Орта мектепте химияны оқытуда оқу жұмысын ұйымдастыру формалары

Жоспар:

1. Оқ у жұ мысын ұ йымдастыру формаларының негізгісі – сабақ.

2. Химия сабақ тарының жіктелуі.

3. Химия сабақ тарының қ ұ рылымы.

Оқ у жұ мысын ұ йымдастыру формаларының негізгісі – сабақ. Мектептегі оқ у жұ мысын ұ йымдастыру формаларына сабақ, факультативтік сабақ тар, топсеруендер, сыныптан тыс жұ мыстар, ө ндірістік оқ у сарамандығ ы жә не т.б. жатады.Осылардың ішіндегі ең негізгісі-сабақ.Химияны оқ ытудың білім мен тә рбие беру, оқ ушыларды дамыту міндеттері, ең алдымен, сабақ та шешіледі, содан соң басқ а формаларында жетілдіріледі жә не терең детіледі.

Оқ у барысы тұ рғ ысынан қ арағ анда сабақ ү шінші басқ ышта тұ рғ анымен ө зі кү рделі дидактикалық жү йе қ ұ райды.Сондық тан қ азіргі дидактикада сабақ оқ ыту барысының барлық ерекшеліктері айқ ын білінетін бір бө лігі деп есептейді.

Шынында да, сабақ та оқ ыту барысының нақ тылы мақ саттары мен міндеттері, мазмұ ны жү зеге асатыны, оларды жү зеге асыру ү шін оқ ытудың алуан тү рлі қ ұ ралдары мен ә дістері пайдаланылатыны талас тудырмайды.

Сабақ ұ ғ ымының негізгі белгілері: оқ ушылардың тұ рақ ты қ ұ рамымен, оқ у жоспарына сә йкес жасалғ ан сабақ кестесімен ө ткізіледі; уақ ыты келісімді 45 минут; оқ у бағ дарламасына сә йкес дидактикалық міндеттерді шешеді. Ө ткізу ә дістері алуан тү рлі.

Бір сыныпта оқ итын оқ ушылардың жасы, физиологиялық жә не психикалық жетілуі шамалас, оқ у жоспарында белгіленген мерзімде химияның бағ дарланғ ан курсын толық мең геру мү мкіндіктері бар.Химия курсы жеке сабақ тарғ а жү ктеліп оқ ытылады, олардың жалпы саны - 303, VIII сыныпта - 105 сабақ, IX сыныпта - 85 сабақ, X сыныпта - 68, XI сыныпта - 68 сабақ ө ткізіледі. Бұ л біртұ тас сабақ тар жү йесін қ ұ райды, бұ л жү йеде ә р сабақ тың орны, ө зіндік атқ аратын қ ызметі бар.

Кез-келген сабақ мақ саты, мазмұ ны, типі, қ ұ рылымы, қ ұ ралдары жә не ә дістері арқ ылы ерекшеленеді.Сабақ білім мен тә рбие беру жә не дамыту міндеттерін шешетіндіктен оның алдына жалпы педогогикалық, дидактикалық жә не ә дістемелік мақ саттар қ ойылады. Сабақ тың жалпы педогогикалық мақ саты қ оғ амның жалпы орта білім беретін мектептерге жү ктеген ә леуметтік сұ ранысы бойынша анық талады. Қ азіргі кезде халық қ а білім беру саласын қ айта қ ұ ру оқ ушылардың дербестігін арттыруды, алғ ан білімін ө здігінен жә не творчествалық тұ рғ ыда қ олдана білуді ү йретуді қ ажет етіп отыр.Сабақ тың дидактикалық мақ саты оқ ыту барысының буындарына сә йкес анық талады, оларғ а жататындар: а) оқ ушыларды жаң а білімді қ абылдауғ а дайындау; ә) жаң а білімді қ абылдау; б) алынғ ан білімді қ орытындылау; в) білімді бекіту жә не жетілдіру; г) білімді қ олдану; д) білімді тексеру жә не бағ алау.

Сабақ тың ә дістемелік мақ саты қ арастырылатын деректерді, ұ ғ ымдарды, заң дарды жә не теорияларды нақ тылайды.

Химия сабақ тарының жіктелуі. Химияның оқ ыту ә дістемесінің оқ улық тары мен оқ у қ ұ ралдарына химия сабақ тары типтерге, тү рлерге жә не нұ сқ аларғ а жіктеледі. Жіктеудің негізі ретінде оқ ыту барысының дидактикалық міндеттері, оқ ыту ә дістері, материалдық мазмұ ны, оқ ушының таным ә рекетінің тә сілдері алынады.

