ЗЕН АҒЫСЫНЫҢ БОЙЫМЕН

Ә лгі сө здерді сиқ ыршы бейнесіне енген алып негр Геркулес айтып еді. Жас жігіт қ айық тү бінде жатқ ан, ә лі ө те ә лсіз, Бенедикт ағ айғ а сү йеніп басын кө теріп, жаң а келгендерді қ арсы алып, амандасуғ а ә рең шамасы келді. Динго ғ алымның аяқ жағ ында шоң қ айып отыр.

Миссис Уэлдон есін жиғ ан соң ә лсіз ү нмен:

– Бұ л сенбісің, Дик? Сенбісің?.. – деді.

Дик тұ райын деп еді, бірақ миссис Уэлдон ө зі барып оны қ ұ шақ тай алды. Кішкентай Джек те ағ асын қ ұ шақ тап шө пілдетіп сү йіп жатыр.

– Қ ымбатты достым менің! Сү йіктім Дик! – деп бала қ айталай берді. Сосын Джек Геркулеске бұ рылып: – Ал мен сені танығ аным жоқ!.. Тіптен... – деп ү стеді.

– Маскарад жақ сы орындалғ ан шығ ар, – деп кү лді Геркулес. Сосын тө сіндегі айбақ -сайбағ ын сү ртіп жуып тастады.

– Тү у, жаң а ғ ана ө зің нің ұ сқ ының жаман еді! – деді сонда кішкентай Джек.

– Таң қ алатын не бар мұ нда? Мен шайтан бейнесіне ендім ғ ой, ал шайтан қ ашан да болса сұ мпайы болады ғ ой.

– Геркулес мені де қ ұ тқ арды, – деді Дик Сэнд. Бірақ алып негр бұ л туралы айтып мақ тағ анды жақ тырмайтын тә різді.

– Қ ұ тқ ару жө нінде айтуғ а ә лі ерте! – деді Геркулес, – Миссис Уэлдон, егер Бенедикт мырза мағ ан ұ шырап, сіздің қ айда екенің ізді айтпағ анда біздің қ олымыздан ешнә рсе келмес еді.

Ғ алым шұ бар қ оң ыздың соң ына тү сіп, орманның қ алың жеріне таман ұ зай тү скенде, Геркулес тап болып, оны бас салып арқ алай жө неледі. Егер Бенедикт ағ ай ұ шыраспағ анда, Дик пен Геркулес қ ұ л саудагерінің миссис Уэлдонды қ айда жасырып қ ойғ анын білмес еді, ендеше, Геркулестің бақ сы болып Казонде қ аласына келетін басқ а жұ мысы да жоқ -ты. Қ айық ө зенді тө мен бойлап ағ а берді. Геркулес ө зінің Куанза жағ асындағ ы лагерьден қ ашқ ан кү нінен бергі басынан кешірген уақ иғ аларының бә рін миссис Уэлдонғ а бастан-аяқ баян етті. Миссис Уэлдонды бө бегімен кө теріп бара жатқ ан зембілдің соң ына тү сіп астыртын торығ анын, жараланғ ан Дингоны қ алай тапқ анын, Казондеге Дингомен бірге келгенін, Дикке Динго арқ ылы хат жазып жібергенін, бұ дан соң ойда жоқ та Бенедикт ағ айдың тап бола қ алғ анын, қ абат-қ абат кү зетші қ ойылғ ан факторияғ а кіруге ә рекет еткенін, ақ ырында қ ұ л саудагерінен тұ тқ ындарды қ ұ тқ арып алудың амалын

тапқ анын тү гел баяндады.

