Студопедия

Главная страница Случайная страница

КАТЕГОРИИ:

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Фиҡһ фәне






Был дә рестә беҙ фиҡ һ фә не тураһ ында һ ө йлә шә сә кбеҙ. «Фиҡ һ» тигә н һ ү ҙ бороң ғ о ғ ә рә псә нә н «аң лау» тип тә ржемә ителә. Пә йғ ә мбә ребеҙ (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) заманында был һ ү ҙ ҙ е ҡ улланғ анда, сә хә бә лә р динде дө йө м булараҡ аң лауҙ ы кү ҙ уң ында тотҡ андар, сө нки ул заманда дини белем аҡ ида, тә джү ид, тә фсир, хә ҙ ис кеү ек айырым фә ндә ргә бү ленмә гә н. Пә йғ ә мбә ребеҙ (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) бер заман ү ҙ енең ике туғ ан ҡ устыһ ы Ибн Ғ ә ббә с ө сө н «Аллаһ ү ммә фә ҡ ҡ иһ һ ү фиддин» тип доғ а ҡ ылғ ан. Йә ғ ни «Эй, Аллаһ, уны дингә ө йрә т» тип, Пә йғ ә мбә ребеҙ Ибн Ғ ә ббә стең дини белеме кө слө булыуын Аллаһ тан телә гә н. Һ ә м ысынлап та, Ибн Ғ ә ббә с был ө ммә ттең иң беренсе һ ә м иң бө йө к ғ алимдарының береһ е. Ундай кешелә рҙ е «фә ҡ иһ» тип атайҙ ар. Пә йғ ә мбә ребеҙ ҙ ә н (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) һ уң ғ ы тә ү ге осорҙ а «фә ҡ иһ» һ ү ҙ е «белемеле кеше» тигә н аң ламғ а килһ ә, аҙ ағ ыраҡ был һ ү ҙ менә н Исламдың ҡ ануни яғ ын ө йрә нгә н кешене атай башлағ андар. Сө нки «фиҡ һ» фә не Ислам диненең ҡ анундары һ ә м ҡ ә ғ иҙ ә лә ре, нимә ярай, нимә ярамай, нимә шө бһ ә ле булғ анын ө йрә нгә н предметҡ а ә ү ерелгә н. Икенсе һ ү ҙ ҙ ә р менә н ә йткә ндә, фиҡ һ хә лә л, хә рә м, мө стә хә б (йә ғ ни хуп кү релгә н), мә крү һ (хуп кү релмә гә н) ә йберҙ ә рҙ е һ ә м ғ ә мә лдә рҙ е, шулай уҡ уларҙ ың дә лилдә рен ентеклә п ө йрә нә башлағ ан. Фиҡ һ ты ө йрә нгә н кеше иң тә ү ҙ ә нисек бә ҙ рә фкә кереү ҙ ә н башлап, намаҙ уҡ ыу, зә кә т биреү, ураҙ а тотоу, хаж ҡ ылыу, сауҙ а итеү; хатта ғ аилә, йә мғ иә т, дә ү лә т эштә ре менә н нисек идара итеү кә рә клегенә тиклем ө йрә нә. Фиҡ һ ты белгә н кешене мә ҙ ә ни йә мғ иә ттә ге юрист менә н сағ ыштырып була, юҡ ҡ а ғ ына «фә ҡ иһ» һ ү ҙ ен ҡ айһ ы ваҡ ыт «дини юриспруденция белгесе» тип атамайҙ ар. Юридик белгестә рҙ ең тө рҙ ә ре кү п булғ ан кеү ек, фә ҡ иһ тә р ҙ ә белемдә ре һ ә м кимә лдә ренә кү рә тө рлө була: кемдер ябай мә ҙ рә сә лә генә фиҡ һ уҡ ытыусыһ ы була алһ а, башҡ алар ниндә йҙ ер дә ү лә ттең иң беренсе фә ҡ иһ е, йә ғ ни «ҡ адийы» булып хеҙ мә т итә. Ғ ә ҙ ә ттә ҡ адий булғ ан кеше ниндә йҙ ер ғ аилә нең айырылышыу һ ә м мираҫ бү лешеү мә сьә лә лә рен генә ҡ арамай, дә ү лә ттең тышҡ ы сә йә сә те менә н бә йле булғ ан эштә ренә лә ү ҙ баһ аһ ын бирә.

Ислам диненең бө тә фә ндә ре кеү ек ү к, фиҡ һ фә не лә башҡ а фә ндә р менә н тығ ыҙ бә йлә нгә н, сө нки тә һ ә рә т, намаҙ, зә кә т һ ә м башҡ а ғ ә мә лдә р иң тә ү ҙ ә Ҡ ө рьә нгә һ ә м Сө ннә ткә таяна, тимә к тә фсирһ еҙ һ ә м хә ҙ исһ еҙ фиҡ һ фә не ике кү ҙ һ еҙ кеше һ ымаҡ булыр ине. Тә фсир менә н хә ҙ ис ү ҙ сиратта ғ ә рә псә ө йрә нелә, шулай булғ ас, ғ ә рә п теленең ә һ ә миә тен тағ ы ла кү рә беҙ.

