Кейіннен жануарлар төлдейді де, олардың біреуінде бір үйір түйе, екіншісінде бір табын сиыр, және үшіншісінде бір отар қой пайда болады.

Кейін періште олардың біріншісіне алапестің кейпінде келеді де: «Мен – бейшара мү сә пірмін. Жолда азық -тү лігім бітіп қ алды, ә рі мағ ан бү гін Аллаһ тан басқ а жә не содан соң сенен басқ а ешкім кө мектесе алмайды. Сағ ан кө рікті тұ ла-бой жә не таза тері, сондай-ақ осы мал-мү лікті бергеннің (Аллаһ тың) атымен мағ ан сапарымды жалғ астыруым ү шін бір тү йе беруің ді сұ раймын», - дейді. Ол: «Бірақ мұ ның барлығ ы тек мағ ан ғ ана тиесілі емес қ ой...», - деп жауап береді. Сонда періште оғ ан: «Мен сені танығ ан сияқ тымын! Кезінде алапес ә рі адамдарғ а жеккө рінішті кедей болғ ан, ә рі кейіннен аса Қ ұ діретті ә рі Ұ лы Аллаһ сағ ан осы байлық ты берген сен емес пе едің?», - деді. Ол: «Жоқ, мен бұ ны мирас етіп алдым», - деп жауап берді. Сонда періште: «Егер ө тірік айтып тұ рғ ан болсаң, Аллаһ сені бұ рың ғ ы кейіпің е қ айтарсын!», - деді.

Кейін ол екінші адамғ а қ асқ а бас таз кейіпінде келді де, оғ ан бірінші адамғ а айтқ ан сө здерін айтты, ә рі ол ө зінен бұ рың ғ ы жауап бергендей жауап берді. Періште оғ ан (да): «Егер ө тірік айтып тұ рғ ан болсаң, Аллаһ сені бұ рың ғ ы кейіпің е қ айтарсын!», - деді.

Кейін періште олардың ү шіншісіне зағ ип адамның кейіпінде келді де: «Мен – бейшара мү сә пірмін. Жолда азық -тү лігім бітіп қ алды, ә рі мағ ан бү гін Аллаһ тан жә не содан соң сенен басқ а ешкім кө мектесе алмайды. Сағ ан кө ру қ абілетін қ айта бергеннің (Аллаһ тың) атымен мағ ан сапарымды жалғ астыруым ү шін бір қ ой беруің ді сұ раймын», - дейді. Ол: «Мен соқ ыр едім, бірақ Аллаһ мағ ан кө ру қ абілетімді қ айта сыйлады. Сондық тан да қ алағ аның ды ал да, қ алағ аның ды қ алдыр. Аллаһ пен ант етемін, мен Аллаһ ү шін сенің қ алағ аның ды алуың а кедергі жасамаймын», - деді. Сонда періште оғ ан: «Байлығ ың ды ө зің е қ алдыр, ө йткені сендерге сынақ жіберілген болатын. Аллаһ сағ ан разы болды, ал екі жолдасың а ашуланды», - деді” (ә л-Бухари, 3464. Муслим, 2964).

Бұ л хадисте Аллаһ тың нығ метіне кү пірлік танытқ ан адамның, сондай-ақ Оғ ан Оның берген нығ меттері ү шін шү кіршілік ететін адамның ү кімін тү сіндіру бар.

Хадистен алынатын пайдалар:

1. Хадисте Аллаһ тың мал-мү лікте берген игіліктері ү шін оны мұ қ таждармен бө лісу арқ ылы шү кіршілік ету, ә рі сол арқ ылы Ол сый еткен нығ метіндегі Оның хақ ысын беру міндетті екеніне нұ сқ ау бар.

2. Хадисте берілген нығ меттер ү шін шү кіршілік танытпаудың жә не Аллаһ берген мал-мү ліктегі Оның хақ ысын бұ зудың тыйым салынғ анына нұ сқ алады.

3. Хадисте тың даушылар пайда алу ү шін оларғ а бізден бұ рын ө мір сү рген қ ауымдар туралы ә ң гімелеп берудің рұ қ сат етілгеніне нұ сқ ау бар.

4. Хадисте Қ асиетті ә рі Пә к Аллаһ Тағ ала Ө зінің қ ұ лын нығ меттерімен сынайтынына нұ сқ ау бар.

5. Хадисте «Мағ ан Аллаһ тан содан соң сенен басқ а кө мекші жоқ» деген сияқ ты сө здерді айтудың заң ды екеніне нұ сқ ау бар, ө йткені бұ л сө зде тең еуге нұ сқ айтын «жә не» деген жалғ аулық емес, тең еуге нұ сқ амайтын «содан соң» деген жалғ аулық келген.