Уақ иғ а былай болғ ан екен: Геркулес фактория қ оршауына кірудің ың ғ айлы кезең ін аң дып, ондағ ы болып жатқ ан істерді сырттан бақ ылап жү рген кезінде, оның жанынан бір бақ сы ө тіп бара жатады. Бұ л кә дімгі солтү стіктен келетін Казонде халқ ынын зарығ а кү ткен бақ сысы болатын. Бақ сығ а бас салу, ү стіндегі киімі мен ә шекейлерін сыпырып алып оның тү ріне ену, бақ сының ө зін шайтан да шеше алмастай етіп шырмап тастау, тағ ысын тағ ы осы сияқ ты ә рекеттердің бә рін Геркулес ә п-сә тте істеп ү лгіреді. Сосын байлаулы жатқ ан бақ сының тү р-сипатындай етіп ө з денесіне бояумен ө рнек-ә шекей салады. Ендігі қ алғ аны – тек жаң бырды сиқ ырлайтын бақ сының

рө лін атқ ару ғ ана. Жабайылардың сенімпаз аң қ аулығ ы арқ асында оның бұ л ә рекеті ө те сә тті аяқ талғ ан.

Геркулес ө зінің бұ л ә ң гімесі кезінде Дик туралы лә м деп тіл қ атпағ анына миссис Уэлдон қ айран қ алды.

– Ал, Дик, сен қ алай қ ұ тылдың? – деп сұ рады ол.

– Миссис Уэлдон, мен бе, – деп жауап қ атты Дик, – менің сізге айтар тү гім де жоқ. Мен ө мірімнің ақ ырында сіз бен Джекті ғ ана ойладым. Ө зімді бағ анағ а байлағ ан арқ анды ү земін деп босқ а азаптандым... Қ апыл кө терілген су ә п-сә тте басымнан асты... Ө зім талып қ алыппын. Есімді жиып кө зімді ашсам, қ алың папирустың арасында жатыр екенмін. Ал Геркулес менің басыма жастық, аузыма сусын болып қ асымда отыр...

– Бә лі деген! Сонда дә рігер де, білгір де, бақ сы да, жә дігө й де, болжаушы да – бә р-бә рі де мен болғ аным ба?

– Геркулес, – деді миссис Уэлдон, – сіз Дикті қ алай қ ұ тқ ардың ыз, соны айтың ызшы. Оның ызды мақ танғ а санамаспыз, қ орық пай-ақ қ ойың ыз.

– Мен қ ұ тқ арыппын ба оны? – деді алып мақ танғ ысы келмей. – Ескі арнасына қ ұ йылғ ан судың екпінді ағ ысымен омырылғ ан бағ ана Дикті ө зімен бірге ала кетті емес пе? Менің ендігі атқ аратын жұ мысым оны судан шығ арып алу ғ ана. Тү н қ араң ғ ысында жасырынып барып қ абір қ азылғ ан ө зен табанына тү сіп, бө геттің бұ зылғ анын кү ту де жұ мыс болып па? Сү ң гіп барып капитан байлаулы тұ рғ ан бағ ананы суырып жіберудің несі қ иын? Жоқ, мұ ның ешбір қ иындығ ы жоқ. Бұ л – кімнің де болса қ олынан келетін іс. Тіптен мына Бенедикт мырза да... немесе Дингоның да... Бұ л шынында да Дингоның ісі шығ ар?..

Динго ө зінің атын атағ анда, кө ң ілдене маң қ етті. Джек кішкентай қ олымен тө беттің қ ауғ адай ү лкен басын қ ұ шақ тап сө йлесе бастады:

– Динго, достымыз Дикті сен қ ұ тқ ардың ба?

Иттің басын біресе оң жағ ына, біресе сол жағ ына бұ рды.

– «Жоқ, мен емеспін» деп тұ р Динго, – деді Джек. – Геркулес, Дикті қ ұ тқ арушы Динго емес екенін кө ріп тұ рсың ғ ой. Кә не, айтшы, Динго, капитан Дикті қ ұ тқ арғ ан Геркулес емес пе?

Джек енді иттің басын біресе тө мен тұ қ ыртып, біресе жоғ ары кө теріп, бірнеше қ айтара изеп қ ойды.

– Динго «солай» дейді! Ие, «солай» деп тұ р, – деді бала. –Міне, кө ріп тұ рсың ба, Дикті қ ұ тқ арғ ан сен деп тұ р!

