Тапсырыс шарты. 4 страница

21.Интеллектуальдық меншік объектілеріне мү ліктік қ ұ қ ық
Мү ліктік қ ұ қ ық – иеленушінің ө з шаруашылық аясындағ ы мү лікті тікелей қ олдану арқ ылы мү ддесіне жетуді қ амтамасыз ететін заң ды мү мкіндігі. Мү ліктік қ ұ қ ық мына негіздер арқ ылы пайда болады: біріншіден, міндеттемеге қ атысу; екіншіден, интеллектуалдық меншік объектісін иелену. Міндеттемеге сә йкес бір адамның басқ а адамның пайдасына мү лік беруі, жұ мыс атқ аруы, ақ ша тө леуі жә не басқ а да сол сияқ ты ә рекеттер жасауғ а міндетті, ал несиегер борышқ ордан ө з міндеттерін орындауын талап етуге қ ұ қ ылы. Міндеттемелер шарттан, зиян келтіруден жә не ө зге де негіздерден пайда болады. Қ арызғ а ақ ша алғ ан адам борышқ ор болса, қ арыз беруші несиегер болып саналады. Бұ л міндеттеме негізінде несиегер Мү ліктік қ ұ қ ық иеленіп, борышқ ордан қ арыз ақ шаны қ айтаруын талап ету мү мкіндігін алады. Зиян келтіру салдарынан туындайтын міндеттемеде Мү ліктік қ ұ қ ық қ а жә бірленген адам ие болады. Интеллектуалдық меншік объектілеріне деген Мү ліктік қ ұ қ ық олар жасалғ ан мезетте жә не кейбір тү рлері ө кілетті мемлекеттік орган тіркеген сә ттен бастап пайда болады. Жазушы ө зінің кө ркем шығ армасын қ олжазба тү рінде дайындағ ан сә ттен бастап туындыгер болып танылады да, жеке мү ліктік емес жә не Мү ліктік қ ұ қ ық қ а ие болады. Кө ркем шығ армағ а деген Мү ліктік қ ұ қ ық қ а ие болу ү шін тиісті органғ а тіркету, сараптамадан ө ткізу секілді қ осымша талаптар жоқ. Ал ө неркә сіптік меншік объектілеріне (ө нертабысқ а, пайдалы модельге жә не ө неркә сіптік ү лгіге) деген Мү ліктік қ ұ қ ық сараптамадан ө ткізіліп, тиісті ө кілетті органғ а тіркелген авторлық ты қ уаттайтын қ ұ жат – патент алғ ан кезде пайда болады. Мұ ндағ ы интеллектуалдық меншік объектілеріне деген Мү ліктік қ ұ қ ық тың мазмұ ны сол объектілерді пайдаланғ аны ү шін басқ а тұ лғ алардан ақ ы тө леуін талап ету мү мкіндігінен тұ рады. Міндеттемелік қ ұ қ ық та қ ұ қ ық ты тұ лғ а мү ддесі міндетті тұ лғ аның ә рекеті арқ ылы орындалатын болса, Мү ліктік қ ұ қ ық аясында қ ұ қ ық ты тұ лғ аның мү ддесі ө з ә рекеті арқ ылы орындалады, сондық тан міндетті тұ лғ алардың қ имыл-қ арекеті бірінші кезекте емес. Ө йткені олар тек қ ұ қ ық ты тұ лғ аның ө з қ ұ қ ығ ын ө зінің жү зеге асыруына кедергі келтірмеуге тиіс. Мұ ндай міндетін бұ зғ ан тұ лғ а сол заматта мемлекеттік мә жбү рлеу шараларының кү шімен сабасына тү сіп, қ ұ қ ық бұ зушылық тың салдарын ретке келтіреді. Дегенменен бұ л екі бағ ытта да субъективті қ ұ қ ық тың жү зеге асуына міндетті тұ лғ аның оң ды қ имыл-қ арекеті негіз болады.

22.Интеллектуальдық меншік объектілеріне айрық ша қ ұ қ ық тың тү сінігі, мә ні, қ ұ қ ық тық табиғ аты.

