Тақырып.Кіріспе.

Жоспар:

Картография топография негіздерімен пә нінің басқ а ғ ылымдармен байланысы.

Пә ннің мақ сат міндеттері

Ә дебиеттер

· Колосова, Н. Н. Картография с основами топографии [Text]: учеб.пособие для вузов / Н. Н. Колосова, Е. А. Чурилова, Н. А. Кузьмина. - М.: Дрофа, 2006. - 272 с

· Чурилова Е.А. Картография с основами топографии. Практикум: учеб.пособие для вузов [] / Е. А. Чурилова, Н. Н. Колосова. - М.: Дрофа, 2004. - 128 с.:

· Фокина Л. А.Картография с основами топографии: учеб. пособие для вузов [] / Л. А. Фокина. - М.: ВЛАДОС, 2005. - 335 с.

· Южанинов В.С.Картография с основами топографии: учеб.пособие для студ.вузов / изд.2-е, перераб. - М.: Высшая школа, 2005. - 302 с:

1. Карта табиғ ат жә не қ оғ ам қ ұ былыстарының географиялық карталарда жә не т.б. картография шығ армаларда бейнелеу туралы. Осы бейнелеудің қ асиеттері оларды қ ұ растыру жә не пайдалану жайлы ғ ылым картографияның жетістіктері ө неркә сіптің картографиялық саласының ө німін қ ұ райтын географиялық карталарда, атластарда жер бедері карталарында, глобустарда т.б. картографиялық шығ армаларда жү зеге асырылады. Бірақ, карта тек ғ ылым емес. Сонымен бірге техниканың саласы. Оның міндеттерінің маң ызды білігі картографиялық шығ армаларды қ ұ растыру жә не пайдалану техниканың дамуы мен жетілдірумен байланысты. Соң ғ ы кезде кү рделі техникалық мә селелердің шешілуін талап етеді. Компьютерлік жә не геоаппараттық техниканың қ ұ растырылуына кө п назар аударылады. Осылайша картографияғ а ү ш басты анық тама беруге болады:

- дү ниені тану қ ұ ралы ретіне карталар туралы ғ ылым.

- карталарды қ ұ растыру жә не пайдалану техникасы мен техналогиясы.

- картографиялық ө німді шығ ару.

. Картаның кө птеген жаратылыс жә не техникалық ғ ылымдармен байланысы тығ ыз жә не екі жақ ты болып табылады. Картография логикалық философия, ә леуметтік- экономикалық ғ ылымдар, жер туралы жә не планеталар туралы, астрономия жә не геодезиялық, бейнелеу ө нері, техника, автоматика, электроника, информатика.

Картографиямен ең жақ ын ғ ылымдар география жә не жер мен планеталар т.б. ғ ылымдар.

3. Карта дегеніміз – барлық обьектілер қ абылдап шартты белгілер жү йесімен кө рсетілетін жер бетінің басқ а аспан денесінің немесе ғ арыш кең істігінің кішірейтілген математикалық тұ рғ ыдан анық талғ ан жалпыланғ ан бейнесі. Карта – бұ л шындық тың моделі. Ол табиғ и жә не т.б. обьектілердің орналасуын, қ асиеттерін, байланыстарын кө рсетеді. Оның қ айнар кө зі болып далалық тү сірімдердің нә тижелері басқ а карталар аэро жә не ғ арыштық тү сірімдер, статистикалық жә не ә деби мә ліметтер қ ызмет етеді. Біржола карта адамдар арасында ақ парат алмасу қ ұ ралы ретінде, яғ ни ақ парат каналы ретінде болады.

Оның кө мегімен қ ұ растырушы оқ ырманғ а мә лімет беріп, ол ү шін шартты белгілерді пайдаланады. Осылайша картаны картографиялық шартты белгілер тілінде жазылғ ан ерекше мә лімет ретінде қ ұ растыруғ а болады. Сақ талуы мен пайдалануы ың ғ айлы болу ү шін олардың ә ртү рлі белгілері бойынша оның ішінде ең бастысы бейнеленген аймақ, қ ызметі, мазмұ ны мен масштабы бойынша топтарғ а бө леді. Қ амтылу аймағ ы бойынша карталар ә лемдік жарты шарлар картасы, материктер мен мұ хиттар, материктердің бө ліктерінің картасы оның ішінде мемлекеттің немесе мемлекеттік бө ліктерінің картасы болып бө лінеді. Қ ызметіне қ арай оқ ылуы, агетациялық насихаттау жә не анық тамалық карталар ажыратылады. Соң ғ ылары қ ызметінің сипатына қ арай ғ ылыми - анық тамалық, навигациялық, жол, ә скери, туристік жә не т.б. бө лінеді. Мазмұ ны бойынша жалпы географиялық карталардың аталуы кө рсетілген аймақ тың жан – жақ ты сипаттамасы берілгені туралы айтады. Масштабына қ арай карталар ү шке бө лінеді: ірі масштабты – 1: 200000, орташа – 1: 200000- 1: 1000000, ұ сақ – 1: 1000000 аса.

Жалпы географиялық ірі масштабты карталар топографиялық карталар деп аталады. Орташа масштаб шолу – топографиялық карталар, ұ сақ масштабты шолу. Географиялық карталардан басқ а картографиялық шығ армаларғ а географиялық атлас, глобус, жер бедері картасы, қ има, блок – диаграмма, электрондық карталар жатады. Жер бедер карталары жер бетін ү ш ө лшейді, кө лемді модель тү рінде кездеседі. Қ ималар белгілі бір бағ ыт бойынша жер қ ыртысының тік қ имасы болып табылады. Карталарғ а олар тө мендегі белгілермен жақ ын болады. Олар масштабпен салынғ ан шартты белгілерді қ олданады, жер бетімен оның маң ындағ ы қ ұ былыстарды жалпы тү рде кө рсетеді. Блок – диаграммалары жер бейнесі мен қ иманың ү йлесімділігі географиялық атластар біртұ тас шығ армалар ретінде тұ тас бағ дарлама бойынша қ ұ растырылғ ан карталардың жү йелі жинағ ы. Глобус картографиялық бейнелер салынғ ан жердің т.б. планеталардың немесе аспан сферасының айналатын шар тә різді моделі. Электрондық карталар қ абылданғ ан проекцияда шартты белгілер жү йесімен картографиялық нақ тылық қ а жә не техникалық қ ұ ралдарды пайдалана отырып, компьютерлік техниканың кө мегімен жасалғ ан карталар. Аэрофото тү сірімдер ұ шақ, тікұ шақ немесе т.б. ұ шу апаратының кө мегімен алынатын жергілікті жердің фотографиялық бейнесі. Тү сірімдер ә ртү рлі биіктерден арнайы аэрофото аппараттармен жасалынады. Сондық тан тү сірімдердің масштабы жалпы шолу сипаты. Ежелгі ә ртү рлі болады. Ғ арыштық тү сірімдер: ғ арыштық ұ шу аппараты серік, орбиталық немесе планета аралық станция жә не т.б. кө мегімен жасалынатын жердің немесе басқ а ғ арыштық дененің бейнесі. Ғ арыштың тү сіру фото жә не телеаппаратураның, сканерлеудің, қ ұ рылғ ылардың, радиопакеттердің кө мегімен жү зеге асады. Аэро жә не ғ арыштық тү сірімдер дистанциялық зондылаудың, яғ ни мә ліметтерді жерде қ абылдау станцияларғ а жіберу арқ ылы жә не т.б. планеталарды зерттеуді негізгі материалдары.