– Ә й-яй-яй, Динго, – деді Геркулес, итті еркелетіп. – Ұ ят емес пе? Айтпаймын деген уә дең бар еді ғ ой!

Расын айту керек қ ой, басын ө лімге байлап, Дикті қ ұ тқ арғ ан Геркулес болатын! Бұ л ерлігін мақ таныш еткісі келмей сыпайыгерлік сақ тап кө пке дейін мойындамай келген. Бұ л істегенін ерлікке балайын деген оның ешқ андай ойы жоқ -ты. Менің орнымда кім де болса солай істер еді деп білетін-ді ол.

Ә рине, бұ л ә ң гімеден соң Геркулестің қ ұ лдық қ а сатылып кеткен тө рт жолдасы туралы сө з қ озғ алды. Ол бейшараларды осы кү ні Ү лкен Кө л ө лкесіне айдап бара жатыр. Геркулес олардың еріксіздер керуенінде айдалып бара жатқ анын кө ріпті. Ол керуеннің соң ынан бірсыпыра ерген екен, бірақ жолдастырымен тілдесудің ешбір лажын таппапты. Бейшараларды айдап ә кетіпті. Олардың халі мү шкіл!

Геркулестің ә лгіде ғ ана кү лкі ойнағ ан кө зін енді қ айғ ы басып, жас жуып кетті. Ү лкен кісінің жұ рт алдында кең кілдеп кө з жасын бұ ршақ татып отыруы кө лденең кісіге ерсі кө рінеді ғ ой, сонда да болса жолдастарына жаны ашығ ан алып кө з жасын тоқ тата алмай жылай берді.

– Жылама, достым, – деді миссис Уэлдон. – Сіз жолдастарың ызғ а қ осыласыз, бұ ғ ан менің сенімім кә міл!

Миссис Уэлдон Альвецтің факториясында болғ ан жағ дайды бірнеше ауыз сө збен Дикке айтып берді.

– Мү мкін, – деді ол сө зін қ орыта келіп, – біздің Казондеде қ алғ анымыз қ ауіпсіз болар ма еді, кім білсін...

– Демек, мен босқ а ә уреленген екем ғ ой. Сізді қ атерлі жолғ а шығ арыппын... – деп ренжіді Геркулес.

– Жоқ, жоқ, Геркулес, миссис Уэлдон байқ амай айтып қ алды, – деді Дик. – Адам саудасымен шұ ғ ылданғ ан оң бағ андардың миссис Уэлдонды алдап қ ақ панғ а тү сіруге ә рекеттенуіне кү мә н жоқ. Бә ріміз бірге қ ашуғ а тиіспіз жә не Негороның Моссомедеске қ айтып оралуынан бұ рын тең із жағ алауына жетіп ү лгеруіміз керек. Онда жетіп алсақ, бізді Португалия ү кіметі қ амқ орлығ ына алады, ал Альвец ө зіне тиісті жү з мың долларды алуғ а келген кезде...

– Ол оң бағ ан қ ақ бас, жү з мың доллардың орнына жү з мың сойыл жейді, – деді Геркулес қ ызулана сө йлеп. – Басқ а ешкімді қ атыстырмай-ақ онымен есепті ө зім айырысамын!..

Миссис Уэлдон Казондеге қ айта баруды ойына да алмайтын болды. Ендеше, қ айткенде де Негороның алдын орау керек. Қ алай да болса осы жобаны жү зеге асыруғ а Дик Сэнд бел буды. Ақ ырында, ө зенді тө мен ағ ып мұ хит жағ алауына жетсек деген жас капитанның арман ү міті жү зеге асатын болды.

Ө зен солтү стікке қ арай ағ ып жатыр. Ө зеннің ағ ыс ың ғ айына қ арағ анда. Оны Конгоғ а барып қ ұ яды-ау деп шамалауғ а дә лел бар. Ендеше, біздің қ ашқ ындар Сан-Паоло де-Лоандқ а барудың орнына, Конго сағ асында болады. Олар енді ө здерінің жолы болатынына алаң сыз сенді, ө йткені Сан Паоло де-Лоандтан кү тетін жә рдемді Гвиней орталығ ынан да кү туге болады.

