Тәджүид фәне

Был дә рестә беҙ тә джү ид тигә н фә ндең ә һ ә миә тен аң латып китә беҙ. Тә джү ид – ул Ҡ ө рьә нде уҡ ыу ҡ ағ иҙ ә лә рен ө йрә нгә н фә н. Тә джү ид һ ү ҙ е ғ ә рә п теленә н «нимә нелер яҡ шы эшлә ү» тигә нде аң лата. Исламда иһ ә был һ ү ҙ аҫ тында Ҡ ө рьә нде дө рө ҫ итеп уҡ ыуҙ ы аң лайҙ ар. Аллаһ ы Тә ғ ә лә китабын уҡ ыу – ул ү ҙ е бер бө йө к ғ ибә ҙ ә т. Пә йғ ә мбә ребеҙ (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) бер хә ҙ исендә шулай тигә н: «Кем Аллаһ ы Тә ғ ә лә китабынан бер хә реф уҡ ыһ а, шуғ а ун изге эш яҙ ылыр. Мин «ә лиф-лә м-мим» де бер хә реф тимә йем, лә кин «ә лиф» бер хә реф, «лә м» дә бер хә реф, «мим» дә бер хә реф» тигә н. Кемдер «Фә тихә» сү рә һ ен генә уҡ ып сыҡ һ а, унда кү пме хә реф бар! Ә лбиттә, бындай ҙ ур сауапҡ а ө лгә шер ө сө н, Ҡ ө рьә нде ғ ә рә псә уҡ ырғ а ө йрә нер кә рә к. Ҡ ө рьә нде ғ ә рә п хә рефтә ре менә н, йә ғ ни Аллаһ ы Тә ғ ә лә нисек индергә н, шул шә келдә уҡ ый белеү – ул мосолман ө сө н ҙ ур ниғ мә т. Лә кин Ҡ ө рьә нде уҡ ыу ябай бер ғ ә рә п телендә ге тексты уҡ ыу менә н бер тү гел, сө нки Аллаһ ы Тә ғ ә лә китабының ү ҙ енә кү рә ҡ ағ иҙ ә лә ре бар, ана шул ҡ ағ иҙ ә лә рҙ е тә джү ид фә не ө йрә нә. Ҡ ө рьә ндә ниндә й хә реф нисек ә йтелә, ҡ айһ ы осраҡ та ул йотола, ҡ айһ ы осраҡ та икенсе хә рефкә ә йлә нә, Ҡ ө рьә нде уҡ ый башлағ анда нимә ә йтер кә рә к, ҡ айһ ы аятты уҡ ығ анда сә ждә ҡ ылырғ а, Ҡ ө рьә ндә ге теге йә ки был тамғ а нимә аң латҡ аны – былар барыһ ы ла ошо фә ндең һ орауҙ ары.

