О н б е с і н ш і т а р а у

МАНТИКОРА Қ АЙДА АПАРМАҚ

Суғ а кеткен тал қ армайды. Ө лім жазасына кесілген адамғ а иненің жасуындай ғ ана ү міт сә улесінің ө зі айтарлық тай зор, мол жұ баныш боп кө рінеді ғ ой.

Миссис Уэлдонның да ү міті сол сияқ ты. Бангвеола жағ асындағ ы кішкене негр қ ыстағ ында доктор Ливингстонның қ айтыс болғ анын Альвецтің ө з аузынан естігенде, миссис Уэлдон жұ байы ө лгеннен бетер қ атты кү йзелген-ді. Ол ө зін- ө зі жапан тү зде жалғ ыз қ алғ ан сорлыдай сезінді. Оның мә дениетті дү ниемен байланысып тұ рғ ан қ ылдай ғ ана ү міті ү зіліп кетті. Жандалбасалап жармасқ ан тал шыбығ ынан айрылып қ алды, жанарындағ ы ү міт сә улесі ө шті. Жолдас негрлерін Казондеден Ү лкен Кө лге айдап ә кетті. Геркулестен ә лі кү нге хабар жоқ. Ө зіне жә рдемге келетін ешкім қ алмағ анын миссис Уэлдон жақ сы білді... Ендігі қ алғ аны істің сә тті аяқ талуын қ амтамасыз етерліктей шарт енгізіп, Негороның ұ сынысын қ абылдау ғ ана.

14 маусым белгіленген мерзімді кү ні Негоро миссис Уэлдонның лашығ ына келді.

Португал ө зін-ө зі іскер адам сияқ ты ұ стағ ан. Ол бә рінен бұ рын айтылғ ан сомадан соқ ыр тиын кемітпейтінін мә лімдеді. Дегенмен бұ л жө нінде миссис Уэлдон да одан қ алысқ ан жоқ, ол былай деп бастады:

– Егер сіз келісім жасалсын десең із, қ абылдауғ а болмайтын шартты енгізбең із. Сіздің талап еткен сомаң ызды тө леуге ризамын, бірақ қ оятын шартым бар: менің ерім бұ л елге келмейтін болсын. Оның мұ нда келуіне менің ешқ андай ризалығ ым жоқ.

Негоро бірсыпыра қ обалжып тұ рды да, келіншектің ұ сынысын қ абыл алды. Олар былай келісті: Джемс Уэлдон Африканың қ ауіп-қ атерлі алыс тү кпіріне келмейтін болды. Ол Анголаның «оң тү стік жағ алауындағ ы қ ұ л саудагерлерінің кемесі жиі соғ ып ө тетін Моссамедес деген кішкене портқ а келеді. Негоро бұ л портты жақ сы біледі екен. Ол мистер Уэлдонды сонда ә келетін болды. Мерзімді кү ні Альвецтің агенттері миссис Уэлдонды баласымен, Бенедикт ағ айды қ оса уә делі жерге, Моссамедес портына жеткізеді. Мистер Уэлдон кесімді ақ шасын тө лейді, сосын тұ тқ ындар бостандық алады да, миссис Уэлдонның «адал қ ызметкері» Негоро жайына кетеді.

Казонде мен Моссамедес арасының қ ашық тығ ына миссис Уэлдон қ орық қ ан жоқ. Егер мына 600 мильдік ұ зақ жолда, ө зінің Казондеге келген сапарындағ ыдай жағ дай болса, оншалық ты қ иындығ ы жоқ. Мұ ның ү стіне жү з мың доллардан ү лес алатын болғ андық тан, тұ тқ ындарды уә делі жерге аман- есен, қ ажытпай жеткізуге Альвец те кө ң іл аударуғ а тиіс.

Барлық жағ дайдың қ ауіпсіз жағ ын қ амтып, Негоромен сө з байласып, миссис Уэлдон еріне хат жазды. Негоро олардың тұ тқ ыннан қ ашып шығ уына жердем еткен адал ниетті дос болып кө рінді. Джемс Уэлдон бұ л хатты алғ ан бойда, ә рине, қ обалжымай-ақ Негороғ а еріп Моссамедеске қ арай жол тартады.

Негоро хатты алды да, 20 негр эскорт ертіп, келесі кү ні солтү стікке қ арай тартып кетті. Оның бұ л жақ қ а қ арай жү руінің себебі не? Ол ә лде Конго сағ асына келетін бірер кеменің жолаушысы болмақ па? Немесе оның бұ л бағ ытты таң дауының себебі, ө ткен кездерде ү кімет орындарымен сү йкімсіз жағ дайда болғ ан Португалия қ алаларына соқ пай ө туді кө здеді ме? Болса, болар. Ә йтеуір, ол Альвецке нақ осылай тү сіндірді.

Миссис Уэлдонның ендігі бітірері, қ алғ ан кү нге қ ажырлы шыдап, Негороның қ айтып оралуын кү ту ғ ана. Негоро Сан- Францискоғ а дейін ү ш ай жол жү руі керек. Ал оның қ айта оралуына да сонша уақ ыт қ ажет.

Миссис Уэлдон Альвецтің факториясынан кетуді ойлағ ан да жоқ. Бұ л ара ә зірге оның ө зі ү шін де, бө бегі мен ағ асы ү шін де қ ауіпсіз еді. Халиманың қ амқ орлығ ы мен сақ тығ ы арқ асында кішкентай Джек ө здерінің қ амауда екенін сезген де жоқ. Тұ тқ ындарын факториядан шығ арып жіберуге қ ұ л саудагерінің ө зі де кө не қ оймас еді. Ол ө з қ алтасына тү скелі тұ рғ ан зор пайданы есіне тұ тып, қ амаудағ ыларғ а қ атал кү зет қ оюғ а бұ йырды. Альвецтің бұ л іске аса зор мә н бергендігі сонша, тіптен ө зінің Вихе мен Кассангодағ ы факториясына да бармай қ алды. Бейбіт елді шабуғ а жіберілген жаң а экспедицияның бастығ ы болып Коимбра аттанды.

Негоро жү рер алдында миссис Уэлдон туралы Альвецке нақ тылы мә лімет қ алдырды. Ә йелді қ ырағ ы бақ ылау керек деді ол, ө йткені оғ ан Геркулестің тағ дыры ә лі кү нге мә лімсіз еді. Егер алып-негр жыныс орманда арыстан-қ абыланғ а жем болмаса, ол Альвецтің қ олынан тұ тқ ындарды босатып алуғ а сө зсіз қ амданады.

Мол олжадан кө з жазып қ алмау ү шін қ андай шара қ олдану керектігін қ ұ л саудагері жақ сы тү сінді. Ол миссис Уэлдонды кассадағ ы ақ шамдай сақ тармын деген.

Қ амаудағ ы кө ң ілсіз кү ндер бірқ алыпты ө те берді. Факториядағ ы тұ рмыстың негр қ аласындағ ыдан ешқ андай айырмасы жоқ -ты. Альвец ө з ү йінде Казонденің жергілікті ә дет-ғ ұ рпын берік сақ тайтұ ғ ын. Қ оршау ішіндегі ә йелдер ө здерінің қ аладағ ы апа-сің лілері не істесе, соны істейтін-ді. Олар сорго мен мониок егетін, келіге тү йіп кү ріш ақ тайтын, маисті қ ол-диірменге тартып ұ н жасайтын, мпафуды сығ ып зә йтү н майы сияқ ты май шығ аратын, ас пісіріп, помбе жә не малафу сияқ ты ішімдіктер ә зірлейтін, жіп иіріп мата тоқ итын, ү й хайуандары мен ү й қ ұ старын кү тіп бағ атын, қ ысқ асы, ү й шаруасының барлық салмағ ы солардың мойнында болатын- ды.

Ә йелдер сондайлық ауыр жұ мыстар атқ арып жү ргенде, еркектер шылым, наша тартып текке жататын-ды. Олар піл аулауғ а немесе бейбіт елді шауып, еріксіздер ә келуге

аттанғ анда ғ ана болмаса, ә лгі кә сіптерінен қ олдары босамайтын.

Миссис Уэлдон Альвецтің факториясында серуендеп жү ріп, оқ та-текте жұ мыс істеп жатқ ан кү ң дердің қ асына кідіріп, олардың бірқ алыпты қ ол қ имылдарына кө з салатын. Олар ақ ә йелді барынша жек кө ргендік тұ р кө рсетіп, 1бет- аузын тыржита қ оятын-ды. Миссис Уэлдонның тұ тқ ын екенін біле тұ рса да, олар ақ адамды жек кө ретін, оғ ан жандары ашымайтын да. Тек Халима ғ ана іш тартатын-ды Миссис Уэлдон жергілікті тілдің бірнеше сө зін жаттап алып, кешікпей- ақ еріксіз ә йелдермен тілдесе бастады.

Кішкентай Джек ә детте анасымен бірге қ ыдырыстайтын. Бақ ішінде қ ызғ ылық ты нә рселер бар-ды: биік ө скен баобаб ағ аштарының басында қ ұ рағ ан бұ тақ тардан тоқ ып салғ ан марабу ұ ялары кө рінеді, бұ л қ ұ стардың тү рі қ ара фрак2пен тырсылдап тұ рғ ан тар шалбар киген қ асқ а бас кә рі шенеуніктен айнымайды. Ағ аш бұ тақ тарында кү рең тү сті, арқ а жү ні қ ызғ ылт-қ оң ыр қ ұ ртымдай ғ ана торғ айлар қ онып отыр. Бұ лар ұ я салуғ а шеберлігімен даң қ ы шық қ ан амарант тоқ ымашылары деп аталатын торғ айлар еді. Шө п арасына шашылғ ан дә нді теріп, шыбын-шіркей аулап секең деп жү рген жесір торғ айлар да бар. Зор дауысты калао дейтін қ ұ стар ү н қ осқ анда аспан ә лемін жаң ғ ырық тырады. Жергілікті халық тың «роус» деп атайтын қ ызыл қ ұ йрық тотылардың шаң қ ылдағ ан ащы дауыстары қ ұ лақ ты жарады. Бұ тақ тан бұ тақ қ а секіріп, шыбын- шіркей қ ағ ып қ оректенетін шырша торғ ай сияқ ты торғ айлар да бар, бірақ олардың тұ мсығ ы қ ызыл болады. Бұ талардың басында ұ йлығ ып ұ шқ ан алуан тү рлі кө белектер, ә сіресе олардың кө п жері фактория қ оршауының ішінен ағ ып ө тетін бұ лақ маң ы. Бенедикт ағ ай ү немі солардың маң ында болды, бірақ кішкентай Джек кө белектерден тез зерігіп кетті. Бала фактория қ оршауының сыртына шық қ ысы келеді. Ол ө зінің

1 Марабу – кө кқ ұ тан нә сілдес ірі қ ұ с, олардың басы мен мойны жү нсіз жарғ ақ, тұ мсығ ы ү лкен де мық ты болады.

2 Фрак – алдың ғ ы етегі жоқ, артқ ы етегі ұ зын, еркектер киетін киім. Мұ ны осы кезде дирижерлар киеді.

аса кө ң ілді де тапқ ыр досы Дикті сағ ынып, оны кө бірек ойлайтын болды. Екеуі «Пилигрим» мачтасына бірге шығ атын-ды. О, егер Дик Сэнд осында болса, Джек екеуі ең биік баобабтың басына шығ ар еді-ау!

Бенедикт ағ айдың маң ында шыбын-шіркей болса болғ аны, оғ ан басқ а ешнә рсенің керегі жоқ, кө ң ілі кө терің кі, мә з-мейрам болады да жү реді. Ол фактория қ оршауының ішінен қ ұ ртымдай ғ ана бал арасы мен тоғ ышар сары ара тауып қ атты қ уанды. Жұ мыртқ асын басқ а қ ұ стың ұ ясына тастап кететін кө кек сияқ ты, тоғ ышар аралар да ө з ұ рығ ын басқ а бір жә ндіктің ұ ясына жапсыра салады екен. Ғ алым бұ л жә ндіктерді мү мкіндігі болғ анша кө зілдіріксіз, лупасыз қ арап тексерді.

Фактория қ оршауының ішінде, ә сіресе бұ лақ маң ында ұ сақ кө к шыбындар кө п еді. Бір кү ні ә лгі шыбындар бейшара ғ алымды есін тандыра талап тастапты. Оның ө зін-ө зі шыбынғ а талатып адам танығ ысыз халге жеткеніне миссис Уэлдон ұ рса бастағ ан еді, ғ алым денесін қ аны шық қ анша қ асып тұ рып:

– Қ айтесің, немере қ арындас, олардың ішкі сезімі сондай ғ ой. Кө к шыбындардың бұ л қ ылығ ына ренжуге болмайды,

– деді ғ алым.

Бір кү ні – 17 маусымда Бенедикт ағ ай дү ние жү зіндегі энтомологтардың ішінде ең бақ ыттысы боп қ ала жаздады. Бұ л уақ иғ а ойда жоқ істердің тууына себепші болғ андық тан толығ ырақ ә ң гімелеу керек болар.

Сағ ат ертең гі он бірдің шамасы еді. Ми қ айната шыжып алғ ан кү н фактория адамдарын лашық қ а қ уып тық ты. Казонде кө шелерінде қ ыбыр еткен жан жоқ. Миссис Уэлдон тә тті ұ йқ ыда жатқ ан бө бегінің қ асында жалғ ыз отырғ ан.

Тропиктік аң ызақ тіптен Бенедикт ағ айғ а да ә сер етіп, ғ алым ә лсірейін деді, ол ө зінің кезекті серуеніне де шығ а алмады. Турасын айтқ анда, бұ л жолы ол амалсыздан шығ а алмай қ алғ ан, бірақ шығ уы керек еді. Ө йткені кү н тас тө беге шық қ анда, шыбын-шіркей кө бейіп, ә лем жү зі быжынап кетеді. Бенедикт ағ ай лашығ ының ішінде бірсыпыра сенделіп жү рді де, тө сегіне барып жата кетті. Бірақ ол ұ йық тап кете алмай

ұ йқ ылы-ояу жатыр еді, бір кезде ғ алымның қ ұ лағ ына біртү рлі ызың шалынғ андай болды. Жә ндіктің, кә дімгі қ анат қ ақ қ анда адамның тө бе қ ұ йқ асын шымырлататын ызың ы бұ л.

– Жә ндік! Алты аяқ ты! – Бенедикт ағ ай айқ айлап жіберді. Ғ алымның ұ йқ ысы шайдай ашылды. Сұ лап жатқ ан жерінен дереу ұ шып тұ ра келді. Ызың дағ ан дыбыс бірер жә ндіктің

қ анат қ ақ қ анынан шық қ ан ызың екенінде кү мә н жоқ.

Бенедикт ағ ай жақ ыннан ғ ана болмаса, алыстан кө ре алмайтын-ды. Бірақ есту сезімі ә деттен тыс: жә ндіктің қ ай тү рі екенін ызың ынан айыра білетұ ғ ын. Дегенмен бұ л ызың Бенедикт ағ айғ а таныс шық қ ан ызың емес еді.

«Бұ л алты аяқ тының қ ай тү рі болды екен?» – деді ол ө зіне-ө зі.

Ызың ның шық қ ан жерін анық тағ ысы келіп кө зін адырайта қ арады ол. Оның бө лмесіне ұ шып кірген жә ндік қ андай да болса бұ рыннан ө зіне таныстары емес, жә ндіктердің ішіндегі ә йгілісі екенін Бенедикт ағ айдың энтомологтық сезімі білдірген-ді.

Бенедикт ағ ай есікке жү гіріп барып тырп етпестен сілейіп тұ рып бар ық ыласын ызың ғ а аударды. Кү н сә улесі болымсыз тү скендіктен, лашық ішін қ ара кө лең ке басқ ан еді. Ұ зақ іздеп ақ ырында ауада айналып ұ шқ ан бір қ аралтым нү ктеге ғ алымның кө зі тү сті. Бірақ бұ л жә ндік ғ алымнан недә уір қ ашық та, ол бейшара қ аншама тесіліп қ араса да, ә лгі жә ндікті анық тап кө ре алмай-ақ қ ойды.

Бенедикт ағ ай демін ішіне тартып тұ ра қ алды. Егер бейтаныс мейман ө зін шағ ып жатса да тырп етпестен тұ ра беретін тү рі бар. Ө йткені қ апыл қ имылдан сескеніп, ә лгі жә ндіктің қ ашып кетуі мү мкін. Бұ л жә ндік бірнеше қ айтара айналып ұ шып, ақ ырында қ ыбыр етпей сілейіп тұ рғ ан ғ алымның басына келіп қ онды. Бенедикт ағ ай кү лімсірей ыржиғ анда, екі езуі қ ұ лағ ына жетті. Ол ә лгі жә ндіктің білінер- білінбес боп шашында жорғ алап бара жатқ анын сезді. Ғ алымның қ олы ырық бермей басына таман созыла беріп

еді, бірақ ұ шып кетер деп қ ауіптеніп қ олын тө мен тү сіріп жіберді.

«Жоқ, жоқ! – деп ойлады Бенедикт ағ ай, – қ олғ а тү спей кетуі мү мкін, немесе жазым қ ылып алсам, қ атты ө кініш сол болар. Сабыр ете тұ райын, тө менірек тү ссін. Жорғ алағ аны қ андай тамаша! Титімдей ғ ана аяқ тарын тө бе қ ұ йқ ама қ адай басқ анын да сезіп тұ рмын. Бұ л, сірә, орасан ірі жә ндік болса керек. О, егер бұ л тө мендеп мұ рнымның дә л ұ шына келсе, кө зімнің қ иығ ымен қ арап, қ андай тұ қ ымдас жә не қ ай топқ а жататынын анық тар едім-ау!».

Бенедикт ағ ай осылай ойлады. Бірақ оның шоп-шошақ тө бесі мен салбырағ ан ұ зын мұ рнының ұ шына дейінгі екі ара недә уір жер, мұ ндай ұ зақ сапарғ а кербез жә ндіктің жү ргісі келер ме екен, кім біліпті? Немесе ыз етіп ұ ша жө неліп, ғ алымның қ араң ғ ы лашығ ынан шығ ып, кү ннің ыстық нұ рында қ ұ жынап ұ шқ ан ө зінің туыстарына қ осылып кетер ме?

Мұ ның ұ шып кетуі ық тимал деп Бенедикт ағ айдың зә ресі қ алмады. Энтомолог еш уақ ытта да тап мұ ндай қ ысылмағ ан еді. Оның тө бесінде жү рген жә ндік ә лі ө зіне мә лім емес. Африкалық алты аяқ тылардың бір тү рі немесе солар сияқ ты бір жә ндік болар. Оның тү рін анық тайтын ғ алымның бірден- бір жағ дайы, жә ндік ғ алымның кө з алдына бір дюйм жақ ындауы керек.

Ол жә ндік ғ алымның жабайы ө скен бұ та сияқ танып ұ йпаланып қ алғ ан шашын аралап, жайымен маң дайына таман жылжып, кең сірігіне қ арай беттеді. Бенедикт ағ айдың шыдамы таусылды, жә ндік тау шоқ ысында тұ рғ андай, енді ол етекке таман қ айтып қ ана тү спес екен?

«Мен болсам, бұ лданбай-ақ тө мен тү сер едім!» – деді ғ алым ө зіне-ө зі.

Бенедикт ағ айдың орнында басқ а біреу болса, сө з жоқ, ө з маң дайын ө зі шапалақ пен шарт еткізіп, мазасын кетірген жә ндікті жайрата салар, немесе ү ркітіп жіберер еді. Жә ндіктің жыбырлай жорғ алап денесін қ ытық тауына ғ алым тырп етпей шыдап, шағ ып алады деп сескенбеуі айта қ аларлық ерлік еді. Денесін тү лкі жұ лмалап жатқ анда қ ың қ етпеген

спартандық пен жанып тұ рғ ан қ ып-қ ызыл шоқ ты жалаң аш қ олымен ұ стағ ан римдіктің шыдамдылығ ы Бенедикт ағ айдың шыдамынан артық емес. Энтомолог-ғ алым мына екі ердің даусыз ұ рпағ ы деуге тұ рарлық еді.

Жә ндік ғ алымның маң дайын шарлап болып, енді кең сірікке келіп тыныстады. Бенедикт ағ айдың жү регіндегі барлық қ аны кері тепті: жә ндік қ айтадан жоғ ары ө рлеп қ асқ а таман бұ рыла ма, немесе тө мен тү сіп мұ рнының ұ шына барар ма екен?..

Жә ндік тө мен тү сті. Бенедикт ағ ай мұ рнының қ ырында жә ндік аяқ тарының білінер-білінбес қ ыбырлағ анын сезді. Жә ндік оң ғ а да, солғ а да бұ рылғ ан жоқ, кө зілдірік батып ояң тү сірген (бұ л оптикалық қ ұ рал қ азір бейшара ғ алымда жоқ еді) кең сірік ү стіндегі ойпатқ а келіп бір секундтай кідірді де, сосын тіп-тіке тө мен тү сіп мұ рнының дә л ұ шына жетіп тоқ тады.

Жә ндік бұ дан артық қ олайлы орынды таппағ ан тә різді. Бенедикт ағ ай екі кө зінің жанарын бір нү ктеге тү йістіріп, енді лупа арқ ылы қ арағ андай-ақ, жә ндікті кө ре алатын болды.

– Ойпыр-ой, – деп Бенедикт ағ ай қ уанғ анынан есі шығ ып айқ айлап жіберді, – кү ржік мантикораның ө зі ғ ой мынау!

Ғ алым қ уанамын деп орасан зор қ ателік жасап алды. Бірден айқ ай салмай-ақ, ішінен ғ ана ойлап қ ойса да болар еді. Бірақ та энтомологтар арасындағ ы ең ынталы энтомологтан мұ ндай шыдамдылық ты талап етуіміз артық болар. Егер ө зің із энтомолог болсаң ыз, ызың дауық тар тұ қ ымдасына жататын қ анат қ абығ ы жалпақ кү ржік мантикора мұ рның ыздың дә л ұ шында отырса, қ уанғ аның ыздан айқ айлап жібермей қ айтіп қ ана шыдар едің із? Бұ л тек қ ана Африкада ө сіп-ө нетін мантикоралардың сирек кездесетін тү рі ғ ой, Бенедикт ағ ай жинағ ының ішінде бұ дан қ адірлісі болмайды! Мұ ндай ірі табыс кезінде айқ айламағ анда қ айда айқ айларсың?..

Бірақ қ ырсық деген жексұ рын жалғ ыз келмейді екен! Бенедикт ағ ай айқ айлап қ ана қ ойғ ан жоқ, тү шкіріп те жіберді. Анқ ай – мантикораның «қ ұ лағ ын» тұ ндырып, тү шкірік – аяғ ын тайдырып жіберді. Ғ алым дереу қ олын кө теріп,

саусақ тарын тістене жұ мды, қ айтерсің, ол байғ ұ с тек мұ рнының ұ шын ғ ана ұ стап қ алды. Мантикора ұ шып кеткен!

– Қ арғ ыс атсын! – деп ғ алым тағ ы айқ айлады. Бірақ ендігі жерде ұ шқ алақ танбай, салмақ ты да салқ ынқ анды бол деп ұ рысты ғ алым ө зіне-ө зі.

Бенедикт ағ ай мантикораның ұ зап ұ шпайтынын, тек қ ана бір жерден бір жерге секіріп тү скен сияқ ты жақ ынғ а ұ шып қ онатынын, кейде шарық тап та ұ шатынын білетін-ді. Ол кешікпей-ақ мұ рнынан он дюймдей жерде кү н нұ рымен жылтың қ ағ ып жорғ алап бара жатқ ан қ аралтым нү ктені қ айта кө рді.

– Енді мұ ны ұ стау керек, – деді Бенедикт ағ ай ө зіне ө зі,

– ұ стаймын деп жаншып тастауғ а да болады. Жоқ, мен мұ ның соң ынан ең бектеп ере берейін. Мұ ның мінезін табиғ и тү рінде тексеруім керек. Ә бден тамашалайыншы ө зін. Ұ стау ешқ айда қ аша қ оймас.

Бенедикт ағ айдың пікірі дұ рыс емес пе? Ә рине, бұ л сұ рақ қ а жауап қ айыра қ ою оң ай емес. Не болса ол болсын, бірақ Бенедикт ағ ай мантикораның артынан мұ рнымен жер сү зе ең бектеп ере берді. Ол лезде лашығ ынан шығ ып, тал тү стегі шақ ырайғ ан кү ннің аптабымен қ ызғ ан шө птің ү стімен жорғ алап фактория қ оршауына қ арай тіке тартты. Бірнеше минуттан соң қ оршаудың іргесіне барып жетті.

Мантикора қ айтер екен? Ө зінің ізімен келе жатқ ан ә уесқ ой ғ алымды жайына қ алдырып ауағ а кө терілмесе, сосын қ оршаудан асып кетпесе жарар еді-ау? Жоқ, ондай ә дет мантикорада болмайды, Бенедикт ағ а ызың дауық қ оң ыздардың мінезін жақ сы біледі.

Ол қ оршауды барлай тез жылжып бара жатқ ан ү лкен қ оң ырқ ай нү ктеден кө з айырмай қ арап, кесіртке сияқ ты тө ртаяқ тап жорғ алай берді.

Қ оршаудың дә л іргесінен қ азғ ан кө ртышқ анның ү лкен іні кездесіп, мантикораның жолын бө геді. Бірақ бұ л арада ызың дауық ойланып тұ рғ ан да жоқ, қ уысқ а кіріп ө з жө ніне кете берді. Бенедикт ағ ай айрылып қ алдым ба деп жаман састы. Бірақ энтомологтың бақ ытына қ арай, кө ртышқ ан іні

екі футтай кең кө рінді, ө зі қ атпа арық ғ алым бұ ғ ан қ ысылмай- ақ сыйып кете алатын тү рі бар. Ол мантикораның соң ынан ере інге кірді. Қ уғ ынның қ ызығ ына тү сіп тіптен фактория қ оршауының астынан шығ ып бара жатқ анын ө зі де сезбей қ алды. Кө ртышқ ан інінің бір аузы қ орғ анның сыртында екен. Жарты минуттан соң Бенедикт ағ ай факториядан далағ а – бостандық қ а шық ты. Бірақ ғ алым мұ ны ойына да алғ ан жоқ: оның есі-дерті еріп бара жатқ ан ә демі жә ндікте болды.

Шамасы, мантикора жаяу жү руден жалық са керек, қ анат қ абығ ын жазып, жұ қ а қ анатын жайды. Ғ алым қ орқ айын деді, жә ндікті бас салғ алы қ олын соза беріп еді, мантикора ұ шты да кетті.

Бенедикт ағ айдың сондағ ы кү йінгенін кө рсең із! Бірақ мантикора ұ зап ұ ша қ оймапты. Ғ алым ұ шып тұ ра келіп, екі қ олын алдына қ арай созып, мантикораның соң ынан жү гірді. Мантикора ауада, ғ алымның тө бесінде ызың дап айнала ұ шып жү рген. Кө зге ілінер-ілінбес қ ұ ртымдай ғ ана қ оң ырқ ай нү кте оның кө з алдында кө лбең деді де жү рді. Бенедикт ағ ай жә ндікті ө зінің ү рпек шашына қ айта қ онар деген ү мітпен

тұ рғ ан жерінде сілейді де қ алды.

Бірақ аң ғ ал ғ алымның сорына, Альвец факториясы Казонденің солтү стік шетінде болатын, факторияның бір жағ ы ұ зындығ ы бірнеше мильге созылатын қ алың орманмен ұ штасатын-ды. Егер мантикора ағ аш саясында ұ ша қ алса, бұ тақ тан бұ тақ қ а ұ шып қ онады да жү реді. Оны қ аң ылтыр қ албырғ а қ амап, коллекциямды кө ркейтем деген ү міттен біздің ғ алым біржола кү дер ү зетін болар.

Ақ ыры солай болды! Мантикора ауада айналып жү рді, сө йтті де жерге қ онды. Ойламағ ан жерден энтомологтың жолы бола қ алды: жә ндіктің қ онғ ан жерін кө ріп қ алды да, дереу жерге ү ң ілді. Бірақ мантикора қ айтып ұ шуғ а қ амданғ ан жоқ, бір жерден-бір жерге секіріп тү сіп жү ре берді.

Бенедикт ағ ай мантикораны ең бектеп қ уып, ү сті-басын шиедей қ ан қ ылды, қ олдарын шө п жырып ә бден азап шекті, сонда да болса қ оң ыздың соң ынан қ алар емес, ең бектеп бара жатыр. Біресе оң жағ ына, біресе сол жағ ына бұ лталақ тап,

біресе жығ ылып қ айта тұ рады да, кө з алдында жорғ алап бара жатқ ан қ оң ырқ ай нү ктесін ұ стау ү мітімен екі қ олын ү немі алдына қ арай соза берді.

Ақ ырында есіл ең бек босқ а кетті-ау! Оның қ олы жер сипап қ алды. Қ оң ырқ ай жә ндік қ ас пен кө здің арасында ғ алымнан ұ зап сала берді. Сө йтіп, кө гілдір орманның қ алың жеріне жетті де, аспандай кө теріліп, қ ош боп тұ р дегендей, ғ алымды ызың дай келіп бір қ ағ ып ө тті де ғ айып болды.

– Қ арғ ыс атсын! – деп Бенедикт ағ ай енді еркін айқ айлады. – Жоқ боп кеттің -ау... мейірімсіз шіркін!.. Мен сағ ан ө з коллекциямнан қ ұ рметті орын белгілеп едім! Жоқ, мен сенің соң ың нан қ алмай, қ айтсем де ұ стаймын!

Ызағ а булық қ ан энтомолог мұ рнынан арыдағ ыны кө рмейтіні есінде жоқ, мантикораны кө к шө п арасынан іздеудің бекер ә урешілік екенін мү лдем ұ мытты. Бірақ ол ө зін-ө зі билей алмай қ алғ ан еді. Ыза мен намыс қ абаттасып ғ алымның жанын жегідей жеді. Сә тсіздікке ұ шырауына оның ө зі себепкер. Ол егер ә лгі қ оң ызды, «мінезін табиғ и тү рінде тексеремін» демей-ақ бас салып ұ стап алса, тү к те жоқ, таң ғ ажайып экспонатты боп қ алар еді.

Бенедикт ағ ай не қ ыларын білмей тұ йық қ а қ амалды. Тіптен мантикораның соң ынан еріп Альвец факториясынан далағ а шығ ып кеткені, осы сә тте ө зінің бостандық та жү ргенін де сезген жоқ. Оның мантикорасы осы кү ні мына қ алың орманнын бір жерінде ызың дап жү р ғ ой.

Қ айткенде де оны ұ стауы керек.

Энтомолог ендігі істейтін ісін ойланбай-ақ ну орманды кезіп жү гіре берді. Оның кө зіне айнала тө ң іректің бә рінен ә лгі бір асыл жә ндік елестей берді. Қ олын алдына созып, оң ды-солды сермеп ауа қ армады. Бұ л ә урешілік оны қ айда апарып ұ рындырар екен, факторияғ а қ айтадан жолын таба ала ма, мұ нда оның жұ мысы жоқ сияқ ты.

Сө йтіп, Бенедеикт ағ ай орманғ а кіріп кем дегенде бір миль шамасы ұ зап кетті.

Қ айдан тап бола кеткенін кім білсін, ағ аш арасынан бір алып адам шығ а келді де, ғ алымды бір қ олымен жағ асынан,

екінші қ олымен ышқ ырынан ұ стап кө терді де иығ ына салып, есін жиғ ызбастан, орманның жыныс жеріне қ арай ала жө нелді. Бейшара болғ ан ғ алым-ай. Жер шарының бес континен- тіндегі энтомологтардың ең кө рнектісі болатын мү мкіндіктен

дә л бү гін біржола айрылып қ алды!