;

• 2 мен 56 сандарының қ осындысы нешеге тең;

• 67 мен 4 сандарының айырмасы нешеге тең?

Окулыкпен жұ мыс.

Жаң а есептеу тә сілмен таныстыруды оқ улық бойынша (1-тапсырма, 71-сабақ) тү сіндіруге немесе демонстрациялық материалдардың кө мегімен орындауга болады (текшелер, дө ң гелегі бар жолақ тар, санағ ыштар). Сынып оқ ушыларының дең гейіне байланысты «жағ даятты» шешуді балалардың ө зіне ұ сынғ ан жө н.

Екі таң балы санды бір таң балы санғ а қ осу тө сілін балалар біледі. Бірліктерді бірліктерге, ондық тарды ондық тарғ а қ осуғ а байланысты ережемен оқ ушылар таныс. Жаң а жағ дайдағ ы ереже бірліктерді қ осқ анда ондық шығ атыны, ол ондық ты ондық тарғ а қ осу керектігі аркылы ерекшеленеді. Азайту кезінде азайғ ышта бірлік жоқ болғ андық тан санды ондық тар мен дө ң гелек ондық тарғ а жіктеп, ондық тан бірліктерді азайтамыз. Содан соң оларды дө ң гелек ондық тарғ а қ осамыз.