Фиҡ һ фә нен ө йрә неү се, ө йрә теү се, системағ а һ алыусы ғ алимдар кү п булғ ан. Уларҙ ың барыһ ының да исемдә рен һ анап бө тө ү мө мкин тү гел, лә кин ҡ айһ ы берә ү ҙ ә рен атап ү тә йек: Ә бү Хә нифә Ә н-ноғ ман, Мә лик ибн Ә нә с, Мө хә ммә т ибн Идрис Ә ш-шә фиғ ий, Ә хмә д ибн Хә нбә л. Былар иң мә шһ ү рҙ ә ре, сө нки улар ү ҙ ҙ ә ренең фиҡ һ ө йрә неү ҙ ә рен шул тиклем етди алып барғ андар, уларҙ ың был эштә ре һ ө ҙ ө мтә һ ендә айырым китаптар һ ә м йә ш ғ алимдар ү ҫ еп сыҡ ҡ ан. Был ғ алимдарҙ ың кү рештә рен сағ ылдырғ ан фә тү ә лә р йыйынтыҡ тарын «мә ҙ һ ә б» тип атайҙ ар. Шулай итеп, хә нә фи, мә лики, шә фиғ и, хә нбә ли мә ҙ һ ә бтә ре барлыҡ ҡ а килгә н. Былар донъяла иң киң таралғ ан һ ә м танылғ ан сө нни мә ҙ һ ә бтә р. Бынан башҡ а ла сө нни ғ алимдар булғ анына кү рә, иң башта мә ҙ һ ә бтә р кү берә к булғ ан, лә кин уларҙ ың барыһ ы ла беҙ гә килеп етмә гә н – йә китаптары һ аҡ ланып ҡ алмағ ан, йә шул ғ алимдарҙ ың уҡ ыусылары уларҙ ың фә тү ә лә рен яҙ ыр булмағ ан. Бә лки лә, ҡ айһ ы мә ҙ һ ә бтә рҙ ең юғ алыуы башҡ а сә бә птә р менә н бә йле. Мә ҙ һ ә б тигә с тә, шуны дө рө ҫ аң ларғ а кә рә к: ғ алимдар ниндә йҙ ер кү рештә рендә һ ә м фә тү ә лә рендә бер береһ енә н айырылһ алар ҙ а, улар ү ҙ ҙ ә ре кеү ек ғ алимдарҙ ы хө рмә т итер, ярҙ ам кү рһ ә тер, ололар булғ андар. Беҙ атап ү ткә н ике ғ алим – Мә лик һ ә м Ә ш-шә фиғ ий ике ҙ ур дуҫ булғ ан, бере береһ енә ҡ унаҡ ҡ а йө рө гә н; ә ғ алим булып китмә ҫ борон Ә ш-шә фиғ ий Мә ликтең уҡ ыусыһ ы ине... Ҡ ыҫ ҡ аһ ы, мосолман донъяһ ында яҡ шы танылғ ан дү рт фиҡ һ мә ҙ һ ә бе бар, шуларҙ ың иң беренсеһ е – хә нә фи мә ҙ һ ә бе, беҙ ҙ ең республикала (Башҡ ортостанда) рә сми мә ҙ һ ә б булып һ анала.

Фиҡ һ ты, ундағ ы хө кө мдә рҙ е һ ә м уның дә лилдә рен ө йрә нергә тырышайыҡ. Юҡ ҡ а ғ ына Пә йғ ә мбә ребеҙ (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) «Кемгә Аллаһ ы Тә ғ ә лә изгелек телә й, шуғ а Ул дини белем бирә» тимә гә н бит. Фиҡ һ фә не буйынса рус телендә сыҡ ҡ ан ҡ айһ ы бер китаптарҙ ы ә йтеп китә йек, уларҙ ы мә сеттә р эргә һ ендә ге магазиндарҙ а табырғ а тырышығ ыҙ. Сә ййид Сә биҡ исемле ғ алимдың «Фиҡ һ ү ссү ннә» тигә н китабы, Ибн Хә джә р Ғ ә сҡ ә лә нийҙ ең «Бү лү ғ ү л мә рам» китабы, Мү хә ммә д Мү нә джидтең «70 вопросов о посте» тигә н китабы, Албанийҙ ың «Описание молитвы Пророка» тигә н китабы», Мә хмү д Тахмаздың «Ханафитский фикх в новом обличье» тигә н китабы. Фиҡ һ буйынса ҙ ур һ ә м бә лә кә й китаптар кү п булғ анлыҡ тан, уларҙ ың барыһ ын да ә йтеп бө тмә нек, ә легә ошоларҙ ы уҡ ып сыҡ һ ағ ыҙ ҙ а, фиҡ һ фә нендә ҙ ур аҙ ым яһ ағ ан булырһ ығ ыҙ. Аллаһ ы Тә ғ ә лә һ еҙ гә белем юлдарын асһ ын, ә мин!

Ун етенсе дә рес тамам.

 

18-се дә рес


Поделиться с друзьями:

mylektsii.su - Мои Лекции - 2015-2024 год. (0.007 сек.)Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав Пожаловаться на материал