Дик Сэнд бұ л жолы су ө сімдігінен қ ұ ралғ ан кө шпелі аралдарды1пайдаланамыз деп шамалағ ан еді. Бірақ қ ашқ ындардың бақ ытына қ арай, Геркулес кезіп жү ріп ә лдеқ алай бір қ айық тың ү стінен шық қ ан. Кездейсоқ олжаның ойдағ ыдай пайдасы тиді. Бұ дан артық ты тілеудің де қ ажеттігі жоқ. Бұ л қ айық жергілікті халық тың ө зенде жү зетін шағ ын қ айығ ы емес, ұ зындығ ы отыз фут келетін кең қ айық еді. Бұ ғ ан жолаушылар еркін сыйды, ө зеннің қ атты ағ ысымен

1 Камерон бұ л сияқ ты аралдарды Африка ө зендерінде жиі кездестірген.

(Автордың ескертуі).

тө мен ақ қ ан қ айық шапқ ан аттай жү йткіп бара жатыр. Ескек есіп қ иналмаса да болады, басқ ару ү шін бір ғ ана артқ ы ескектің ө зі-ақ жетіп жатыр.

Дик Сэнд алғ ашқ ыда жергілікті халық тардың кө зіне тү спеу ү шін тек қ ана тү нде жү руге ұ йғ арып еді. Бірақ жиырма тө рт сағ аттың тең жарымын ғ ана пайдаланатын болса, жол екі есе ұ зарады. Сондық тан Дикке мынадай бір ой келді: қ айық тың ү стіне кісі кө зіне тү спейтін етіп шө ппен жауып қ ос тігу керек. Сө йтіп, қ айық тың алды-артына қ ұ лаштай ашалы бақ ан орнатып, оның ү стіне ұ зын сырғ ауыл тастап қ ос жасады да, ү стін шө ппен жапты. Қ осқ а жабылғ ан шө п суғ а малынып тұ рғ андық тан, тіпті артқ ы ескекті де жауып кө рсетпей тұ рды. Енді қ оспен бү ркелген қ айық кә дімгі кө шпелі аралдың ө зі болды да қ алды. Сө йтіп, ешкімнің кө зіне тү спей, кү ндіз де ағ уғ а болады. Қ айық тың бү ркеншігін кө шпелі арал екен деп тіптен қ ұ стар да алданып, қ ара жү нді, қ ызыл тұ мсық шағ алалар «rhinngas» пен ақ жә не сұ р тү сті балық шылар да жем іздеп қ алқ ағ а қ онып жү рді.

Ү стіне кө к шө п жабылғ ан қ алқ а қ айық ты жасырумен қ атар шыжып тұ рғ ан кү ннен қ орғ анарлық кө лең ке де болды. Осындай жайлы жағ дайлармен сапар шеккендіктен адамдар оншалық ты қ ажығ ан жоқ, ә йтсе де қ ауіпті еді.

Мұ хитқ а жеткенше ә лі талай кү ндік жол бар, оның ү шін жолшыбай бес адамғ а азық табу қ ажет. Жолаушылар ө зен жағ алауына шығ ып аң аулайтын болды, ә йтпесе ө ң кей балық жеп кү нелту ө те қ иын. Диктің бар сенімі жалғ ыз ғ ана мылтық

– Геркулестің баяғ ы қ ашқ анда ала кеткен мылтығ ы, оның да оқ -дә рісі аз, сондық тан ә рбір атылғ ан оқ мү лт кетпеуі шарт.

Ағ ыс бойымен ық қ ан қ айық сағ атына кем дегенде екі миль жү зіп отырды. Тә улігіне елу миль жол жү реді екенбіз деп шамалады Дик Сэнд. Ө зен ағ ысы ө те қ атты еді, су астының шың тастары, қ айық шө гіп қ аларлық қ айраң немесе ағ аш тү бірлері кезіге қ алса, ондайларғ а ұ рынбай айналып кету керек, судың ең кеуге қ арай зымырай ақ қ анына қ арағ анда,

алдың ғ ы жақ та сарқ ырама – су қ ұ ламасы болуы керек деп шамалауғ а болады. Бұ л сияқ ты сарқ ырамалар Африка ө зендерінен жиі кездеседі.

