Корольді жерлеу

Ертең іне, мамырдың жиырма тоғ ызы кү ні Казонде қ аласы адам танығ ысыз тү рге айналды. Жергілікті халық тар кө шеге шығ уғ а қ орқ ып, ү йді-ү йлеріне тығ ылысты. Кұ дай тектес король мен министрдің ө ліміндей жантү ршігерлік ө лімді олар ешқ ашан кө рген емес. Жергілікті халық тардың арасында кейбіреулері, қ арттары ғ ана жай адамдардың етін отқ а қ ақ тап кө ргендері бар-ды. Африканың ө ткен замандағ ы адам сойып ө ткізетін мерекесіне алдын ала зор дайындық керек, ө йткені адам еті оң айлық пен қ уырыла қ оймайтынын сол дә уірдің кә рі кө здері жақ сы біледі. Ал король мен министрдің денесі қ урағ ан тамызық тай-ақ оп-оң ай жанып кетті. Мұ нда бір қ ұ пия сыр болуы мү мкін...

Хозе-Антонио Альвец те ү йінен шық пай жатып алды. Ол мына уақ иғ аның жауапкершілігін жұ рт ө зіне аудара сала ма деп қ орық қ ан еді. Негоро оғ ан король ө лімінің себебін тү сіндіріп, ө зің де сақ бол деп ескертті.

Егер корольдің ө лімі қ ұ л саудагеріне аударылса, Альвец бейшараның халі нашарғ а айналар еді. Бұ л бә леден кө п шығ ынсыз қ ұ тыла алмайтыны айдан анық. Бірақ Негорога бір тамаша ой сап ете қ алды. Сө йтіп, португалдың мә слихатымен халық арасына мынадай лақ ап таратылды: Казонде королінің ә деттен тыс жағ дайда қ аза болуы – Ұ лы Маниттің ерекше рақ ымы деп ұ ғ ыну керек, жаббар иеміз мұ ндай ө лімді сирек пендесіне ғ ана береді.

Не болса соғ ан илана беретін надан халық тар мына жасанды қ ол дұ зақ қ а іліне кетеді. Король мен министрдің денесін жалмағ ан қ асиетті от деп жарияланды. Ендігі қ алғ аны, дә режесін қ ұ дай кө терген адамдарғ а лайық ты қ ұ рмет кө рсетіп жерлеу ғ ана.

Жерлеу мә селесіне, анығ ырақ айтқ анда, айырық ша салтанатпен жерлеу мә селесіне байланысты Негороның Дикпен есеп айырысуына мү мкіндік болмады.

Егер Орталық Африканы зерттеген бірнеше ғ алымдардың, соның ішінде Камеронның ө з кө зімен кө ріп жазып қ алдырғ ан хаты болмаса, Муани-Лунга сияқ ты негр патшасын жерлеу кезінде қ аншама қ ан тө гілгеніне ешкім сенбес еді.

Корольдік тақ қ а корольдің бә йбішесі Муана ханым мұ рагер болуғ а тиіс. Муана ханым корольдік қ ұ қ ық ты қ олына тү сіруге асық ты. Ө лген корольді кешіктірмей жерлеу мә селесіне ә зірлік жасауғ а ә мір беріп те қ ойды. Осы ә мірімен ө зінің жоғ ары дә режелі қ ұ қ ығ ын жариялап, басқ а да дә меленушілердің де, ә сіресе Оукус корольдің алдын орап ү лгірді. Муана мемлекет басқ арушысы болып алды да, ө лген корольдің басқ а ә йелдерінің ө зіне деген кү ндестік ә рекетінен қ ұ тылды. Корольдің бә йбішесі еді ғ ой Муана ханым, басқ аларынан жасы да ү лкен, енді ө зіне талай рет зә бір кө рсеткен кіші кү ндестерінен де қ ұ тылатын болды. Сондық тан ө лген

корольдің денесін жерлеуге тиісті ғ ұ рыптардың бә рі сақ талады, ө лік келесі кү ні кешкісін жерленеді деп жариялады. Жаң а болғ ан ханым патшаның ә міріне сарай адамдары болсын, бұ қ арасы болсын, ешқ андай наразылық білдірмеді. Муана ханымнын тақ қ а отырып патша болуына Альвец те, тағ ы басқ а қ ұ л саудагерлері де қ уанбаса ренжіген жоқ. Олар жаң а королевағ а сыйлық тар беріп, жағ ымпаздануларының арқ асында оны оп-оң ай ө з ық палдарына кө ндіріп

алатындарына шектенбеді.