------------------------------------------------------------------------------------------------

ЕЛУІНШІ ТАРАУ:

Аллаһ Тағ аланың:

ف َ ل َ م ّ َ ا آ ت َ ا ه ُ م َ ا ص َ ا ل ِ ح ً ا ج َ ع َ ل ا ل َ ه ُ ش ُ ر َ ك َ ا ء َ ف ِ ي م َ ا آ ت َ ا ه ُ م َ ا ف َ ت َ ع َ ا ل َ ى ا ل ل ّ َ ه ُ ع َ م ّ َ ا ي ُ ش ْ ر ِ ك ُ و ن َ (١ ٩ ٠)

«Ал Аллаһ оларғ а салиқ алы бала берген кезде, олар ө здеріне берілген бала жайында Аллаһ қ а серік қ оса бастады. Аллаһ олардың қ осқ ан ортақ тарынан жоғ ары (Пә к)», - деген сө здері туралы («ә л-Ә ғ раф» сү ресі, 190-аят).

Ибн Хазм, Аллаһ оны рахымына бө лесін, былай деді: «Олар (сә лә фтар) мағ ынасы Аллаһ тан басқ а кімге болсын қ ұ лшылық етуді қ амтығ ан, мысалы, Абду Амр («Амрдың қ ұ лы»), Абдул-Қ ағ ба (" Қ ағ баның қ ұ лы") сияқ ты аттардың тыйым салынғ анына келіскен» («Маратиб ә л-Ижма‘», 154-бет).

Ибн Аббас, оғ ан Аллаһ разы болсын, жоғ арыда келтірілген аятқ а тү сіндірме жасап, былай деді: “Адам онымен (Хауамен) қ осылды да, ол одан бала кө терді. Сонда оларғ а Ібіліс келді де: «Мен сендерді Жә ннаттан шығ артқ ан жекжаттарың мың. Ендеше, мағ ан бағ ының дар, ә йтпесе мен балаларың ды тау ешкісінің мү йізіндей мү йізді етемін де, ол сенің қ арның ды жыртып жібереді», - деді. Ол оларды қ орқ ытуын тоқ татпастан, олар оны Абд ә л-Харис деп атауын талап ете берді (ә л-Харис - сө збе-сө з «жер жыртушы дихан» — Ібілістің аты). Сө йтіп, Абд ә л-Харис «Ібілістің қ ұ лы» дегенді білдіреді. Алайда олар оғ ан бойсұ нудан бас тартты, ә рі бала ө лі болып туылды. Кейін ол екінші рет бала кө терді, ә рі Ібіліс тағ ы да оларғ а келіп, тура осыны қ айталап айтты. Бұ л жолы да олар оғ ан бойсұ нудан бас тартты, жә не бала тағ ы да ө лі болып туылды. Ол ү шінші рет бала кө терді. Ібіліс тағ ы да келіп, екі рет орын алғ ан жағ дайды естеріне салды. Бұ л жолы балағ а деген махаббат оларды билеп алды да, олар оны Абд ә л-Харис деп атады. Сондық тан да: «Олар ө здеріне берілген бала жайында Аллаһ қ а серік қ оса бастады», - деп айтылды” (Сағ ид ибн Мансур «ә с-Сунанда», 973; Ибн Аби Хатим «Тафсирде», 8654).[10]

Қ атада, Аллаһ оны рахымына бө лесін, былай деді: «Серік қ осу Оғ ан (Аллаһ қ а) ғ ибадатта емес, бағ ынушылық та орын алды» (Ибн Жә рир «Тафсирде», 9/149. Ибн Аби Хатим «Тафсирде», 8659).

Ал Аллаһ Тағ аланың: «Егер Сен бізге салиқ алы перзент берсең, біз міндетті тү рде шү кір етушілерден боламыз» («ә л-Ә ғ раф» сү ресі, 189-аят), - деген сө здері туралы Мужә һ ид, Аллаһ оны рахымына бө лесін: «Олар ол адам болмайды ма деп қ орық ты», - деді (Ибн Аби Хатим «Тафсирде», 8648. Бұ л туралы сондай-ақ ә л-Хасан ә л-Басри, Саид ибн Жубейр жә не басқ алар айтқ ан).

Ибн Хазм – бұ л Андалусиялық ғ алым Абу Мухаммад Али ибн Мухаммад ибн Саид ибн Хазим ә л-Қ уртуби ә з-Захари, һ ижраның 456 қ айтыс болғ ан, Аллаһ оны рахымына бө лесін.

Тараудың «Бірқ ұ дайшылық Кітабына» сә йкестілігі:

Бұ л тарауда балаларды қ асиетті ә рі Пә к Аллаһ Тағ аладан басқ а біреудің қ ұ лдары деп атау бағ ынудағ ы ширк ә рі Аллаһ Тағ аланың нығ меттеріне кү пірлік таныту болып табылатынының тү сіндірмесі келеді.

Аяттан алынатын пайдалар:

1. Аятта ә лдебіреуді мағ ынасы Аллаһ Тағ аладан басқ а біреудің қ ұ лы дегенді мең зейтін, мысалы, Абд ә л-Хусейн, Абд ә р-Расул, Абд ә л-Қ ағ ба сияқ ты есіммен атаудың тыйым салынғ анына нұ сқ ау бар.