Дик Сэнд жолдастарына қ ауышудың қ уанышымен рухтанып, басқ ару ісін ө зі алды да, қ айық тың тұ мсығ ына барып тұ рды. Шө п қ алқ аның саң ылауынан сығ алап қ айық тың жү ретін жолын бақ ылап, арт жақ тағ ы руль ұ стап келе жатқ ан Геркулеске былай жү р, былай бұ р деп жө н сілтеп отырды. Миссис Уэлдон кебу жапырақ тө сеніп, қ айық тың табанында жатыр. Бенедикт ағ ай кіржиіп ренішті кү йінде екі қ олын тө сіне айқ астырып, қ айық тың ернеуінде отырғ ан. Ол бұ рын кө зілдірігі барында тү сіп кетпесін деп пенснесін оқ тын- оқ тын кө теріп қ оятын-ды, қ азірде де сол ә детін істеп, кө зілді- рігі жоғ ы есінде де жоқ, қ олын кө зіне қ айта-қ айта апара берді. Ол Казондеде қ алғ ан ө зінің бағ а жеткісіз коллекциясы мен энтомологиялык жазуларын есіне тү сіріп мұ ң аюмен болды. Қ аң ылтыр қ албырдағ ы шыбын-шіркейдің қ андай бағ алы қ азына екенін жабайылар қ айдан білсін! Ғ алымның кө зі ә лдеқ алай Геркулеске тү се қ алса, ө зінен-ө зі ренжіп кіржие қ алатын-ды, ол мантикораны қ уып бара жатқ ан жолынан

қ алдырғ аны ү шін Геркулеске кешірімсіз қ атты ренжіп еді. Кішкентай Джек дыбыс шығ аруғ а болмайтынын біледі,

бірақ оның қ айық ішінде ә рлі-берлі жү руін ешкім тыйғ ан жоқ, сондық тан ол ө зінің досы Дингоғ а еліктеп тө ртаяқ тап қ айық ішін кезумен болды.

Жолаушылар алғ ашқ ы екі кү н бойы Геркулестің жолғ а шығ ардағ ы жинағ ан азығ ымен қ оректенді. Дик Сэнд бірнеше сағ ат кідіріп демалу ү шін қ айық ты тек қ ана тү нде тоқ тататын, бірақ ө зі жағ ағ а шық пайтын-ды. Мұ қ таждық зорламаса, босқ а тә уекел еткісі келмейтұ ғ ын. Азық қ орын ү стеуге ғ ана болмаса қ ұ рғ ақ қ а шық пады.

Бұ лар бейтаныс ө зенді тө мен ағ ып келе жатыр, бұ л сапарда ә зір айтарлық тай жаң а уақ иғ а болғ ан жоқ. Орта есеппен ө зеннің ені жү з елу футтан аспайды. Ағ ыс ағ ызып бара жатқ ан бірнеше кө шпелі аралдар ұ шырасты. Бірақ олардың аумағ ы

қ айық пен шамалас болғ андық тан Дик Сэнд соқ тығ ысудан қ ауіптенбеді.

Ө зен жағ алауы елсіз. Казонде жерінің бұ л жақ бө легіне халық аз қ оныстанады. Ө зеннің екі бетіне бірдей ө скен ағ аштардың бұ тақ тары жайылып, біріне-бірі айқ асып кеткен, қ айық сол қ алың нудың ортасымен ағ ып келе жатыр. Ол ө сімдіктердің арасында шпанжик қ ызғ алдақ тары, бальзамин, қ олшатыр сияқ ты ө сімдіктер, алоэ, папоротник пен папирустар да бар.

Ө зен ү стіне тө ніп тұ рғ ан қ алың орман. Су бетін сығ ылысқ ан қ атты жапырақ ты акация ағ аштары, «темір ағ аш» деп аталатын баугин, інжір ағ аштары бү ркеп тұ р.