Айрық ша қ ұ қ ық тар материалдық игіліктерге жатады. Ол қ орытындығ а бұ л бап мазмұ нын талдау арқ ылы келеміз, яғ ни азаматтық қ ұ қ ық объектілері ретіндегі материалдық емес игіліктер бө лек топта кө рсетілген.
Оларды материалдық игіліктерге жатқ ызу айрық ша қ ұ қ ық объектілерімен, заттармен сияқ ты операциялар мү мкіндеуге жол береді, яғ ни сату бойынша мә селелер, қ ұ қ ық тық мирасқ орлық, уақ ытша пайдалану, т.с.с. Бірақ ол жағ дайда ондай мә мілелер авторлық қ ұ қ ығ ы, туынды мен ө нертабысты атауғ а қ ұ қ ық, туындының қ ол сұ ғ ылмаушылығ ына қ ұ қ ық сияқ ты қ ұ қ ық тарғ а да қ атысты болар еді, себебі кө рсетілген концепцияғ а сә йкес ол интеллектуалдық меншік объектісін пайдалану сияқ ты айрық ша қ ұ қ ық тар.
Ондай жағ дайғ а жол бермеу ү шін, біздің ойымызша, айрық ша қ ұ қ ық тарды кең інен тү сіну авторлары барлық айрық ша қ ұ қ ық тарды оқ шауланатын жә не оқ шауланбайтын деп бө луге мә жбү р болар. Интеллектуалдық меншік объектісіне айрық ша қ ұ қ ық ты оның иесінің мү ліктік қ ұ қ ығ ы ретінде тү сінген дұ рысырақ болар жә не Қ Р АК-ң 115 бабы нормасына сә йкес келеді.
Ондай кө зқ арас жақ таушыларына жалғ ыз мін ретінде ө зге, материалдық емес қ ұ қ ық тардың айрық шалығ ы ескерілмейтінін айтуғ а болады. Ә рине, авторлық атқ а қ ұ қ ық айрық ша сипатта болады, бірақ ол кү мә н кез келген терминнің шарттылығ ымен тү седі.
Заттың меншік иесіне оны иеленуге, пайдалануғ а жә не оғ ан билік етуге қ ұ қ ық тары тиесілі.
Интеллектуалдық меншік объектісіне қ атысты ол қ ұ қ ық тардың ерекшеліктері болады.
Мысалы, егер затпен тек меншік иесі ғ ана пайдаланса, интеллектуалдық меншік объектісімен — материяланғ ан идеямен миллиондағ ан адамдар пайдаланады. Интеллектуалдық меншік объектілеріне қ ұ қ ық ол заң тә ртібінде қ орғ алатын елде ғ ана танылады.Ө зге елдерде де қ ұ қ ық қ орғ алмайды жә не ө нертабыс, туынды немесе даралану қ ұ ралы ү шінші тұ лғ алармен шексіз пайдаланылады немесе тек екіжақ ты шарт немесе кө пжақ ты конвенция тү ріндегі халық аралық келісім болғ ан жағ дайда ғ ана қ орғ алады
Айрық ша қ ұ қ ық пен нақ ты объектіге меншік қ ұ қ ығ ын ажырату керек. Ол қ ұ қ ық тар бір біріне тә уелсіз ә рекет етеді. Мысал ретінде телевизордың жаң а тү рінің ө нертабысшысы мен заводпен кө птеп шығ арылғ ан телевизордың бірін сатып алғ ан ө зге тұ лғ аның қ атынастарын келтіруге болады.
Меншік иесінің ө з теледидарына қ атысты иелену, пайдалану жә не билік ету қ ұ қ ық тары тә н, ал ө нертабысшының жасау, шығ ару кө лемін реттеу, теледидарларды жасау қ ұ қ ығ ын ө ткізу сияқ ты қ ұ қ ық тарыбар.Интеллектуалдық менщік объектілерінің ерекшеліктері келесіде: шығ армашылық объектісіне айрық ша қ ұ қ ық ты беру немесе алу айналымның ө зге қ атысушылары ү шін ғ ылым мен техниканың бір бағ ытындағ ы монополияны білдіреді жә не ү шінші тұ лғ алардың бұ лбағ ыттағ ы зерттеулеріне кедергі болады.

23.Айрық ша қ ұ қ ық мазмұ ны.

Айрық ша қ ұ қ ық (ағ ылш. exclusive right; prerogative) - Автордың немесе сабақ тас қ ұ қ ық тар иеленушінің туындыны, орындаушылық ты, қ ойылымды, фонограмманы, эфирлік немесе кә білдік хабар тарату ұ йымдарының хабарын заң мен белгіленген мерзім ішінде ө з қ алауы бойынша кез келген ә діспен пайдалану жө ніндегі мү ліктік қ ұ қ ығ ы.

