Кесте Оқушылардың білігі мен дағдысын есепке алу

Қ ысқ аша талдаудан кейін оқ ушының білігі мен дағ дысына бағ а қ ойылады.

Оқ ушылардың эксперименттік білігі мен дағ дылары зертханалық тә жірибелер жә не сарамандық жұ мыстар кезінде тексеріледі. Ол ү шін мұ ғ алім тә жірибенің мазмұ нын талдап, оқ ушыларда болу тиісті біліктер мен дағ дылардың тізбесін жасайды. Мә селен хлор сутекті жә не тұ з қ ышқ ылын алу тә жірибесіндегі тізбе мынадай болуы мү мкін.

Мұ ғ алім 4-6 оқ ушының тә жірибені қ алай жасағ анын қ адағ алап, ә р білік пен дағ дының тұ сына белгі қ ояды да, олардың жиынтығ ы жә не оқ ушылардың жазба есебі бойынша бағ алайды.

Оқ ушылардың білігі мен дағ дысын жаппай тексеру жә не бақ ылау сарамандық жұ мыстарында жү зеге асырылады. Тапсырма эксперимент есептері тү рінде беріледі. Оқ улық жә не оқ у қ ұ ралдарын пайдалануғ а рұ қ сат етілмейді. Тексерілетін біліктер мен дағ дылар: 1) тапсырманы орындаудың жоспарын жасау; 2) есептің теориялық шешуі; 3) қ ажетті сызба – нұ сқ аларды, қ ұ ралдың суретін сызуы; 4) керекті жабдық тарын іздеп табуы жә не тиімді пайдалануы; 5) тә жірибені жасауы, бақ ылауларын жазу реті. 6) тү сіндіру жә не қ орытынды жасауы; 7) қ ауіпсіздік ережелерін сақ тауы; 8) жұ мыс орнын таза ұ стауы; 9) жұ мыс орнын тә ртіпке келтіруі; 10) жазбаша есебі.

Мұ ғ алім келтірілген біліктер мен дағ дылардың орындалуын сапасын талдауғ а жә не зертханалық жұ мыс кезіндегі бақ ылауларғ а сү йеніп, ә р оқ ушының жұ мысын бақ ылайды.

Оқ ушылардың білімін, білігін жә не дағ дыларын қ орытып тексеру жә не бағ алау. Оқ ушылардың білімін, білігін жә не дағ дысын қ орытынды тексеру олардың білімін есепке (зачет) алу жә не емтихан қ абылдау арқ ылы жү зеге асырылады.

Химиядан орта мектепте оқ ушылардың білімін есепке алу кө п жылдардан бері қ олданып келе жатса да ә дістемесі нақ тылы талданбағ ан. Ең алдымен ә р сыныпта ө ткізетін сынақ санын жә не тақ ырыптарын анық тайды. Екінші кезекте тақ ырып бойынша тексерілетін білімнің, біліктің жә не дағ дының мазмұ ны анық талады. Ү шіншіден, оларды тексеретін сұ рақ тар мен тапсырмалардың тізбесі жасалады, бұ ғ ан жай жә не мә селелі сұ рақ тар, сан жә не сапа есептері келтіріледі. Тө ртіншіден, материалдың мазмұ нына қ арай снақ ауызша немесе жазбаша ө ткізіледі.

Сынақ кезінде белгіленген сұ рақ тар бойынша бір оқ ушы жауап береді, қ алғ андары тың дап, тү зетулер жасайды немесе бір сұ рақ қ а барлық оқ ушы жауап береді. Кейде, ә сіресе, қ орытындылау сабақ тары кезінде 3-4 оқ ушы ауызша сұ ралады, 8-10 оқ ушы эксперимент есептерін, 8-10 оқ ушы сан есептерін шығ арады. Бұ л ә дістердің ә рқ айсысының ө зіне тә н артық шылық тары жә не кемшіліктері бар. Келтірілген ә дістердің біріншісінде сұ ралғ аннан басқ а оқ ушылар белсенділік танытпайды, кейбір оқ ушылар ғ ана тексеруден ө тетіндіктен кө пшілік оқ ушылар жө нді ә зірленбейді. Екінші ә діспен білім тексеруге уақ ыт кө п кетеді, барлық сұ рақ тық амту қ иынғ а тү седі. Ү шінші ә дісті оқ ушы бір жағ ынан ғ ана тексеріледі. Мұ ның қ айсысында болса да оқ ушының тақ ырыпты толық мең гергені жө нінде нақ тылы пікір айту мү мкін емес. Сондық тан тексеру ә дістерін бір-бірімен шатастырып, тү рлендіріп отыру керек.