Биіктігі жү здеген фут ағ аштардың мұ нартқ ан басы біріне- бірі матасып, кү мбездей шашақ тары кү н тү сірмей ө зен бетін жауып кеткен. Кей жерлерде ө зеннің екі бетіндегі лиан- шырмауық тар біріне-бірі айқ асып, ө зенге салғ ан аспалы кө пірге ұ қ сайды.

27 маусым кү ні жолаушылар ә лгідей аспалы кө пірлердің бірімен шұ бырып ө зеннен ө тіп жатқ ан бір қ ора маймылдарды кө рді. Олар, шамасы, шырмауық кө пір ө здерінің салмағ ына шыдамай ү зіліп кетер деп қ ауіптенсе керек, бірінің қ ұ йрығ ынан бірі ұ стап матасып алыпты. Джек бұ ларды кө ріп, мә з-мә йрам боп ішек-сілесі қ атқ анша кү лді. Сол кү ні кешке таман қ айық кенеттен тоқ тай қ алды.

– Немене, не боп қ алды? – деп сұ рады ү немі артта руль ұ стап келе жатқ ан Геркулес.

– Бө гет! – деді Дик Сэнд. – Табиғ и бө гет.

– Оны бұ зсақ қ айтеді? – деді Геркулес.

– Ие, Геркулес, балталап бұ замыз ғ ой. Бө гет мық ты шығ ар, кө шпелі аралдардың бірнешеуі салмағ ын сала басса да былқ етпеуін қ араң ызшы!

– Не тұ рыс бар, капитан, іске кірісейік, – деді Геркулес қ айық тың тұ мсығ ына барып.

«Тикатика» деген су ө сімдігі ағ ып келіп бө геліп қ алыпты. Ө сімдіктің майысқ ақ талшық тары ә бден ұ йысып, киіз боп

қ алғ ан. Бұ л сияқ ты су ө сімдігінен қ ұ ралғ ан бө геттің ү стімен кә дімгі кө пірден ө ткендей, ө зеннен ә рлі-берлі жайбарақ ат ө туге болады. Бө геттің ү стіне кө з қ ызық тыратын лотостар ө скен.

Ің ір қ араң ғ ысы қ оюланып қ алғ ан кез еді. Геркулестің қ айық тан тү суіне мү мкіндігі бар. Ол балтасын оң тайлы сілтеп, екі сағ атқ а жеткізбей-ақ шырмалып қ алғ ан су ө сімдігін ортасынан қ ақ бө лді. Бө лінген бө гетті ө зен ағ ысы жайымен ысырып, екі жақ жиекке апарып жапсыра салды.

Қ айық тө мен қ арай ақ қ ан кезде, ымырт жабылып қ араң ғ ылық орнап еді.

Сақ алды сә бидің мінездері ә ң гіме етуге арзыр ма екен? Қ айық бө гетке тірелген кезде, Геркулес бө гетті бұ за алмайды, сонда қ айық тан тү сіп шыбын-шіркей аулаймын деп ү міттенген кісіге не дерсің! Ө зен ағ ысымен жү зу ғ алымғ а жан тө згісіз жабығ у болды. Ол Альвецтің факториясын, ондағ ы ө зінің пә терін, қ аң ылтыр қ албырында қ алғ ан бағ а жеткісіз коллекциясын есіне тү сіріп ө кінумен болғ ан. Оның мұ ншалық ты сорлап қ алуы бә ріне де аянышты болды. Шынында да байғ ұ стың қ олында бірде-бір жә ндігі қ алмап еді.

Бенедикт ағ ай Геркулесті «шә кіртім» дейтұ ғ ын. Геркулес бө гет ү стінен бір жексұ рын жә ндік тауып алып оны ғ алымғ а тарту еткенде, жә ндікті қ олына алып тұ рып ғ алымның қ андай қ уанғ анын сө збен айтып жеткізу мү мкін емес. Бұ л арада бір таң ғ аларлық нә рсе, Геркулес ө зінің тартуын ғ алымғ а беріп жатып ә лденеден қ ымсынғ андай тү р білдірген.

