![]() Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Сынып сағаттарының үлгілері
Тақ ырыбы: «Қ ұ сбегі туралы тү сінік» 3-сынып Тә рбие сағ атының кө здеген мақ саты: халқ ымыздың ұ лттық аң шылық дә стү рә мен таныстыру. Аң шылық дә стү рдің қ алыптасуы жә не қ ұ сбегілер туралы айтып, аң шылық жабдық тарымен таныстырылады тақ тағ а аң шылық кә сібінің кө ріністері бейнеленген суреттер ілінеді. Қ ыран бү ркіттің суреті жеке салынып іліну қ ажет. Сондай-ақ плакатқ а қ ыран баптағ анда қ олданылатын бұ йымдардың (томағ а, аяқ қ ап, балақ бау, тұ ғ ыр, желі балта, жемсауыт) суреттері салынады. Бастауыш оқ ушығ а сө з берілді. - Қ ұ рметті, оқ ушылар жә не қ онақ тар! Сіздер біздің «Атаменкен»бағ дарламасы «Қ ұ сбегі» аялдамасындағ ы «Аң шылық дә стү рі», «Бү ркітші» тақ ырыптарына орай ө ткізілетін сынып сағ атына қ ош келдің іздер. Бұ дан ә рі кү й табақ тан «Ақ сақ қ ұ лан» кү йі тың далады. Тың дау кезінде екі оқ ушы Абай ө лең ін тө рт шумақ тан мә нерлеп айтып отырады.
Ұ л бала: Қ ан сонарда бү ркітші шығ ады аң ғ а, Тастан кү лкі табылар аң дығ анғ а. Жақ сы ат пен тату жолдас бір ғ анибет, Ың ғ айлы ық шам киім аң шы адамғ а. Қ ыз бала: Салаң етіп жолық са қ айтқ ан ізі, Сағ адан сымпың қ ағ ып із шалғ анда. Бү ркітші тау басында қ ағ ушы ойда, Іздің бетін тү зетіп аң дығ анда. Ұ л бала: Томағ асын тартқ анда бір қ ырымнан, Қ ыран қ ұ с кө зі кө ріп самғ ағ анда. Тө мен ұ шсам, тү лкі ө рлеп қ ұ тылар деп. Қ анды кө з қ айқ аң қ ағ ып шық са аспанғ а. Қ ыз бала: Кө ре тұ ра қ алады қ ашқ ан тү лкі, Қ ұ тылмасын білген соң қ ұ р қ ашқ анғ а, Аузын ашып қ оқ ақ тап, тісін қ айрап, Ол да талас қ ылады шыбын жанғ а, Қ ызық кө рер, кө ң ілді болса аң шылар, Шабар жерін қ арамас жығ ылғ анғ а. Ұ л бала: Қ ырық пышақ пен қ ыржың дап тұ рғ ан тү лкі, Ол-дағ ы осал жау емес қ ыран паң ғ а. Сегіз найза қ олың да, кө з аудармай, Батыр да аял қ ылмайды ертең таң ғ а. Қ ыз бала: Қ анат қ ұ йрық суылдап ысқ ырады, Кө ктен қ ыран сорғ алап қ ұ йылғ анда. Жарқ -жұ рқ етіп екеуі айқ асады, Жеке батыр шық қ андай қ ан майданғ а. Ұ л бала: Біреуі – кө к, біреуі –жер тағ ысы, Адам ү шін батысып қ ызыл қ анғ а. Қ ар – аппақ, бү ркіт – қ ара, тү лкі –қ ызыл, Ұ қ сайды қ аса сұ лу шомылғ анғ а. Қ ыз бала: Кө лең кесі тү седі кө кейінде Ә р сө зін бір ойланып, салмақ тасаң, Мұ ны ұ қ са, жігіттер, аң шы ұ қ сын, Біле алмасың, қ ұ с салып дә м татапасаң. Мұ ғ алім: - Керегіміз – ағ аш, ата-бабамыз – қ азақ, -дегендей, батырларымыз елін, жерін жаудан қ орғ аумен біргі, аң аулап, қ ұ с салып халық қ амқ оры болғ ан. Аң шылық ты кү нкө рістің бірі деп санаса, бү гінде оны сауық -сайран, сә н-салтанат рә сімі дә режесінде қ ызық тап тамашалайды. Саятшылық ты халық ежелден ө нердің бір тү рі деп бағ алағ ан. Оны пайда табу немесе кү н кө ріс кө зі санамағ ан. Халық мә дениетінің аса кө рнекті қ айраткерлері – Шоқ ан, Абай, Ақ ан сері жә не басқ алар саятшылық ты жақ сы кө рген. Оғ ан олардың қ ырандар жайлы жазғ ан кө птеген шығ армалары куә. Бір кезде қ алың жұ ртты қ айран қ алдырып, талайлардың таң дайын қ ақ тырғ ан осынау ө нер біртіндеп кө мескіленіп жоғ алып бара жатыр. Саятшылық – ғ ажап қ ұ былыс, ү лкен ө нер, зор ғ ылым. Саятшылық ө нері арқ ылы халық табиғ атпен қ оян-қ олтық араласып, бір-біріне жақ ындығ ын сезінеді. Кіріспе сө зден соң сұ рақ -жауапқ а ауысады. Сұ рақ -жауап мазмұ ны тө мендегідей болады. Сұ рақ: - Саятшылық ты қ алай тү сінесің дер? - Кө шпелі ө мір салтын бастан кешірген халқ ымыз табиғ атпен мейлінше жақ ын болғ ан. Сонымен бірге уақ ытты кө ң ілді ө ткізудің жолы ретінде де аң аулау, саясатшылық ты кең інен пайдаланғ ан. - Аң кө с деп кімді атаймыз? - Аң мен аң шы арасында аң дысуды айтып бітіруге болмайды. Бә рін біліп болмайтын сырлар ө те кө п. Бірақ осының бә ріне мә н беретін адамды қ азақ халқ ы – аң кө с деп атайды. Аң кө с сө зі аулап жү рген аң ның сырын, сипатын тү сіне білетін адам деген ұ ғ ымды береді. Мысалы: аң шы аң аулау қ ызығ ына тү сіп, қ ұ зар биік тауғ а қ алай шық қ анын білмей қ алады. Ол таудан ө здігімен тү се алмайды, содан кейін қ ағ ушылар маралды аң кө ске қ арай айдайды, маралды кө рген аң кө с оларды қ уып таудан қ алай тү скенін де білмей қ алады. - Қ ұ сбегі деп кімді айтамыз? - Қ ұ сбегі – қ ыранды тү рге, топқ а жеке айыра білетін адам. Олар ө з ішінен текке, туыстық қ а, ұ рпақ қ а бө лінеді. Қ ыран қ ұ стардың тү р-тұ лғ асына, сү йек бітіміне қ арай қ ұ сты сынай білетін сыншы адам. Қ ыранды ү йрете, тү лете білетін, аң ғ а сала білетін, бау қ ылауын тү сірмей ұ стай білетін адам. - Бү ркітші деп кімді айтамыз? - Бү ркітші – бү ркітті ұ стап, оны баптап аң ғ а сала білетін аң мен қ ұ стан жан-жақ ты сауаты бар адам. - Қ ағ ушы қ андай адам? - Қ ағ ушы деп қ олың да қ ұ с жоқ, тығ ылып жатқ ан аң ды ү ркітетін адамды айтамыз. - «Бап» деген сө зді қ алай тү сінесің? - Тілімізде бап сө зі ө те кө п кездеседі. (Ә нші-кү йшіге бап керек, адамғ а бап керек. Мысалы: «Ат шаппайды, бап шабады», «бабына келген тұ лпардай, Жыр тең ізін шалқ ытар Жамбыл келді бабына»). - Қ ыран, бү ркіт не алмайды, салса баптап, - тә різді нақ ылдар бар. - Ұ лы адамдардың қ андай сө здерін білесің дер? - Табиғ атта еркін жү ріп, аң қ уып, бү ркіт салу, саят қ ұ рып бай табиғ атты тамашалауда ұ лы Абай атамыздың ө лең шумағ ы еске тү седі. Таудан шие тергендей ала берсең, Бір жасайсың, қ ұ марың ә р қ анғ анда. Кө кіректе жамандық, еш ниет жоқ, Аң болады кең есің қ ұ с салғ анда. Ешкімге зияны жоқ ө зім кө рген, Бір қ ызық ісім екен сұ м жалғ анда. (Кү йтабақ тан «Жезкиік» ә ні тың далады. Оның мә ні тү сіндіріледі). Мақ ал-мә телдер оқ ылып, мә ні тү сіндіріледі. а) Баба бү ркіт барлап ұ шар, балапан бү ркіт шарлап ұ шар. 1. Жапалақ сипағ анмен, сұ ң қ ар болмас. 2. Қ ұ с қ анатымен ұ шып, қ ұ йрығ ымен қ онады. 3. Атбегі тұ яғ ына қ арар, Қ ұ сбегі қ иғ ына қ арар, 4. «Аң ды не кө рінбеген атады, не ерінбеген атады». 5. Сұ ң қ ар – қ ұ стың тө ресі, Лашын – қ ұ стың жендеті. Қ аршығ а – қ ұ стың ұ рысы. 6. Қ ұ стың алғ анынан, салғ аны қ ызық.