Азаматтық немесе заң ды тұ лғ аның шығ армашылық интеллектуальдық қ ызмет нә тижелеріне жә не оларғ а тең естірілген заң ды тұ лғ аны дараландыру кұ ралдарына, жеке немесе заң ды тұ лғ аның жұ мысының (қ ызметтің) ө німдеріне қ ұ қ ығ ы заң мен белгілеген реттер мен тә ртіп бойынша орнатылады. Интеллектуальдық меншік қ ұ қ ығ ының объектілеріне Интеллектуальдык; шығ армашылық кызметтің нә тижелері, азаматтық айналымғ а қ атысушылар, тауарлар, жұ мыстар немесе қ ызмет кө рсетулер, дараландыру қ ұ ралдары жатады. Бұ ларғ а қ оса ғ ылым, ә дебиет, ө нер туындылары, орындау, фонограмма, хабар таратуды ұ йымдастыру, ө нертабыс, пайдалы ү лгілер, ө ндірістік ү лгілер жә не ашылмағ ан ақ парат, оның ішінде ө ндіріс қ ұ пиялары (ноу-хау), фирмалық атаулар, тауарлық белгіглер жә не т. б. атауғ а болады.

Интеллектуальдык шыгармашылық меншік объектісінің, он ың иесінің қ алауы бойынша, кез келген ә діспен пайдалануғ а муліктік қ ұ қ ығ ы Интеллектуальдық шығ ар­машылық қ ызметінің нә тижесіне немесе дараландыру қ ұ ралына айрық ша қ ұ қ ық болып табылады. Айрық ша қ ұ қ ық объектісін басқ а тұ лғ алардың пайдалануына тек меншік иесінің келісімімен ғ ана жол беріледі.

Интеллектуалдық меншік қ ұ қ ығ ының тү рлеріне:

авторлык қ ұ қ ық;

сабақ тас қ ұ қ ық

Алдымен, интеллектуалдық меншік қ ұ қ ығ ы абсолюттік қ ұ қ ық болып табылады. Абсолюттік қ ұ қ ық ретіндегі сипаты, оны меншік қ ұ қ ығ ымен біріктіріп, ал міндеттемелік қ ұ қ ық тан оның айырмашылығ ын кө рсетеді.Барлық ү шінші тұ лғ алар заттық қ ұ қ ық пен интеллектуалдық меншік қ ұ қ ығ ын мойындаулары тиіс жә не заттың меншік иесімен интеллектуалдық меншік иесінің қ ұ қ ық тарына белгісіз тұ лғ алардың міндеттері қ арсы тұ рады. Интеллектуалдық меншік заттық қ ұ қ ық пен қ оса абсолюттік қ ұ қ ық ретінде мү ліктік қ атынас статикасы бойынша тең. Заттық қ ұ қ ық пен ұ қ састығ ына қ арамастан, интеллектуалдық меншік объектілеріне деген қ ұ қ ық тың абсолюттік сипаты жағ ынан ө зіндік ерекшелігі бар.Яғ ни, шығ армашылық қ ызметтің объектісіне бастауыш уә кілет бір тұ лғ ағ а тиесілі жә не оның қ ұ қ ығ ын қ орғ айтын заң интеллектуалдық меншікті заң сыз пайдаланудан сақ тайды деген тұ жырым.

24.Интеллктуальдық меншік объектілеріне айрық ша қ ұ қ ық тардың басқ а тұ лғ аларғ а ауысуы.

Азаматтық немесе заң ды тұ лғ аның шығ армашылық интеллектуальдық қ ызмет нә тижелеріне жә не оларғ а тең естірілген заң ды тұ лғ аны дараландыру кұ ралдарына, жеке немесе заң ды тұ лғ аның жұ мысының (қ ызметтің) ө німдеріне қ ұ қ ығ ы заң мен белгілеген реттер мен тә ртіп бойынша орнатылады. Интеллектуальдық меншік қ ұ қ ығ ының объектілеріне Интеллектуальдык; шығ армашылық кызметтің нә тижелері, азаматтық айналымғ а қ атысушылар, тауарлар, жұ мыстар немесе қ ызмет кө рсетулер, дараландыру қ ұ ралдары жатады. Бұ ларғ а қ оса ғ ылым, ә дебиет, ө нер туындылары, орындау, фонограмма, хабар таратуды ұ йымдастыру, ө нертабыс, пайдалы ү лгілер, ө ндірістік ү лгілер жә не ашылмағ ан ақ парат, оның ішінде ө ндіріс қ ұ пиялары (ноу-хау), фирмалық атаулар, тауарлық белгіглер жә не т. б. атауғ а болады.