Химиядан сабақ беру ә дістемесінде дидактикалық міндеті бойынша химия сабақ тарын 5 типке бө леді:

1) жаң а білім мен білікті игеру;

2) теориялық білім мен білікті жетілдіру жә не қ олдану;

3) білім қ орыту жә не жү йеге тү сіру;

4) бақ ылау-есепке алу;

5) аралас сабақ тар

Ө зге ә дістемелерді сабақ тың типі ү шке дейін ық шамдалғ ан.

1-тип. Жаң а материалды оқ ып ү йрену сабақ тары. Негізгі дидактикалық буыны-оқ ушылардың жаң а білімді қ абылдауы, қ алғ андары соғ ан сә йкес жү зеге асырылады.

2-тип. Оқ ушылардың білімі мен білігін жетілдіру сабақ тары. Бұ ғ ан оқ ушылардың алғ ан білімін қ айталау жә не бекіту, қ ортындылау жә не жү йеге тү сіру сабақ тары кіреді.

3-тип. Оқ ушылардың білімі мен білігін тексеру, есепке алу жә не бағ алау сабақ тары. Мұ нда жоғ арыда келтірілген оқ у барысының соң ғ ы буындары жү зеге асады.

Сабақ тың типі оқ ыту ә дістері бойынша тү рге жә не нұ сқ ағ а жіктеледі. Жаң а материалды оқ ып ү йрену сабақ тары дә ріс сабағ ы, ә ң гіме сабағ ы кітаппен жұ мыс істеу сабағ ы, ү йлестіріліп берілетін материалдармен жұ мыс істеу сабағ ы болып бө лінеді. Одан ә рі дә ріс сабағ ының нұ сқ аларын-хабарлама баяндау жә не мә селелерді баяндау, кітаппен жұ мыс істеуге, оқ у жә не тү сіну сабақ тарына жауаптар іздеу, жоспар жә не қ ысқ аша мазмұ н қ ұ ру, сызба-нұ сқ а жә не кестелер жасау т.б. жатады.

Сабақ тың екінші типіне оқ ушылардың алғ ан білімін жетілдіру сабақ тарын қ айталау, қ орытындылау, жү йеге тү сіру жә не сарамандық сабақ тар жатады.

Химия сабақ тарының қ ұ рылымы. Ә р типке жататын сабақ тың ө зіндік қ ұ рылымы болады, ол оқ у барысы буындарының ө зара байланысы бойынша анық талады. С.Г.Шаповаленко жаң а білім, білік жә не дағ ды қ алыптастыру сабақ тары 4-5 бө ліктен тұ рады деп есептейді. Олар:

1) оқ ушыларды тү гендеу;

2) сабақ тың мақ сатын айту, кө рнекті кө рсету жасау, зертханалық жұ мыстар жү ргізу немесе сө з ә дістері арқ ылы жаң а материалды тү сіндіру;

3) ү йге тапсырма;

4) баяндалғ ан білімді қ орыту, оқ ушылардың қ алай тү сінгенін тексеру жә не бекіту (сұ рау, есеп шығ ару). Жаң а сабақ ты тү сіндіру оқ ушылардың кітаппен ө здігімен істейтін жұ мыстармен ұ штастырылғ анда бес бө ліктен тұ рады.

Оқ ушылардың алғ ан білімін қ орытындылауғ а арналғ ан ә ң гімелесу конференция, шолу дә рістерінің сабақ тары алты бө ліктен тұ рады. Мысалы, дә ріс сабағ ының бө ліктері: 1) оқ ушыларды тү гендеу; 2) ү й тапсырмасын тексеру; 3) мұ ғ алімнің дә рісі; 4) ү йге тапсырма; 5) оқ ушылардың сұ рақ тарына жауап беру; 6) мұ ғ алімнің сұ рауы.

Жазбаша бақ ылау жұ мысы алынатын сабақ тардың бес, бақ ылау сарамандық сабақ тарының алты бө лігі бар: 1) оқ ушыларды тү гендеу; 2) ө здігінен істейтін жұ мыстарғ а мұ ғ алімнің тү сінік беруі; 3) оқ ушылардың тә жірибелер жү ргізу жоспарын, қ ажетті реактивтер мен жабдық тардың тізімін жасау; 4) жұ мыс орнын ә зірлеу; 5) тә жірибелерді жасау жә не есеп жазу; 6) жұ мыс орнын тә ртіпке келтіру жә не ө ткізу.

Сабақ тың мү шелері деп аталатын жеке бө ліктерін таптаурынғ а айналдыру тиімсіз екенін іс жү зінде де, теория жағ ынан да дә лелдейді. Сабақ тың оқ у жұ мысының жігі айқ ын кө рініп тұ рмайтын кү рделі жә не біртұ тас жү йе. Сабақ қ ұ рылымның ү ш қ ұ рамдас бө лігі-мақ саттары, мазмұ ны жә не ә дістері бойынша айқ ындалуы мү мкін.

Сабақ тың жалпы педагогикалық, дидактикалық жә не ә дістемелік мақ саттары оқ у барысының жеке буындарында жү зеге асады. Ә рбір буын ө зінің басқ алармен оқ у барысының қ исыны арқ ылы қ абысып, сабақ тың қ ұ рылымын тү зеді, ең бастысы дидактикалық мақ саттың тө ң ірегіне топтасады.

Сабақ тың тағ ы бір қ ұ рылымын анық тайтын мазмұ ны жеке деректерден, ұ ғ ымдардан, заң дылық тардан, біліктер мен дағ дылар жиынтығ ынан тұ рады. Олардың ә рқ айсысы ө зара оқ у пә нінің қ исыны бойынша байланысады, игеру ү шін оқ ушылардан ә ртү рлі психологиялық тә сілдерді қ ажет етеді.

Мазмұ ндық қ ұ рылымның ә р бө лігіне сә йкес қ олданылатын ә дістердің ө зара байланысуы байланысу реті ә дістер қ ұ рылымын тү зеді. Сабақ тың мақ саттары, мазмұ ны жә не ә дістерін тү зілетін ү ш қ ұ рылымы бір-бірімен ұ ласып, байланысып жатады.

Ә дістемелік ә дебиеттерде сабақ тың оң айлатылғ анқ ұ рылымы кездеседі. Бұ л кө зқ арас бойынша кез келген сабақ ү ш бө ліктен тұ рады: кіріспе бө лім, негізгі бө лім жә не қ орытынды бө лім. Кіріспе бө лім оқ ушыларды негізгі бө лімде ө туге дайындайды, мазмұ ны сабақ тың типіне ең басты дидактикалық мақ сатына сай анық талады. Сабақ тардың негізгі бө лімінде жаң а материал ө тіледі, алғ ан білім жетілдіріледі немесе тексеріледі. Қ орытынды бө лімде осы ү шеуінің нә тижесі шығ арылады.

Қ азіргі ә дістемеде ә р тү рлі типі жә не қ ұ рылымы бар сабақ тарғ а қ ойылатын жалпы талаптар белгіленеді.

1. Сабақ тың жалпы педагогикалық жә не ә дістемелік мақ саттарын нақ тылы айқ ындау;

2. Сабақ тың мазмұ нын дидактикалық негізге сай, бағ дарлама жә не оқ ушыларғ а сә йкес таң дап, химия ғ ылымының соң ғ ы жаң алық тарымен толық тыру;

3. Сабақ та ө тілетін оқ у материалын ө мірмен, ө ндіріспен, қ оғ амдық қ ұ рылыстың сарамандығ ымен тығ ыз ұ штастыру жә не кә сіптік бағ дар беретін деректерді енгізу;

4. Сабақ тың тә рбиелік ә серін арттыру. Оқ ушыларда ғ ылыми кө зқ арас қ алыптасуына, қ оғ амдағ ы ө з орнын табуына, табиғ атты аялау, ізеттілік, басқ а да адамгершілік қ асиеттердің орнығ уына жә рдемдеседі;

5. Сабақ ү стіндегі оқ ушылардың белсенділігін арттыру, ақ ыл ойын дамыту;

6. Пә наралық байланысты жү зеге асыру;

7. Сабақ тың ә р бө лігін тиімді ө ткізетін ә дістерді таң дап алу, олардың дидактикалық, мақ саттарғ а жә не оқ у материалының мазмұ нына сай келуін қ амтамасыз ету;

8. Оқ ушылардың ө здігінен істейтін жұ мыстарының ү лесін арттыру. Оқ ушылардың жаппай, топтық жә не жеке істейтін жұ мыстарының ара-қ атынасын дә л анық тап, тиімді ұ йымдастыру;

9. Сабақ тың қ ұ рылымын дұ рыс таң дап, ә р бө ліктерінің арасындағ ы байланысты негізгі дидактикалық мақ сатқ а сай жү зеге асыру, уақ ытты ұ тымды пайдалану;

10. Оқ ушылардың жаң а материалды игеруін, негізінен, сабақ ты жү зеге асыру, тапсырмасын барынша ың ғ айлату, жұ мыс бастылық ты болдырмау;

11. Сабақ та оқ ушылардың байыпты, ынталы жұ мыс істеуін қ амтамасыз ету.