Мұ ғ алім: - Қ ұ сқ а ауа, балық қ а су, аң ғ а орман керек. Аң ды кез келген адамғ а атуғ а рұ қ сат етпейді, ө зінің ату мерзімдері бар. Кейбір аң дар тұ қ ымы азайып кеткендіктен, олар Қ ызыл кітапқ а тіркеледі. Табиғ атты аялап, орманды, алқ апты кө бейткенде ғ ана аң дар кө бейеді. Сабақ қ а бү ркітші шақ ырылады. Бір оқ ушы «Бү ркітші атамыз келді! Бапкер атамыз келді! – деп хабарлайды. Сынып оқ ушылары тұ рып бү ркітшіні қ арсы алып, қ имылмен (билеп) мына ә нді орындады. Тамаша қ ырдан қ ызыл тү лкі ауласа, Тү лкіге қ ұ май қ осып қ иқ уласа. Тамаша қ анжығ ың ды қ андап қ айтсаң, Тамаша соның бә рі мү мкін болса. Бү ркітші бү ркітімен сынып алдына шығ ып сө з алып, ө зінің бү ркіті жайлы ә ң гімелеп береді. Оқ ушылар қ ызық тап, оғ ан тү рлі сұ рақ тар қ ояды.
Оқ ушылар бү ркітші ә ң гімесіне риза болып, рахмет айтып, ө здерінің қ олдарымен дайындағ ан сыйлық тарын ұ сынады.
Тақ ырыбы: «Тә уелсіздік шежіресі» Мақ саты: 1. Оқ ушылардың елжандылық қ асиетін дамыту, туғ ан жерге, Отанғ а деген сү йіспеншілігін арттыру, туғ ан тарихын қ астерлей білуге ү йрету. 2. Логикалық ойлауды дамыту. Тү рі: жарыс тү рінде ө теді. Кө рнекіліктер: 1. Плакат «Қ азақ стан тә уелсіздігіне 15 жыл». 2. Тақ ырып жазылады. 3. Ту, елтаң ба, президент портреті. 4. Ойыншылар №1, №2, №3, №4 5. Жалаушалар 6. Тә уелсіздік туралы нақ ыл сө здер. Жоспар: Барлық оқ ушылар Ә нұ ранды айтады. Мұ ғ алім: - Сә леметсіздер ме, балалар жә не біздің кешіміздің қ онақ тары! Бү гінгі тә рбие сағ атымыз –Қ азақ стан Тә уелсіздігінің 15 жылдығ ына арналады. Балалар, сіздер ө здерің із білесіздер, биыл Қ азақ стан Республикасының тә уелсіздігіне 15 жыл толып отыр. Қ азақ стан Республикасының Жоғ арғ ы кең есі 1991 жылы 16 желтоқ санда Қ азақ станды егеменді ел болды деп жариялады. Бұ л кү н Қ азақ стан тарихына тә уелсіз Қ азақ стан Республикасының туғ ан кү ні алтын ә ріптермен жазылды. 1991 жылы 1 желтоқ санда Қ азақ стан Республикасының президент сайлауы болды. Оның қ орытындысында Нұ рсұ лтан Ә бішұ лы Назарбаев президент болып сайланды. Бұ л Қ азақ стан тарихында бү кіл халық қ атысқ ан жасырын дауыс беру арқ ылы сайланғ ан тұ ң ғ ыш президент еді. Ал осы тә уелсіздік бізге қ алай келді? Біз оны білеміз бе? Біздің сабағ ымыз жарыс тү рінде ө теді. Ол 4 турдан тұ рады. Алдымен біздің ойыншыларымызбен танысайық: 1-ші ойыншымыз. 2-ші ойыншымыз. 3-ші ойыншымыз. 4-ші ойыншымыз. Ал енді I турды бастайық. Ол «Тарих шертеді» деп аталады. Бұ л турда мен Қ Р-ның тә уелсіздігі туралы сұ рақ тар қ оямын, ал сіздер жауап бересіздер. Жә не ә рбір дұ рыс жауап бергені ү шін 5ұ пайдан беріледі. Сұ рақ тарғ а жауабы дайын оқ ушы ө зінің қ олындағ ы жалауын кө тереді, ал егер ойыншыларымыз жауап бере алмаса, онда біздің кө рермендеріміздің жауап беруге мү мкіндіктері бар. I тур: «Тарих сыр шертеді...» Сұ рақ тар: 1. Біз қ ай елде тұ рамыз? 2. Біздің еліміздің президенті кім? 3. Қ Р-ның астанасы? 4. Қ Р-ның тә уелсіздігіне неше жыл толып отыр? 5. Қ Р-ның тә уелсіздігін алғ ан кү н? 6. Біздің қ аламыздың ә кімі кім? 7. Конституция дегеніміз не? 8. Қ Р-ның бұ рынғ ы астанасы қ ай қ ала? 9. Қ азақ стан қ андай мемлекет?
|