Ҡ ыҙ ғ анысҡ а ҡ аршы, кү п кешелә р тә джү ид фә ненә кә рә генсә иғ тибар бирмә йҙ ә р, йылдар буйы намаҙ уҡ ыһ алар ҙ а, Ҡ ө рьә нде ғ ә рә псә ө йрә нергә ашыҡ майҙ ар. Бынан алда беҙ ә йткә йнек: Ислам дине фә ндә ре бер береһ е менә н бә йле, ниндә йҙ ер ғ илемде аң ламау икенсе ғ илемгә лә насар тә ьҫ ир итә. Миҫ ал килтерә йек: Ислам диненең беренсе рө кө нө – ул намаҙ. Ә намаҙ уҡ ыр ө сө н тә һ ә рә т мә сьә лә лә рен генә белеү етмә й, шулай уҡ «Фә тихә» сү рә һ ен һ ә м башҡ а ҡ ыҫ ҡ а сү рә лә рҙ е лә дө рө ҫ уҡ ый белер кә рә к. Ә гә р кемдер сү рә лә рҙ е рус йә башҡ орт хә рефтә ре, йә ғ ни транскрипция менә н ятлаһ а, ул Ҡ ө рьә нде акцент менә н уҡ ыр һ ә м бә лки ниндә йҙ ер хата эшлә р. Ә лбиттә, тә ү осорҙ а был ҡ уҡ ыныс тү гел, сө нки бер кем дә беренсе кө ндә н там уҡ ый башламаҫ, лә кин ү ҫ ешергә телә мә й яң ылыш уҡ ып йө рө ү кешенең ү ҙ диненә ҡ арата вайымһ ыҙ булыуын кү рһ ә тә. Йыш ҡ ына ҡ айһ ы бер ҡ ә рҙ ә штә р «Фә тихә» сү рә һ енең беренсе аятын ошолай итеп яң ылыш уҡ ыйҙ ар: «Ә л х ә мдү лиллә һ и раббил ғ ә лә мин». «Ә лхә мдү» һ ү ҙ ендә ге «х» хә рефе рус йә башҡ орт телендә ге хә рефкә оҡ шамағ ан. «Лиллә һ и» тигә н һ ү ҙ ҙ е лә яң ылыш ә йтеү се кешелә р кү п, сө нки был һ ү ҙ ҙ ә башҡ ортса йә татарса белмә гә н кешелә р ө сө н ят булғ ан «һ» хә рефе бар. «Ғ ә лә мин» тигә н һ ү ҙ ҙ ә куп кешелә р хата яһ ай, сө нки был һ ү ҙ ҙ ең башындағ ы «ғ ә йн» хә рефе донъялағ ы бик һ ирә к телдә рҙ ә генә осрай...

Тә джү ид фә ненең кә рә клеген шунан да аң ларғ а була: бер хә ҙ исендә Пә йғ ә мбә ребеҙ (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) «Һ еҙ ҙ ең арағ ыҙ ҙ а иң хә йерлегеҙ Ҡ ө рьә нде ө йрә нгә негеҙ һ ә м уны ө йрә ткә негеҙ» тигә н. Ҡ ө рьә нде ө йрә неү тик тә джү ид фә ненә генә бә йле булмаһ а ла, беҙ Ҡ ө рьә нде уҡ ый белмә гә н кешене тә фсир йә хә ҙ ис ғ алимы итеп кү ҙ алдынғ а килтерә алмайбыҙ.

Ғ ә ҙ ә ттә, тә джү ид фә ненең бер ө лө шө ҡ ағ иҙ ә лә р ө йрә неү гә баҫ ым яһ аһ а, икенсе ө лө шө уҡ ыусынан дө рө ҫ уҡ ыуҙ ы нығ ыраҡ талап итә, ә ҡ ағ иҙ ә не белеү ә ле дө рө ҫ уҡ ыу тигә нде аң латмай бит, сө нки ҡ айһ ы бер кешелә рҙ ең һ ә лә те булмағ анлыҡ тан уларҙ ың теге йә был хә рефтең ә йтелешендә телдә ре ә йлә нмә й. Бығ а ҡ арамаҫ тан, ундай уҡ ыусылар барыбер тырышырғ а тейеш. Пә йғ ә мбә ребеҙ (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) бер хә ҙ исендә шулай тине: «Ҡ ө рьә нде уҡ ығ ан кеше оҫ та булһ а, ул паҡ мө хтә рә м фә рештә лә р менә н булыр, ә кем дә кем уны ҡ ыйынлыҡ менә н тотлоғ оп укыһ а, шул кешегә ике сауап яҙ ылыр». Ә лбиттә, был хә ҙ истә бө тә кө сө менә н дө рө ҫ уҡ ырғ а телә п тә, там булараҡ уҡ ый алмағ ан кеше тураһ ында ә йтелә, ә ү ҙ вайымһ ыҙ лығ ы арҡ аһ ында насар уҡ ығ ан кеше тураһ ында тү гел.

Ун бишенсе дә ре тамам.

16-сы дә рес