2. Аятта тіпті ат қ оюда Аллаһ қ а серік қ осудың кө пқ ұ дайшылық болып табылатынына нұ сқ ау бар, тіпті адам мұ ны кө здемеген болса да.

3. Аятта егер Аллаһ Тағ ала адамғ а сау-сә лемет бала сый етсе, бұ л одан осы ү шін Аллаһ қ а шү кір етуді талап ететін нығ мет болып табылатынына нұ сқ ау бар.

4. Аятта Аллаһ бала сияқ ты нығ метті бергені ү шін Оғ ан шү кіршілік етудің тү рлеріне ол Аллаһ Тағ аланың қ ұ лы екенін білдіретін есімнің қ ойылуы жататынына нұ сқ ау бар.

------------------------------------------------------------------------------------------------

ЕЛУ БІРІНШІ ТАРАУ:

Аллаһ Тағ аланың:

و َ ل ِ ل ّ َ ه ِ ا ل أ س ْ م َ ا ء ُ ا ل ْ ح ُ س ْ ن َ ى ف َ ا د ْ ع ُ و ه ُ ب ِ ه َ ا و َ ذ َ ر ُ و ا ا ل ّ َ ذ ِ ي ن َ ي ُ ل ْ ح ِ د ُ و ن َ ف ِ ي أ َ س ْ م َ ا ئ ِ ه ِ س َ ي ُ ج ْ ز َ و ْ ن َ م َ ا ك َ ا ن ُ و ا ي َ ع ْ م َ ل ُ و ن َ

«Аллаһ тың Кө ркем Есімдері бар. Ендеше, сол есімдермен Оғ ан дұ ғ а етің дер! Ә рі Оның Есімдерінде ақ иқ аттан ауытқ итындарды қ оя салың дар! Олар істегендері ү шін жазаланады» («ә л-Ә ғ раф» сү ресі, 180-аят), - деген сө здері туралы.

Ибн Аби Хатим Ибн Аббастың Аллаһ тың: «Оның Есімдерінде ақ иқ аттан ауытқ итындарды», - деген сө здеріне жасағ ан тә псірін келтіреді.

Ибн Аббас: «Бұ л – Аллаһ қ а серік қ осатындар», - деді.Біз мұ ны Ибн Аби Хатимнен таппадық. Ал Аллаһ жақ сырақ біледі!

Ибн Аббас сондай-ақ былай деді: «" ә л-Лә т" деген атау " ә л-Илә һ " (Қ ұ дай) деген атаудан, ал " ә л-Узза" —" ә л-‘Азиз" (Қ ұ діретті) деген атаудан шық қ ан» (Ибн Жә рир «Тафсирде», 9/133; Ибн Аби Хатим «Тафсирде», 5/1623).

Ә л-Ә ғ маш былай деді: «Олар (ақ иқ аттан ауытқ итындар) оларғ а (Аллаһ тың есімдеріне) оларғ а қ атысты емес нә рселерді енгізеді».

Тараудың «Бірқ ұ дайшылық Кітабына» сә йкестілігі:

Автор, Аллаһ оны рахым етсін, осы тарау арқ ылы Аллаһ қ а ө лген адамдар (ә руақ тар) арқ ылы жақ ындайтындарды теріске шығ арғ ысы жә не Аллаһ Тағ алағ а Оның кө ркем есімдері мен жоғ ары сипаттары арқ ылы жақ ындау заң дастырылғ анына нұ сқ ағ ысы келді.

Ә л-Ә ғ маш – Сулейман ибн Михран ә л-Куфи, сенімге лайық ты жеткізуші, фақ иһ, хафиз, һ ижраның 147 жылы қ айтыс болды, Аллаһ оны рахымына бө лесін.

Аяттан алынатын пайдалар:

1. Аятта Аллаһ Тағ аланың есімдері мен сипаттары бар екеніне ә рі олар Оның Ұ лық тығ ына лайық ты екеніне нұ сқ ау бар.

2. Аятта Аллаһ Тағ аланың барлық есімдері кө ркем екеніне нұ сқ ау бар.

3. Аятта Аллаһ Тағ алағ а Оның кө ркем есімдері арқ ылы жақ ындауғ а бұ йрық бар.

4. Аятта Аллаһ тың кө ркем есімдерін теріске шығ аруда, бұ рмалауда жә не олармен кейбір жаратылыстарды атауда кө рініс табатын оларды тү сінудегі ауытқ ушылық тардың тыйым салынғ анына нұ сқ ау бар.

5. Аятта кейбір надандардан немесе ауытқ ығ андардан аулақ болуғ а жә не олармен тіпті санаспауғ а нұ сқ ау бар.

6. Аятта Аллаһ Тағ аланың есімдерінде немесе сипаттарында ауытқ ушыларғ а қ атал тү рде қ орқ ыту келген.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

ЕЛУ ЕКІНШІ ТАРАУ: