Лямблиоз

Синонимі – жиардиаз.

Лямблиоз - Lamblіa іntestіnalіs қ оздыратын, фекальды – оральды механизм арқ ылы берілетін, латенттік жә не жедел тү рлерінде ө тетін, кө бінесе ащы ішектің зақ ымдануымен сипатталатын антропонозды ауру.

Тарихи мә ліметтер. Ең бірінші аурудың қ оздырғ ышын іші ө тіп жү рген балалардың ішегінен бө ліп алғ ан орыс ғ алымы Д.Ф.Лямбль (1859 ж.) болады. 1888 ж. француз ғ алымы Бланхард қ оздырғ ышты лямблия деп атауды ұ сынғ ан.

Этиологиясы. Қ оздырғ ышы – Lamblіa іntestіnalіs (Gіardіa). Вегетативті жә не цисталық тү рлері бар. Вегетативті тү рі – трофозоит, алмұ рт тә різді: алдың ғ ы бө лігі дө ң гелек, артқ ы бө лігі ү шкір қ ұ йрық ты болып келеді. Трофозоит ұ зындығ ы 9-18 мкм, ені 5-10 мкм. Вентральді бө лігінде тү тік тә різді фибрилден тұ ратын «сорғ ыш дискі» болады. Денесі цитоплазмалық мембранамен жабылғ ан. Ядросында ірі кариосома мен біркелкі хромосома жиынтығ ы болады. 4 жұ п талшығ ы болады: алдың ғ ы, бү йір, орталық, қ ұ йрық тық, олар 2 симметриялы топта жиналады. Лямблиялардың энергетикалық алмасуы анаэробты типпен жү реді.

Цисталар дұ рыс емес сопақ ша пішінді, ұ зындығ ы 8-14 мкм, ені 6-8 мкм. Екі контурлы тығ ыз қ абығ ы, екі немесе тө рт ядролары, ұ зын талшық тар тү йіні болады. Сыртқ ы ортада тө зімсіз.

Патогенезі. Белсенді «қ абырғ алық» асқ орыту жү ретін ащы ішектің микробү рлерінің (микроворсинка) щеткалы жиегінде орналаса отырып, трофозоит орталық талшығ ының кө мегімен сорғ ыш дискісімен қ оректік заттардың гидролиз ө німдерін сорып алады. Паразиттердің кө пшілігі ащы ішектің бастапқ ы бө лігінде болады, ортасында азаяды, ал дистальды бө лігінде бір-бір тү рден кездеседі. Ішектің эпителиальді жасушаларының микрожарақ аттанулары болады. Кей жағ дайларда 1 см² 1 млн. паразиттер орналасуы мү мкін. Лямблияның ащы ішектің бойында таралуы жә не ішектің ә ртү рлі бө ліктеріндегі бү рлерінде орналасу ерекшеліктері қ абырғ алық асқ орытудың белсенділігіне тә уелді болып келеді. Майдың, майда еритін дірумендердің, цианокобаламинның, D-ксилозаның сің ірілуі бұ зылады. Кө мірсулардың гидролизі бұ зылғ аннан соң, ішекте ашу ү рдістері дамиды, аэробты микрофлораның саны кө бейеді, дисбиоз дамиды. Рецепторларды тітіркендіру ә серінен ішектің перистальтикасы кү шейеді, ө т шығ ару жолдарының дискинезиясы дамиды. Патогенездің негізгі механизмі паразиттердің алмасу заттарының макроағ зағ а токсико-аллергиялық ә сері болып табылады. Лямблиялар жергілікті IgA тү зілуін тежейді, сондық тан эпителиальды қ абық шаның ә ртү рлі аллергендердің ө ткізгіштігі жоғ арылайды.

Тоқ ішекте тіршілік жағ дайы қ олайсыз болғ андық тан, лямблиялар ол жерде инцистелінеді. Цисталар нә жіспен сыртқ а шығ ады.

Эпидемиологиясы. Инфекция кө зі – адам. Минимальды жұ қ тыру дозасы 10-100 циста. Науқ ас заладанғ аннан кейін 9-12-нші кү ндерден бастап цисталарды сыртқ ы ортағ а бө леді. Цисталардың бө ліну белсенділігі диарея басылғ аннан кейін ө ршиді, осы кезең де 1 г нә жісте 1, 8 млн. циста анық талады.

Берілу механизмі фекальды-оральды.

Берілу жолдары: алиментарлы, су арқ ылы, тұ рмыстық -қ атынастық. Негізгі берілу жолы - су арқ ылы. Цисталар суда ұ зақ уақ ыт бойы сақ талады (4-20◦ С температурада 3 айғ а дейін). Цисталар хлорғ а тұ рақ ты. Суды хлормен заладандыру лямблияларғ а ә сер етпейді, сондық тан аурудың су арқ ылы таралуы қ ауіпті. Контактілі – тұ рмыстық жол балалар мекемелеріне аса тә н. Тағ ам арқ ылы берілу жолы маң ызды емес. Шыбындар, таракандар ауруды таратуғ а кө мектеседі. Олардың ішектерінде қ оздырғ ыш 8 кү нге дейін сақ талуы мү мкін.

Клиникалық кө ріністері полиморфты, ағ заның иммунды жү йесіне байланысты, жекеше болып табылады. Кө бінесе субклиникалық, кө мескі тү рлері кездеседі. Аурудың ө ршуіне иммунды тапшылық, ферментативті бұ зылыстар, жедел ішек инфекциялары, антибиотиктерді кө п қ олдану, дисбактериоз себеп болады.

Инкубациялық кезең 7-28 кү н, кө бінесе 2 апта.

Ең жиі кездесетін симптом: асқ орыту жолының жоғ арғ ы бө лігінің қ ызметінің бұ зылуы, негізінен асқ азан (48%), сирек ащы ішектің асқ орытуы симптомдары (35%), сирек ө т бө лу жү йесі (19%). Лямблиоздың ішектік тү рінің ерте кезең іне тә н симптомдар: айқ ын диспепсиялық синдром, кекірік, қ ыжыл, тә беттің тө мендеуі, ішекте толғ ақ тә різді ауыру сезімі, ішектің кебуі, қ ұ рылдауы. Науқ астың тілі жабындымен жамылғ ан, эпигастрий аймағ ында ауыр сезімі анық талады. Энтерит пен стеаторея кө ріністері болады. Нә жіс тә улігіне 3-4 рет, сулы консистенциялы, жағ ымсыз иісті, кө піршіктенген болады, қ ан қ осындылары болмайды. Жедел кезең інде ауру жақ сы емделінеді, 1-4 аптаның аралығ ында клиникалық кө ріністері жойылады. Егер науқ ас этиотропты ем қ абылдамаса, иммунды жетіспеушілік фонында ауру созылмалы тү ріне ауысып, айлар –жылдарғ а созылуы мү мкін. Ұ зақ қ а созылғ ан ұ рдіс науқ астың салмағ ын жоғ алтуына себеп болады. Ауру ө ршіген кезде ә лсіздік, бастың ауыруы, диспепсиялық бұ зылыстар, гастродуоденит кө ріністері байқ алады. Балалар мазасыз болады, ә р тү рлі аллергиялық кө ріністер, терінің қ ышуы, бронхиальді астма дамуы мү мкін.

Науқ астарда гастриттің, дуодениттің, энтериттің, сирек энтероколиттің, ө т жолдарының дискинезиясының, панкреатиттің, нейроциркуляторлы дистонияның, ағ заның сенсибилизациясының бейнелері болады. Бактериалды инфекция қ осылғ анда, клиникасы ауыр тү рде болады.

Диагностикасы. Асқ азан-ішек жолының ауруларының барлық себептерін анық тағ аннан кейін, лямблиозғ а кү мә ндану керек. Лабораториялық ә дістің негізгі жолы – нә жістен, дуоденальді ішектен микроскопия арқ ылы вегетативті тү рлерін, цисталарын анық тау. ИФА жү ргізуге болады, бірақ бұ л ә діс паразитологиялық зерттеу арқ ылы дә лелденуі тиіс.