Интеллектуальдык шыгармашылық меншік объектісінің, он ың иесінің қ алауы бойынша, кез келген ә діспен пайдалануғ а муліктік қ ұ қ ығ ы Интеллектуальдық шығ ар­машылық қ ызметінің нә тижесіне немесе дараландыру қ ұ ралына айрық ша қ ұ қ ық болып табылады. Айрық ша қ ұ қ ық объектісін басқ а тұ лғ алардың пайдалануына тек меншік иесінің келісімімен ғ ана жол беріледі.

Егерде заң да басқ аша кө зделмесе, интеллектуальдық меншік объектісіне айрық ша қ ұ қ ық тарды олардың қ ұ қ ық иелері шарт бойынша толық басқ а адамғ а 6epyi мумкін, сондай-ақ мұ рагерлік эмбебап қ ұ қ ық тың мирасқ орлық тә ртібі мен жә не занды тұ лғ аның қ айта қ ұ рылуының нә тижесінде басқ а адамғ а ауысады.

Интеллектуалдық меншік қ ұ қ ығ ының тү рлеріне:

авторлык қ ұ қ ық;

сабақ тас қ ұ қ ық

Алдымен, интеллектуалдық меншік қ ұ қ ығ ы абсолюттік қ ұ қ ық болып табылады. Абсолюттік қ ұ қ ық ретіндегі сипаты, оны меншік қ ұ қ ығ ымен біріктіріп, ал міндеттемелік қ ұ қ ық тан оның айырмашылығ ын кө рсетеді.Барлық ү шінші тұ лғ алар заттық қ ұ қ ық пен интеллектуалдық меншік қ ұ қ ығ ын мойындаулары тиіс жә не заттың меншік иесімен интеллектуалдық меншік иесінің қ ұ қ ық тарына белгісіз тұ лғ алардың міндеттері қ арсы тұ рады. Интеллектуалдық меншік заттық қ ұ қ ық пен қ оса абсолюттік қ ұ қ ық ретінде мү ліктік қ атынас статикасы бойынша тең. Заттық қ ұ қ ық пен ұ қ састығ ына қ арамастан, интеллектуалдық меншік объектілеріне деген қ ұ қ ық тың абсолюттік сипаты жағ ынан ө зіндік ерекшелігі бар.Яғ ни, шығ армашылық қ ызметтің объектісіне бастауыш уә кілет бір тұ лғ ағ а тиесілі жә не оның қ ұ қ ығ ын қ орғ айтын заң интеллектуалдық меншікті заң сыз пайдаланудан сақ тайды деген тұ жырым.

25.Айрық ша қ ұ қ ық тардың шарт бойынша ауысуы.

Кү нделікті ө мірімізде біз «интеллектуалдық меншік» немесе «интеллектуалдық меншік қ ұ қ ығ ы» деген сө здерді жиі болмаса да естіп жатамыз. Егер бұ л сө здерге ден қ ойып кө ң іл аударар болсақ, оның мә ні терең де жатканын аң ғ арамыз. Интеллектуалдық ментттіктің нақ ты аның тамасы Қ азақ стан Республикасында қ олданылып жү рген заң дарда берілмесе де Қ азақ стан Республикасының Азаматтык кодексінің 125-бабында кө рсетілгендей: «Осы кодексте белгіленген реттер мен тә ртіп бойыніиа азаматтық немесе заң ды тұ лғ аның шығ армашылық интеллектуалдық қ ызме тінің нә тижелеріне жә не оларғ а тең естірілген заң ды тұ лғ аны дараландыру қ ұ ралдарына, жеке немесе заң ды тұ лғ аның ө зі орындайтын жұ мысының немесе қ ызметі ө німдеріне (фирмалық атау, тауар белгісі, қ ызмет кә рсету белгісі жә не т. б.) ерекше қ ұ қ ығ ы танылады». Мұ ны біз заң дық тұ рғ ыда бекітілген интеллектуалдық меншіктің анық тамасы ретінде қ абылдаймыз. Интеллектуалдық меншік қ ұ қ ығ ының объектілері алуам тү рлі болып келеді. Оларғ а мыналарды жатқ ызуғ а болады: • интеллектуалдық қ ызметтің туындылары; • ғ ылым, ә дебиет жә не ө нер туындылары; • ө нертабыс, ү лгі, ө ндірістік ү лгілер; • фирмалық атаулар; • тауарлық белгілері жә не т. б. Объектілерді интеллектуалдык шығ армашылык қ ызметтің нә тижесі жә не азаматтық айналымғ а қ атысушылардың даралану кұ ралы деп екіге бө ліп карастырут болады. Жоғ арыда кө рсетілген интеллектуалдық шығ армашылық қ ызметінің нә тижелері, біріншіден, адамның ой ең бегінің, қ иялының, идеясының жетістігі, яғ ни шығ арма- шылық тың нә тижесі. Сонымен қ атар ол тек идея кү йінде ғ ана емес, нақ ты ө мірде материалдық сипатқ а ие болуы керек. Мысалы, кітапта, киноө нерде, кө ркемсуретте жә не т. б. кө рініс табуы қ ажет. Интеллектуалдық меншік қ ұ қ ығ ы объектілерінің екінші тобы азаматтық айналымғ а қ атысушыларды, тауарларды, жұ мыстарды немесе қ ызмет кө рсетулерді дараландыру ұ ралдарының тү рлері: фирмалық атаулар коммерциялық «сипаттағ ы заң ды тұ лғ алардың ресми атаулары болып тибылады. Мысалы, «Эйр Казахстан» ө уе компаниясы; Бахус» АҚ -ы; «Глотур» фирмасы, т.б., тауарлық белгілер пір шаруашылық субъектілерінің тауарлары мен кызметтерін екіншілерінен ажырату ү шін қ олданылады. Интеллектуалдық меншік объектілеріне қ ұ қ ық тың пайда болу негіздері Интеллектуалдық меншік объектілеріне қ ұ қ ық Интеллектуалдық меншік объектілерін кұ ру фактісі жә не тә ртіп бойынша ө кілетті мемлекеттік органның қ ұ қ ық тық қ орғ ауды і беруі нө тижесінен туындайды.

26.Лицензиялық келісімдердің тү сінігі, жалпы сипаттамасы Лизензиат бағ дарламалық жабдық таманың лицензиялық келісімінің 2 бө лімінде тікелей кө рсетілген қ ұ қ ық тарғ а ғ ана иеболады.Бағ дарламалық жабдық тамағ а қ атысты кез келген басқ а қ ұ қ ық тар, оның ішінде меншік жә не патент қ ұ қ ығ ы, авторлық қ ұ қ ық, тауарлық белгілер, коммерциялық қ ұ пия жә не басқ а да интеллектуалды меншік қ ұ қ ық тары Лицензиар меншігі болып қ алады. Лицензиат бағ дарламалық жабдық тамадан кез келген авторлық қ ұ қ ық қ а, сауда маркасына жә не басқ а да меншік қ ұ қ ық тарын сілтемені ө шірмеуге жә не ө згертпеуге міндетті. Лицензиат бағ дарламалық жабдық таманы кез келген рұ қ сатсыз пайдаланудың, сату мен таратудың немесе оғ ан рұ қ сатсыз қ ол жеткізудің алдын алу ү шін барлық шараларды қ олдануы тиіс. Лицензиат тарапынан лицензиардың кез келген қ ұ қ ығ ының бұ зылуымен байланысты шығ ындарды (заң ды шығ ындар), лицензиаттың келісімді бұ зуына байланысты шығ ындарды лицензиат ө тейді жә не лицензиарды одан қ орғ ауы тиіс.Лицензиат бағ дарламалық жабдық таманың ө згертілмеген нұ сқ асын лицензиялық келісім шарттарына сә йкес пайдалануғ а негізделгенЛицензиаттың қ ұ қ ық тық араласушылығ ы бар жағ дайда Швейцарияда, Еуропалық Одақ та, Жапония мен АҚ Ш немесе басқ а да лицензиар бағ дарламалық жабдық таманы сатуды жү зеге асыратын басқ а да елдерде келісімге сә йкес интеллектуалдық меншік қ ұ қ ығ ыбұ зылады. Сондай ақ мұ ндай пайдалану теріс ық палды бә секе болатын болса Лицензиар мұ ндай араласушылық қ а Лицензиат сот ісінің ашылғ андығ ы жайлы тез арада жазбаша тү рде хабарлағ ан жағ дайда ө з есебінен қ атысады. Лицензиат Лицензиарғ а сот істерін шешуге сенімхат беріп, кө мек кө рсетуі керек.Лицензиардың жеке пікірі бойынша бағ дарламалық жабдық таманың қ олданыстағ ы ө згеріссіз нұ сқ асы ү шінші тараптың интеллектуалды меншік қ ұ қ ығ ын бұ зса ол ө з қ арастыруы бойынша (а) Лицензиаттың бағ дарламалық жабдық таманы пайдалануына ү шінші тараптан рұ қ сат алу; (б) бағ дарламалық жабдық таманы алмастыру; (в) интеллектуалды меншік қ ұ қ ығ ын бұ зу бойынша қ иындық туындамайтындай ө згерту немесе (г) жоғ арыда айтылғ ан шаралар мү мкіншілік шең берінде болмаса келісімнің ә рекетін дереу тоқ тату жә не лицензиатқ а лицензиялық тө лемнің бір бө лігін(лицензиаттың бағ дарламалық жабдық таманы пайдаланғ ан сә йкес тө лемін ескере отырып) ө теуге тиіс.

27Айырық ша лицензия.

Жекелеген қ ызмет тү рлерімен айналысу қ ұ қ ығ ы ү шін лицензиялық алым (бұ дан ә рі – лицензиялық алым) «Салық жә не бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті тө лемдер туралы» Қ азақ стан Республикасының Кодексіне (Салық кодексі) сә йкес лицензия (лицензияның телнұ сқ асы) беру (қ айта ресімдеу) кезінде, сондай-ақ «Салық жә не бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті тө лемдер туралы» Қ азақ стан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) кө зделген ө зге де жағ дайларда алынады. Лицензиялық алымның мө лшерлемелері «Салық жә не бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті тө лемдер туралы» Қ азақ стан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) белгіленеді. Лицензияғ а қ осымшаларды (лицензияғ а қ осымшалардың телнұ сқ аларын) беру кезінде лицензиялық алым алынбайды.Осы Заң ның 44-бабында кө зделген жағ дайларда лицензияларды жә не (немесе) лицензияғ а қ осымшаларды беру кезінде лицензиялық алым алынбайды.

Қ ызметтiң мына тү рлерiмен айналысу ү шiн лицензияның болуы талап етiледi:
1) банк операциялары:
заң ды тұ лғ алардың депозиттерiн қ абылдау, банк шоттарын ашу жә не жү ргiзу;
жеке тұ лғ алардың депозиттерiн қ абылдау, банк шоттарын ашу жә не жү ргiзу;
банктер мен банк операцияларының жекелеген тү рлерiн жү зеге асыратын ұ йымдардың корреспонденттiк шоттарын ашу жә не жү ргiзу;
банктердiң жеке жә не заң ды тұ лғ алардың металл шоттарын ашуы жә не жү ргiзуi, оларда осы тұ лғ ағ а тиесiлi тазартылғ ан қ ымбат бағ алы металдар мен қ ымбат металдардан жасалғ ан монеталарының физикалық мө лшерi кө рсетiледi;
кассалық операциялар: банктер мен Ұ лттық почта операторының қ олма-қ ол ақ шаны ұ сақ тауды, айырбастауды, қ айта есептеудi, сұ рыптауды, орауды жә не сақ тауды қ оса алғ анда, оны қ абылдауы жә не беруi;
Аударым операциялары: жеке жә не заң ды тұ лғ алардың ақ ша тө лемi мен аударымы бойынша тапсырмаларын орындау. Аударым операциясын жү зеге асыруғ а лицензия банктерге жә не " Қ азақ стан Республикасындағ ы банктер жә не банк қ ызметi туралы" Қ азақ стан Республикасы Заң ының 30-бабының 6-1-тармағ ында аталғ ан заң ды тұ лғ аларғ а ғ ана берiледi;
есепке алу операциялары: жеке жә не заң ды тұ лғ алардың вексельдерiн жә не ө зге де борыштық мiндеттемелерiн есепке алу (дисконт);
банктiк қ арыз операциялары: банктiң, ипотекалық ұ йымның немесе агроө неркә сiптiк кешен саласындағ ы ұ лттық басқ арушы холдингтiң еншiлес ұ йымдарының тө лем жасалу, мерзiмдiк жә не қ айтарымдылық шарттарында ақ шалай нысанда кредиттер беруi;
шетел валютасымен айырбас операцияларын ұ йымдастыру;
банкноттарды, монеталар мен қ ұ ндылық тарды инкассациялау;

28Интеллектуальдық қ ызмет нә тижелерін жасау жә не пайдалануғ а туралы шарттар.