Сынақ оқ ушылар білімін есепке алудың басым тү ріне жатады, оны емтиханғ а айналдыруғ а болмайды. Ә детте, сынақ (зачет) алу 1-2 сағ атқ а созылады, сабақ ү стінде ө ткізіледі. Оқ ушыларды толық қ амту ү шін жартылай жазбаша химиялық диктант, бақ ылау жұ мысы, жартылай ә ң гімелесу тү рінде ө ткізілуі мү мкін.

Химиядан мектеп бітіру емтихандары оқ ушылардың білімінің, білігінің дағ дысының сапасын анық тап, мемлекеттік бақ ылау жасау ү шін бірың ғ ай билеттер жү йесін қ олдану арқ ылы ө ткізіледі. Емтихан билеттерінде оқ ушылардың теориялық білімі (бірінші сұ рақ тар), химиялық элементтерді жә не олардың қ осылыстарын сипаттай білу (екінші сұ рақ), сан жә не эксперименттік есептерді шығ ару біліктері мен дағ дылары (ү шінші сұ рақ тар) тексеріледі. Билеттерде есептердің типі кө рсетіледі, оларғ а сә йкес нақ тылы есептерді мұ ғ алімнің ө зі таң дайды. Олардың мазмұ ны жергілікті материалдарғ а байланысты қ ұ рылғ аны дұ рыс.

Емтиханғ а ә зірлену қ орытынды қ айталау, типтік есептерді шығ ару тү рінде жү зеге асырылады. Мұ нда химияның бір саласының ішіндегі, ә р салаларының арасындағ ы (бейорганикалық химия, органикалық химия, жалпы химия) байланысты тудыруғ а, негізгі ұ йымдардың даму сатыларын анық тауғ а жә не бір жү йеге тү сіруге баса назар аударылады.

Бақ ылаудың барлық тү рлеріндегі оқ ушылардың білімін, білігін жә не дағ дыларын бағ алау нормалары бағ дарламада кө рсетілген, соны басшылық қ а алу керек.

Бағ алау кезінде оқ ушылар жауабының сапалық кө рсеткіштері ескеріледі, олар: терең дігі, толық тығ ы, сапалылығ ы, жіберген қ ателіктерінің саны мен сипаты. Оқ ушы жауабының терең дігі теориялық дең гейінен кө рінеді. Олардың минералды қ ышқ ылдың қ асиеттерін – электролиттік диссоциациялану, органикалық қ ышқ ылдардың қ асиеттерін электрондық теория тұ рғ ысынан тү сіндіре білулері керек.

Оқ ушының жауабында жіберген қ ателері елеулі жә не болымсыз деп есептеледі. Елеуліге оқ ушы жауабының тазя жә не тү сініксіз болуынан туындайтын мына қ ателіктер жатады: оқ ушы негізгі белгілерін, заттардың маң ызды қ асиеттерін, заң ның тұ жырымын шатастырады, теориялық білімін қ ұ былыстарды салыстыруғ а, жіктеуге, тусіндіруге, себеп-салдар байланысын ашуғ а жә не болжай білуге пайдалана алмайды. Болымсыз қ ателерге оқ ушының жаң ылыпкетуінен, ө з жауабында мә н бермей сө йлеуінен жә нежазуынан туындайтын қ ателіктер жатады, мә селен реакция тең деуіне кейбір коэффициенттер қ оюды ұ мытады, ион зарядтарын жә не санын дә л кө рсетпейді, бірақ мұ ғ алімнің ескертпесінен кейін оларды тү зетеді.

Осы сапалық кө рсеткіштер тұ рғ ысынан ауызша жауапқ а қ ойылатын бағ алар:

“5” деген бағ а ө тілген теориялардың тұ рғ ысынан толық жә не дұ рыс берілген, ә деби тілмен жү йелі баяндалғ ан жә не оқ ушының дә йектілігін білдіретін жауапқ а қ ойылады.

“4” деген бағ а ө тілген теориялардың тұ рғ ысынан толық дұ рыс жә не жү йелі баяндалғ ан, бірақ екі-ү ш болымсыз қ ате жіберіп, мұ ғ алімнің ескертуімен тү зетілген жауап ү шін қ ойылады.

“3” деген бағ а толық, бірақ елеулі қ атесі бар жауап ү шін немесе толық емес, ретсіз жауапқ а қ ойылады.

“2” деген бағ а оқ у материалының мазмұ нын тү сінбей немесе елеулі қ ателер жібергенде, мұ ғ алімнің жетелеуші сұ рақ тарынан кейін қ ателерін тү зете алмағ анғ а қ ойылады.

“1” деген бағ а жауап болмайтынын кө рсетеді.

Сонымен оқ ушылардың білімін, білігін жә не дағ дысын тексеру- оқ ыту мақ саттарының қ андай дә режеде орындалғ анын кө рсетеді. Соң ғ ы кездерде деректерді, теориялық материалды, тілді мең геруге, экспериментті мең геруге, есептерді шығ аруғ а қ ойылатын талаптар, білімді бағ алау критерийлері бағ дарламада кө рсетілген.