Бенедикт ағ ай жә ндікті сұ қ қ олы мен бас бармағ ының арасына ақ ырын ғ ана қ ысып ұ стады да, дә л кө зіне апарып тақ ады, осы сә тте оның кө зілдірігі мен лупасы есіне тү сіп қ амығ айын деді. Ә ттең, нақ қ азіргі сағ атта сол екі қ ұ ралы тү скір оның қ олында болар ма еді!

Ғ алым кенет айқ айлап жіберді:

– Геркулес, а Геркулес! Сен мағ ан кінә лі едің ғ ой, бірақ оны тү п-тү гел кешірерліктей қ ызмет еттің. Уэлдон қ арындас! Дик! Мынау ерекше жә ндік жә не африкалық жә ндік екенінде

талас жоқ. Бұ л алты аяқ тыны менен алам деген кісінің қ олында ө лермін, айрылмаймын, ешкімге бермеймін де!

– Демек, бұ л расында да бағ алы табыс болды ғ ой? – деді миссис Уэлдон.

– Айтарың бар ма! Ә лде сіздің бұ ғ ан кү мә нің із бар шығ ар?

– Ғ алым даурығ ып қ оя берді. – Қ атты қ анаттылар тобына, тор қ анаттылар тобына немесе жарғ ақ қ анаттылар тобына қ осуғ а болмайтын бұ л жаң а жә ндікке қ ұ н жетпейді!.. Жә ндіктердің ғ ылым жү зінде анық талғ ан оншақ ты тобының бірде-біріне қ осылмайтын жә ндік бұ л... Кейбір надандар ойланбай-ақ мұ ны ө рмекші тектес жә ндік дей салар еді. Шынында да мұ ның ө зі ө рмекшіге ұ қ саң қ ырайды. Егер бұ л жә ндіктің сегіз аяғ ы болса, ойланбай-ақ ө рмекші деуге болар еді, ал мұ ның тек қ ана алты аяғ ы бар ғ ой! Аһ, достым, мен мұ ндай бақ ытты кү тіп пе едім? Ақ ырында менің атым ғ ылым қ ұ рамына енетін болды! Бұ л жә ндіктің аты «һ ехароdеs Веnеdictus»1болады. Ғ алымның қ уанғ аны сонша, ө ткен кездердегі кө рген зә бір-жапасының бә рін ә п-сә тте ұ мытып, келешекте кездесетін қ иыншылық тарды есіне де алмастан, ө зінің сү йікті мылжың ына басып «кө кшолағ ын» борбайлай берді. Миссис Уэлдон мен Дик Сэнд ғ алымның табысын шын ық ыластарымен қ ұ ттық тағ ан болды.

Бұ л кезде қ айық ө зеннің қ араң ғ ы бетімен жылжып бара жатқ ан. Тү н тыныштығ ын тек қ ана гиппопотамның оспадарсыз жү рістері мен жағ алауда жорғ алағ ан крокодильдердің сыбдыры ғ ана бұ зып тұ р.

Он бесі толып, биікке ө рлеп бара жатқ ан айдың бұ лтсыз тү нгі жарығ ы қ амыс қ алқ аның саң ылауынан сығ алап, қ айық ішін нұ рғ а бө леп тұ р.

Бір кезде ө зеннің оң жақ жағ алауынан қ атар қ ойылғ ан бірнеше насостың су тартқ аны сияқ ты порылдағ ан кө мескі дыбыс естілді. Бұ л кезде бір қ ора піл ө зеннен су ішіп жатыр еді. Олардың салбырағ ан ө ң еш мұ рындары машина сияқ танып бірде жоғ ары кө теріліп, бірде тө мен тү сіп жатқ ан. Алып жануарлар ө зен арнасын қ ұ рғ атып кеткелі келген сияқ ты.

1 Бенедикт ағ айдың алты аяқ тысы (латынша).