Амебиаз

Анық тамасы. Амебиаз – Entamaebae hystolitica-мен шақ ырылатын, тоқ ішектің жаралы зақ ымдануымен жә не ә рбір ағ заларда абсцесстердің тү зілу мү мкіндігімен, ұ зақ жә не созылмалы ағ ымғ а бейімділігімен сипатталатын протозойлы ауру.

Тақ ырыптың ө зектілігі. Амебиаз бү кіл дү ние жү зінде тіркелген. Жер шары тұ рғ ындарының 1% зақ ымдағ ан, бірақ жұ қ тырғ андардың жалпы санының 10% айқ ын клиникамен тіркелген. Ең жоғ ары ауру кө рсеткіші тропикалық жә не субтропикалық климаты бар мемлекеттерге болады. Азия жә не Африка мемлекеттерінде тұ рғ ындардың зақ ымдалу кө рсеткіші – 30%. Ресей жә не басқ а жақ ын жатқ ан елдерге, ә сіресе кавказдық жә не Орта Азиялық аймақ тарда амебиазбен ауру қ ауіпі жоғ ары.

Тарихи мә ліметтер. Амебиазды нозологиялық форма тү рінде 1891ж. Counsilman жә не Lettler бө ліп алып «амебалық дизентерия» деп атады. 1906 ж. Masgrave жә не Class E historica тудыратын қ азіргі кезде қ олданылатын «амебиаз» терминін енгізді. 1875ж. Ф.А.Лещ қ оздырғ ышты сипаттап жазды. 1893ж. Quineke жә не Ross амеба цисталарына сипаттама берді. Ішек тіндері мен бауыр абсцестерінен амебаны бірінші рет Кох тапты. (1883ж.) 1903ж. Shaudine ішекте болатын амебалардың морфологиясы мен биохимиясын зерттеп, патогенді амебаны Entamoeba hystolytica, патогенді амеба емес амебаны Entamoeba соІі деп атады.

Этиологиясы. E.hystolitica Entamaebae тұ қ ымдастығ ына, Sarcodinae (жалғ анаяқ тылар) класына, Protozoa типіне жатады.

Амебаның тіршілік циклы 2 кезең нен: вегетативті (трофозоит) жә не тыныштық (циста) тұ рады. Олар иесінің организмінде орналасу жағ дайына байланысты бір-біріне ауыса алады.

Амебаның даму кезең дері:

1. Тіндік тү рі (эритрофаг);
2. Қ уыстық (коменсальді) тү рі;
3. Циста (сыртқ ы ортағ а тө зімді, ылғ ал нә жісте сақ талады, қ ұ быр суында 1 айғ а дейін сақ талуы мү мкін).

Тіндік тү рінің сипаттамасы:

1. Пішіні ү лкен (20-25 мкм), цитоплазмасы анық эктоплазма мен эндоплазмағ а бө лінген;

2. Инвазивтілігі бар;

3. Жақ сы қ имылдайды;

4. Жедел амебиазда жә не сирек нә жісте анық талады.

Вегетативті тү рі (ү лкен):

1. ұ зындығ ы 30-80 мкм;
2. қ имылдайды;
3. эритрофаг (10-20 жұ тылғ ан эритроциттер);
4. тек қ ана ішектік амебиазда жаң а нә жісте анық талады (себебі 30 минуттан кейін ө леді).

Қ уыстық тү рі:

1. ұ зындығ ы 10-20 мкм;
2. аз қ имылдайды;
3. тоқ ішек қ уысында мекендейді жә не созылмалы ағ ымдағ ы реконвалесценттер мен амеба тасымалдаушылардың нә жістерінде анық талады.

Цистаалды тү рі:

1. ұ зындығ ы 12-20 мкм;
2. аз қ имылдайды;
3. реконвалесценттер мен тасымалдаушылардың нә жістерінде анық талады.

Тыныштық кезең і:

ә ртү рлі дә режеде дамығ ан цисталар тү рінде

1. ө лшемі 9-14 мкм;
2. реконвалесценттерде созылмалы амебиазда жә не тасымалдаушыларда анық талады;
3. ө те тө зімді болады;
4. жоғ ары температура, кептіру, эмитин ерітіндісі ө лтіретін ә сер етеді. Басқ а дез.ерітінділерге тө зімді.

Эпидемиологиясы. Антропоноз. Ауру кө зі ауру адам, одан да қ ауіпті амеба тасымалдаушылар, созылмалы тү рдегі аурулар, реконвалесценттер.

Берілу механизмі – фекальді –оральді.

Берілу жолы – тағ амдық, сулы, тұ рмыстық -қ атынастық.

Берілу факторлары – тағ амдық азық тар -ә сіресе кө кө ністер, жемістер, сирек жайма, ыдыс, ойыншық тар. Амебиазғ а спорадикалық аурушылдық тә н.