Сө йтіп, ө лген корольдің тақ мирасы ә п-сә тте бейбіт шешілді. Тек король марқ ұ мның ә йелдері ғ ана қ атты қ айғ ыда қ алды. Ә рине, мұ ның себебі де бар-ды.

Ө лікті жерлеу дайындығ ы сол кү ннен-ақ басталды. Куанго ө зенінің суы мол, ағ ысы қ атты бір тарауы Казонденің ү лкен кө шелерінің бас жағ ынан ағ ып ө тетін-ді. Жаң а королева қ абірді осы ө зеннің табанынан қ азуғ а ә мір берді. Мұ ның ү шін ө зен ағ ысын уақ ытша бұ ра тұ ру керек қ ой. Жергілікті халық тар ө зенге бө гет соғ ып, ағ ысқ а тосқ ауыл жасай бастады. Жерлеу салтанаты аяқ талысымен бө гетті бұ зып, суды ескі арнасына тү сіруі керек.

Негоро король қ абірінің басына ә келіп шалатын қ ұ рбандық тардың қ атарына Дикті де қ осуғ а ұ йғ арды. Миссис Уэлдон мен кішкентай Джекті ө лді деп естігенде Диктің қ андайлық кү йінгенін Негоро ө з кө зімен кө рген. Егер Дик бостандық та болса, сужү рек Негоро оның қ асына баруғ а да қ орқ ар еді. Бірақ қ азір Диктің қ ол-аяғ ы бұ ғ ауда болғ андық тан португал оны дә рменсіз кө рді де, қ астасымен жү здесуге ұ йғ арды.

Бұ л оң бағ ан қ ұ рбандығ ына қ орлық кө рсетіп, ә бден зә бірлемесе, кө ң ілі кө ншімейтін барып тұ рғ ан қ анішердің ө зі еді. Қ ұ рбан болатын адам азап шексе, оның қ иналғ анын кө ріп жаны сү йінетін ол залымның.

Негоро бір кү ні хавильдар кү зетіп тұ рғ ан сарайғ а келді, онда Дик Сэнд қ ол-аяғ ы байлаулы, сыз жерде қ амауда жатқ ан. Кейінгі кү ндері оғ ан мү лдем нә р татырмай қ ойып

еді. Басқ а тү скен ауыр қ айғ ы, байлаулы арқ анның денені қ иғ ан азабынан ә бден ә лсіреген Дик бұ л қ асіреттен тек ө лім ғ ана қ ұ тқ арар деп ойлағ ан-ды.

Бірақ ол Негороны кө рген бойда бірден сергіп кетті. Бұ лқ ынып бұ ғ ауды ү зіп, опасыз сұ мды бас салып ө лтіргісі де келді. Бірақ қ аншама бұ лқ ынғ анымен Дик тү гіл Геркулес сияқ ты алып та ү зе алмастай, арқ ан тым жуан еді.

Дик Сэнд кү рестің аяқ талмағ анын, бірақ кү рес тү рінің ө згергенін байқ ады. Ол Негороның кө зіне тайсалмай тік қ арады. Бұ л арада Негоро не айтса да, оғ ан жауап қ айыруды ө зіне ар кө рген-ді.

– Мен ө зімнің бала капитанымды, – деп бастады Негоро,

– ақ ырғ ы рет кө ріп кетуді, оның «Пилигрим» бортындағ ы жү ргізген ө мірін бұ л арада жү ргізуден жұ рдай болғ анына кө ң іл айтуды ө зімнің борышым деп білдім.

Диктен жауап қ айтпағ ан соң Негоро сө зін сабақ тай тү сті.