Қ азақ стан Республикасының Азаматтық кодексі (жалпы бө лім) шығ армашылық, интеллектуалдық қ ызмет нә тижелерін мү ліктік игіліктерге жатқ ызады. Осығ ан байланысты, біз қ арастырайын деп жатқ ан мердігерлік шарттарының маң ызы мен pө лi ө се тү сті. Ғ ылыми-зерттеу, тә жірибе конструкторлық жә не технологиялық мердігерлік шартты дамыту болашақ қ оғ амдағ ы ғ ылымның дамуына бағ ытталғ ан саясаттың ағ ымында болып келеді. Осыны Қ азақ стан Республикасының 03.07.2002 жылы қ абылданғ ан «инновациялық қ ызмет туралы» Заң ы дә лелдейді.
Бұ л заң айтылғ ан мердігерлік шарттың рө лінің кө терілуіне ық палын тигізеді. Болашақ та ғ ылым едә уір бө лігінде жасалғ ан шарттармен қ аржыландырылатын қ олданбалы зерттеуге жә не де нарық та бә секелестікке тү се алатын интеллектуалдық меншік объектілеріне жататын зерттеу нә тижелерін сатуғ а сү йенетін болады. Кейбір жағ дайларда мердігерлік шарт бойынша тү бірлі (фундаменталды) зерттеулер де жү ргізілуі мү мкін, бірақ ә рине мұ ндай зерттеулердің кө лемі (салыстырмалы ү лесі) қ олданбалы зерттеулерге қ арағ анда едә уір болады.
Қ азіргі кезде мердігерлік шартын қ олдану арқ ылы ғ ылымды каржыландыру толық іске асып жатқ ан жоқ, ө йткені экономикалық ақ иқ ат ә лі де ескі техіюлогияны қ олдануды мү мкін етіп отыр. Импорт орнын ауыстыру тетігі толық кө лемде іске асып отырган жоқ жә не мемлекеттік дең гейде ғ ылымғ а қ олдау жетпейді.
Міндеттемелік кұ қ ық қ ұ ралдарын толық кө лемде пайдаланып бұ л шарт нысаны олар ү шін ғ ылыми-зерттеушілік қ ызмет (тіршілік) пайда табудың негізгі кө зі болып келетін ғ ылым адамдарының, ұ йымдардың қ ызметін тиісті реттеуге мү мкіншілік береді. Басқ а шарттарда сияқ ты бұ л шартта да тараптардың мү дделері ескерілуі мү мкін.
Ғ ылыми-зерттеу, тә жірибе-конструкторлық жә не технологиялық жұ мыстарында мердігерлік шарты экономикалық қ атынастарды бір жақ ты реттеуден сақ тайды. Бұ л шарт ө ндірістік салалардың қ ызметін оның неше тү рлі қ асиеттерін қ амтамасыз ететін субъектілердің қ ызметімен байланыстырады. Тағ ы да бұ л шарт шығ армашылық қ ызметтің интеллектуалдық меншік объектіні ө нделіп (оны жасау жұ мыстары аяқ талғ анғ а дейінгі қ ызметті) ол қ ұ қ ық пен қ орғ алатындай болғ анғ а дейінгі кезендерін (тұ старын) реттеуге мү мкіншілік береді. Кейбір жағ дайларда қ ымбат тұ ратын зерттеулерді қ аржыландырады. Сонымен қ атар мердігерлік шарты мердігердің шығ армашылық (ғ ылыми-зерттеу) қ ызметінің нә тижесі болып келетін объектіге қ ұ қ ық тардың ауысуын да қ амтамасыз ете алады. Осы бө лігінде ғ ылыми-зерттеу, тә жірибе-конструкторлық жә не технологиялық жұ мыстарғ а мердігерлік шарты лицензиялық шартпен тығ ыз байланыста болады.