– Капитан, сіз шынымен-ақ ө зің іздің бұ рынғ ы аспазың ызды танымай тұ рсыз ба? Мен сізден бұ йрық алуғ а асық қ ан едім. Ертең гі асқ а не дайындайын, соны бұ йырың ызшы?

Жер еденде ұ зынынан тү сіп жатқ ан жас жігітті Негоро керіліп тұ рып теуіп қ алды.

– Капитан, сізге тағ ы бір сауал берудің реті келіп қ алды. Сіз Оң тү стік Америка жағ алауына барғ алы аттанып, Анголадан бір-ақ шық қ аның ыз қ алай, оның себебін білесіз бе?

Дик Сэнд ө з болжалының дұ рыс екенін, «Пилигрим» компасын опасыз кок бұ зғ анын айтпаса да сезетін-ді. Негороның мазақ сауалы бұ л істі бұ лтармай-ақ мойын- дағ андық болды.

Дик ешқ андай жауап қ айырғ ан жоқ. Оның жақ ашып ү ндемеуі Негороның зығ ырданын қ айната бастады.

– «Пилигрим» бортында, – Негоро сө зін сабақ тай тү сті,

– тең ізші болуы, тең ізші болғ анда да тә жірибелі тең ізші болуы сіз ү шін зор бақ ыт болғ анын мойындаң ыз, капитан!

Егер ол болмаса, сіз кемені мұ хиттың қ ай аралындағ ы қ ұ зғ а киліктіріп, бізді кемемен бірге жоқ қ ылар едің із! Ондай сұ мдық ты ойлаудың ө зі қ андай ү рейлі! Бірақ кемедегі белгісіз тең ізшінің арқ асында «Пилигрим» жолаушылары ө здеріне достық пен қ олын созғ ан ақ ниет адамдардың қ оғ амына, меймандос жерге жетіп қ алды. Кө ріп тұ рсыз ба, жігітім, сондай тең ізшіні кө зге ілмеймін деп оң бай қ ателескенің ізді! Негоро байсалды адамша сө йлеген болды, бірақ бұ ғ ан бар жігерін салды. Ол сө зін аяқ тады да, ең кейіп Диктің кө зіне адырая қ арады. Зә р шаша ү ң ілгенде португалдың беті қ исайып, біртү рлі зұ лымдық тың нышаны байқ алды. Ол осы сә тте Дикті қ ауып алғ алы тұ рғ ан ит сияқ ты еді. Кө мейіне

тығ ылғ ан ашулы ызаны лақ еткізіп қ ұ са салды.

– Дү ние кезек деген осы, жігітім! – Ол еліре ақ ырды. – Бү гін мен капитан! Мен қ ожа! Сапары қ ырсық қ ан кү шік тең ізші, сенің тағ дырың мына менің қ олымда!

– Сен мені бү йтіп қ орқ ыта алмайсың. Ө лімнен қ орқ атын кісің мен емес, – дей салды Дик самарқ ау ү нмен.

– Ол батырлығ ың ды ә лі-ақ кө рерміз! – деп қ ұ тырынды Негоро. – Сен ә лде тағ ы біреулердің жә рдемінен ү міткер шығ арсың? Бұ л жерді Казонде дейді, Альвец аман тұ рғ анда, менің ақ дегенім ақ та, қ ара дегенім қ ара. Ақ ымақ! Сенің жолдастарың Том, тағ ы басқ а негрлер ә лдеқ ашан сатылып кеткен, олар осы кү ні Занзибар жолында кетіп бара жатыр... Жолдастарың ның сенімен ісі де жоқ, ө з бастарымен ө здері қ айғ ы.

– Олар тұ тқ ында болғ анымен Геркулес бостандық та, қ айда қ оясың? – деді Дик.

– Геркулес! – деп кү жілдеді Негоро жер тебініп. – Арқ а сү йер негрің арыстан мен қ абыланның ә лдеқ ашан жемі болғ ан. Одан кек ала алмай қ алдым, менің бар ө кінішім осы!

– Егер Геркулес ө лсе, Динго тірі, – деді Дик Сэнд. – Сендей пасық ты жайғ астыруғ а тө беттің де шамасы келеді. Мен сенің іші-сыртынды ә лдеқ ашан кө ріп білгенмін. Негоро,

сен сужү рексің, Динго ә лі де болса сені іздеп табады, кездестің -ақ, ісім бітті дей бер!

– Оң бағ ан неме! – португал қ ұ тырына айқ айлады. – Оң бағ ан! Сенің Дингоң ды ө з қ олыммен атып тастағ анмын! Миссис Уэлдон мен бө бек Джектің барғ ан жеріне тө бетің де кеткен. Сол оң бағ ан тө бет сияқ танып «Пилигрим» бортында болғ андардың бә рі де қ ырылып қ алады!..

– Солар сияқ ты сен де қ ұ рисың, – деді Дик.. – Бірақ бұ рын қ ұ рисың.

Жасө спірімнің салмақ ты ү ні мен батыл кө зқ арасы Негороның зығ ырданын қ айнатты. Ол не болғ анын білмей, сө зден гө рі тікелей кү шке кө шуге, қ орғ аныссыз тұ тқ ынды қ олымен ө лтіріп тынуғ а ың ғ айланды. Ол атылып барып Диктің ү стіне қ она қ алды да, жұ лмалап, кең ірдегінен ала тү сті... бірақ қ олын дереу тартып алды. «Дикті осы қ азір-ақ ө лтіріп тастау – ө зінің қ ас дұ шпанын дайындағ ан азаптан қ ұ тқ ару деген» деп ойлады ол лезде.

Дикті босатып жіберді де, тұ тқ ынды кө з айырмай қ адағ алап кү зет деп хавильдарғ а қ атаң тапсырып, барактан шығ а жө нелді.

Бұ л жанжал Дикті мойытпағ аны былай тұ рсын, қ айта рухын кө теріп, жігерлендіре тү сті. Ө зіне кенеттен кү ш пайда болғ анын сезді ол. Негоро келгенге дейін оның арқ анмен таң ылғ ан аяқ -қ олы қ озғ алмай сіресіп қ алғ ан-ды, енді қ озғ алуғ а болатын сияқ ты. Мү мкін, оның бұ ғ ауын жұ лмалап, жү ріп Негороның ө зі босатып алғ ан болар? Енді оншалық зорланбай- ақ қ олымды босатып алармын деп ойдады Дик. Бұ л тек ө зін-ө зі жұ бату ғ ана. Мына тас қ амауда кө з айырмай қ асында кү зетші тұ рғ анда, Диктің шеттен кү тетін жә рдемнен ү міті де жоқ -ты. Бірақ адам ө мірінде жағ дайдың болмашы ғ ана оң ала бастауы аса зор бақ ыт боп кө рінетін сә ттері болады. Босанудан ү міт кү тудің енді ешбір нышаны қ алғ ан жоқ. Оны қ ұ тқ аратын кө мек тек қ ана тыстан келе алады. Бірақ оғ ан кім жә рдем етпек? Ешкім де! Енді тірі жү ріп ө мір сү рудің қ анша қ ажеттігі бар? Ол ө зінен озып, ө лім сапарына кеткендерді есіне тү сірді.

Гэрристің миссис Уэлдон мен кішкентай Джек тірі емес деген сө зін Негоро қ айталап айтты. Аттағ ан сайын аң дып жү рген ажал Геркулесті де жұ туы ық тимал. Том да, оның жолдастары да қ ұ лдық қ а сатылып кеткен. Олар ендігі алыста жү рген болар. Дик олардан енді мә ң гі айрылды.

Кездейсоқ бір сә тті жағ дай кү тудің мү лде ың ғ айы жоқ.

Бірақ Дик Сэнд ө лімді тайсалмай қ арсы алады.

Уақ ыт ө те берді. Кеш те жақ ын. Тө бедегі саң ылаудан тү скен кү ндізгі жарық тың ә лсіз сә улесі бірте-бірте сө ніп бара жатыр. Базар алаң ы да тыншыды, кешегі азан-қ азан айқ ай- шуғ а қ арағ анда, бү гін ә жептә уір тыныш еді. Тар қ апаста қ амаулы жатқ ан Диктің кө лең кесі қ арауытып барып жоқ болды, енді тү рме ішін тү нек басты. Казонде қ аласы тым- тырыс.

Дик Сэнд екі сағ аттай мызғ ып алды. Ол енді тынығ ып, рухы кө теріліп, сергіп қ алғ ан еді. Сә ті тү сіп, бір қ олын босатып алды да, қ ұ рысып қ алғ ан қ арын рахаттана созып, керіліп жатыр.

Шамасы, тү н ортасы ауып кетсе керек. Хавильдар ө лімен тең ұ йық тап жатыр. Ол кешкісін бір шө лмек арақ ты тамшысын қ алдырмай жалғ ыз қ ылғ ытып ыдысын босатқ ан- ды, оның қ ұ рысқ ан саусақ тары тү сінде де бө телке мойнын қ ылғ ындырып жатқ ан.

Дик Сэнд қ аша қ алсам керегі болар деп ө зін бағ ып жатқ ан тү рмешінің мылтығ ын алғ ысы келді. Бірақ сол сә тте тү рменің сыртқ ы босағ асының іргесін тырналағ ан тысыр естілді. Дик бос қ олына таянып, хавильдарды оятпай есікке жылжып жетті.

Дик Сэнд қ ателеспеген. Шынында да қ абырғ а сыртындағ ы тысыр анығ ырақ естіле тү сті, біреу есік табалдырығ ының астын қ азып жатқ ан тә різді. Бірақ бұ л кім болды екен? Адам ба, ә лде тышқ ан ба?

– Ә ттең, бұ л Геркулес болса!.. – деп кү бірледі жасө спірім.

Ол тү рмешісіне қ арады, хавильдар қ озғ алар емес, қ орғ асындай ауыр ұ йқ ы оның денесін қ ұ рсаулап тастағ ан. Дик Сэнд табалдырық ү стіндегі жарық қ а аузын тақ ап, даусын бә сең шығ арып, «Геркулес!» деп сыбырлады. Оғ ан жауап ретінде иттің ақ ырын ғ ана қ ың сылағ аны естілді.

«Бұ л Геркулес емес, Динго екен! – деп ойлады жасө спірім.

– Ақ ылды тө бет мені тү рмеден де іздеп тапты-ау! Ол Геркулестен тағ ы да хат ә келген болар? Егер Динго тірі болса, Негороның сө зі шылғ и ө тірік! Демек...»

Осы сә тте табалдырық астынан иттің аяғ ы кө рінді. Дик аяқ ты ұ стап қ арап, таныс тө беттің аяғ ы екенін тани кетті. Егер менің тө рт аяқ ты опалы досым мағ ан хат ә келсе, онысы қ арғ ыбауында байлаулы болар. Не істеу керек? Ә лде Дингоның басы сыярлық тай етіп тесікті кең іту керек пе? Қ ол қ усырып тектен-тек отыра беруге болмайды, бірер шара қ олдану керек.

Дик Сэнд енді ғ ана қ олымен жер қ аза бастап еді, алаң жақ тан иттердің шулап ү ргені естілді. Жергілікті иттер бө тен иттің келгенін біліп қ алғ ан. Динго қ аша жө нелді. Бірнеше дү ркін мылтық атылды. Кү зетші хавильдар қ озғ ала тү сті де, тісін қ арш-қ арш қ айрап жата берді. Дик Сэнд қ ашу ниетінен айнып, орнына қ айта барып жатты. Бірнеше сағ аттан соң, – Дикке бү гінгі тү н ұ шы-қ иыры жоқ ұ зақ кө рінді, таң білініп, кешікпей-ақ кү н шық ты. Бұ л – Дик ө мірінің ақ ырғ ы кү ні.

Королева Муананың бірінші министрі бастағ ан жергілікті халық тар жанталаса қ имылдап, кү ні бойы бө гет соғ умен ә уре. Бұ л жұ мыс белгіленген мерзімінде бітуге тиіс, ә йтпесе ынтасыз қ ызметкерге мә ң гілік майып болу қ аупі тө ніп тұ р. Жаң а ә мірші ә йел ө зінің ө лген ерінің барлық ө негесін қ олданатын тү рі бар. Ө зен суын басқ а арнағ а тү сірген соң, арнаның қ ұ рғ ап қ алғ ан табанынан ұ зындығ ын елу фут, ені мен терең дігін он футтан

етіп ү лкен шұ ң қ ыр қ аздырды.

Ә лгі шұ ң қ ырды кешке таман Муани-Лунганың кү ң ә йелдерімен толтыра бастады. Ә детте ө лген патшаның кү ң ә йелдерін ерінің кө ріне тірідей кө метін-ді. Бірақ Муани-

Лунганың қ асиетті ө лімінің қ ұ рметі ү шін жерлеу салтанатын бірсыпыра ө згертуге ұ йғ арылып, ә лгі сорлылар корольдің ө лі денесімен бірге суғ а тұ ншық тырылатын болды.1

Ғ ұ рып бойынша ө лген адамды ең жақ сы киімін кигізіп жерлеу қ ажет. Дегенмен корольдің кө мірге айналғ ан сү йектері ғ ана қ алғ андық тан, бұ л жолы басқ аша істеу керек болды. Тал шыбық тан тоқ ып адам сү лдесі сияқ ты бірдең е істетіп еді, мұ нысы корольдің тірі бейнесінен де ә демі шық ты. Сү лденің ішіне корольдің кү йіп бітпеген қ ара-қ ожалақ сү йектері мен бірер уыс кү лін тығ ып, сыртына марқ ұ мның салтанатты киімдерін киіндірді. Бенедикт ағ айдың кө зілдірігі де сонда кетті. Бұ л маскарад бір жағ ынан кү лкілі болса, екінші жағ ынан ү рейлі еді.

Салтанатты жерлеу ғ ұ рпы от жарығ ымен тү нде ө ткізілетін болды. Ханымның ә мірі бойынша корольдің денесін жерлеуге Казонде халқ ы тү гел қ атысуғ а міндетті.

Кешкісін жерлеу салтанатына жиналғ ан халық тың алды корольдің ақ ырғ ы мекені – қ абіріне жеткенде, арты базар алаң ында шұ батылды. Халық тың сап тү зеп ө тетін жолындағ ы ү лкен кө шеде ғ ұ рыптық билеу, айқ ай-шу, сиқ ыршылардың зікір салып ұ лығ аны, музыка қ ұ ралдарының сың си сарнап, барабандардың лү мпілдеген ү ні, ескі мушкет мылтық тардан ү сті-ү стіне атылғ ан гү рсіл бір минут тынғ ан емес.

Жерлеу салтанатына Хозе-Антонио Альвец, Коимбра, қ ұ л саудагері арабтар мен хавильдарлар да қ атысты. Королева Муана қ ашан король денесі жерленіп болғ анғ а дейін шеттен келгендердің базар алаң ынан шығ уына тыйым салғ ан, олар бұ йрық қ а бойсұ нып қ алада қ ала берді. Ел басқ ару ісін жаң а ү йрене бастағ ан ә мірші ә йелдің бұ йрығ ын орындамау аса қ ауіпті екенін олар да білетін-ді.

1 Африканың ру басшысын қ ұ рметтеп жерлеп, оғ ан ескерткіш тұ рғ ызу ү шін қ аншама адамдарды бостан-босқ а қ ырып қ ұ рбан ететіндерін кө зге елестетудің ө зі ө те қ иын. Кассанго королінің ә кесін жерлеуде қ ұ рбандық қ а ә келінген адамдардың саны жү зден асқ ан. (Автордың ескертуі).

Король денесінің кү лін салтанатты жү рістің соң ғ ы қ атарында ә келе жатты. Корольдің талдан тоқ ылғ ан сү лдесі салынғ ан зембіл-табытты марқ ұ мның екінші дә режелі ә йелдері қ оршағ ан. Олардың кейбіреулері ө з ә міршісі ә рі ерімен бірге

«ана дү ниеге дейін» баруғ а тиіс еді. Королеваның ө зі табыттың артында келе жатыр. Жерлеуге жиналғ ан халық тың соң ы ө зен жағ асына жетпей-ақ тү н болды, бірақ шырышты ағ аштардан жағ ылғ ан шырақ тардың самсағ ан қ ызарың қ ы жарығ ы қ араң ғ ылық ты сейілтіп жіберді.

Қ ұ рғ ап қ алғ ан ө зен арнасының табанынан қ азылғ ан щұ ң қ ыр от жарығ ымен анық кө рініп тұ р. Шұ ң қ ыр қ ара денелермен лық толғ ан. Жерге қ азық қ ағ ып, шынжырлап тасталғ ан адам денелері ә лі тірі, бейшаралар тыпырлап жатыр. Елу шақ ты жас кү ң ө лім кү тіп кө р аузында тұ р.

Бұ лардың кейбіреулері тағ дырына қ ұ лдық ұ рып ү ндемейді, енді біреулері аласұ рып, ауыз жаппай сарнап тұ р. Королева топ арасынан ә демі киінген ә йелдерді ө зі таң дап алды, бұ лар кө п кү ң дердің жантү ршігерлік тағ дырларымен

ортақ тасуғ а тиіс.

Қ ұ рбандық қ а арналғ ан ә йелдердің біреуіне, яғ ни корольдің екінші ә йеліне тізерлеп екі қ олымен жер тіреп, тө рт тағ андап тұ руғ а бұ йырылды. Бұ л ә йел корольдің тірі кү нінде отыратын орындығ ы болғ ан, енді ө лгенде де оғ ан орындық болуы керек. Корольдің аяғ ы астына тө сеніш болуы ү шін тағ ы да екі ә йелін шұ ң қ ырғ а итеріп қ ұ латты.

Табыттың қ арсы алдында, шұ ң қ ырдың арғ ы бетінде қ ызылмен боялғ ан бағ ана тұ р. Бір ақ адамды сү йреп ә келіп, ә лгі бағ анағ а тікесінен тұ рғ ызып арқ анмен таң ып қ ойды.

Бұ л Дик Сэнд еді. Жас жігіттің белінен жоғ арғ ы жалаң аш денесі айғ ыз-айғ ыз. Бұ л Негороның бұ йрығ ымен соғ ылғ ан дү ренің таң басы болатын. Жақ сылық тан ү мітін ү зген Дик енді ө зін-ө зі байсалды ұ стап, ө лім бетіне тайсалмастан тік қ арады.

Муана королева белгі берісімен, Казонде жендеттері король ә йелдерінің біреуін алып ұ рып бауыздап та жіберді.

Бұ л қ ырғ ын қ асаптың басталу белгісі еді. Елу кү ң аяусыз бауыздалып, қ андары сарқ ырап шұ ң қ ырғ а қ ұ йылды. Қ ұ рбандық тардың ызалана зарлағ ан айқ айы гуілдеген топқ а сің іп ө шіп жатты.

Халық тың толқ уы басыла бергенде, Муана королева тағ ы да белгі берді, сол сә тте жергілікті халық тың бә рі жабылып бө гетті бұ за бастады. Жантү ршігерлік қ аталдық ты соза тү су ү шін бө гетті бірден қ ұ латып жібермей суды ескі арнағ а сыздық тап қ ана ағ ызды. Су алдымен шұ ң қ ыр тү бінде жатқ ан кү ң дердің денесін басты. Олардың арасындағ ы ә лі де болса тірі жатқ ан кейбіреулері суғ а тұ ншығ ып жатыр. Су Диктің тізесіне жеткен кезде, ө зін бағ анағ а таң ып қ ойғ ан арқ анды ү збек болып ақ ырғ ы кү шін салып бұ лқ ынды.

Су ү здіксіз кө теріле берді. Ескі арна суғ а толғ ан сайын кү ң дер де суғ а кө міліп, бірінен-соң бірі жоғ ала берді.

Казонде королін қ ұ рметтеп кө му салтанаты ә лденеше адамның басын жұ тып, ақ ырында ө зен табанынан қ азылғ ан кө рдің бірнеше минуттан соң ө зі де қ алмады.