Тәфсир фәне

Тә фсир фә не. Бынан алда ә йтеп киткә нсә, тә фсир һ ү ҙ е ғ ә рә псә нә н «аң латма биреү, асыҡ лау» тип тә ржемә ителә. Исламда иһ ә был һ ү ҙ менә н Ҡ ө рьә нде аң латыусы, асыҡ лаусы фә нде атайҙ ар. Ү ткә н дә ресебеҙ ҙ ә беҙ хә ҙ истә р тураһ ындә һ ө йлә шкә йнек. Хә ҙ истә р, йә иһ ә Пә йғ ә мберебеҙ ҙ ең (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) һ ү ҙ ҙ ә ре Ҡ ө рьә нде аң лата ла инде. Пә йғ ә мбә ребеҙ ҙ ең Ҡ ө рьә нде аң латыусы иң бө йө к ғ алим булыуы, хатта ғ алимдарҙ ың уҡ ытыусыһ ы булыуы ғ ә жә йеп хә л тү гел. Аллаһ ы тә ғ ә лә Ҡ ө рьә нде Пә йғ ә мберебеҙ ҙ ең (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) нә ҡ ү ҙ енә бирҙ е лә инде! Бирҙ е һ ә м уны кешелә ргә аң лат тип бойорҙ о. Бының турала Ҡ ө рьә ндә шулай тиелә:

...Һ ә м кешелә ргә иң дерелгә н нә мә не уларғ а аң латыу ө сө н, һ иң ә Зикер (Ҡ ө рьә нде) иң дерҙ ек — моғ айын, улар уйлап ҡ арар! («Ә н-нә хл» сү рә һ е, 44 аят).

Шулай булғ ас, Ҡ ө рьә ндең һ ә р аятында ни тураһ ында һ ү ҙ барғ анын иң яҡ шы белгә н кеше Пә йғ ә мбә ребеҙ (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) ү ҙ е ине. Унан һ уң – уның уҡ ыусылары, йә иһ ә сә хә бә лә р. Тимә к, беҙ тә фсирҙ е там булараҡ белергә телә һ ә к, теге йә был аят тураһ ында ниндә й хә ҙ ис, йә ниндә й сә хә бә һ ү ҙ е барлығ ын ө йрә нергә тейешбеҙ. Шулай итеп, тә фсир ғ алимы – ул Ҡ ө рьә нде яттан белеү се кеше генә тү гел, лә кин Ҡ ө рьә ндең һ ә р аятының тарихын, индерелеү сә бә бен, уның нимә тураһ ында һ ө йлә гә нен белгә н кеше. Ә лбиттә ки, Ислам дине фә ндә ре бер береһ е менә н бә йле. Мә ҫ ә лә н, ғ ә рә п телен белмә йенсә, Ҡ ө рьә н аяттарының нескә лектә рен аң лау мө мкинме? Юҡ, ә лбиттә. Шулай уҡ, хә ҙ истә рҙ е там белмә гә н кеше Ҡ ө рьә нде нисек тә фсирлә һ ен? Ә лбиттә, тә фсирлә й алмаясаҡ. Бынан тыш, беҙ ҙ ә н алда йә шә гә н ғ алимдар тә фсир фә не буйынса ниндә й китаптар яҙ ғ ан? Уларҙ ы уҡ ымайынса, ул ғ алимдарҙ ың хеҙ мә ттә ренә таянмайынса, беҙ теге йә был аяттың тә фсирен уйлап сығ ара алмайбыҙ, ундай хаҡ ыбыҙ ҙ а юҡ. Ул тә фсир китаптары кү п булғ ан, лә кин иң дө рө ҫ тә ре, иң таралғ андары, мә шһ ү рҙ ә ре һ ә м танылғ андары ошо: Ибн Кә ҫ ир, Ҡ уртубий, Табарий, Джә лә лә йн, Суютый, Фә тхул ҡ адир, Бә ғ ә ү ий, Сә ғ дий. Быларҙ ан башҡ а тә фсирҙ ә р ҙ ә бар, лә кин был фә нде аң лар ө сө н ошолар ҙ а етер ине. Тә фсир нисек ҡ ылыныуын яҡ шыраҡ аң лар ө сө н, «Фә тихә» сү рә һ ен иҫ кә тө шө рә йек. Был сү рә «Ә лхә мдү лиллә һ и раббил ғ ә лә мин» тип башлана. Тә фсир фә не ошо сү рә тураһ ында Пә йғ ә мбә ребеҙ ҙ ең (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) ни ә йкә нен, «Фә тихә»нең ҡ айҙ а һ ә м ни ө сө н уҡ ылғ анын, уны уҡ ығ ан ө сө н кешегә ниндә й сауаптар вә ғ ә ҙ ә ителгә нен һ ә м башҡ а нескә лектә рҙ е ө йрә нә. Шуны ла ө ҫ тә п ә йтер кә рә к: һ ә р ғ алимдың ниндә йҙ ер кө слө яҡ тары, йә ғ ни яҡ шыраҡ белгә н фә ндә ре була. Ошо кө слө яҡ тарын ҡ улланып, тел ғ алимы «Фә тихә» сү рә һ ен филологик яҡ тан, хә ҙ ис ғ алимы «Фә тихә» сү рә һ е тураһ ында ә йтелгә н хә ҙ истә рҙ е, аҡ ида ғ алимы ошо сү рә нең мосолмандарҙ ың ү ҙ аң ына ниндә й файҙ а килтергә нен аң лата... Ысынлап та, Ҡ ө рьә н ул сиге-ҡ ырыйы кү ренмә гә н океан кеү ек, уның тә рә н мә ғ ә нә һ ен һ ә м гү зә ллектә рен бө тә ғ алимдар ҙ а бергә лә п аң лата башлаһ алар ҙ а, Ҡ ө рьә ндең серҙ ә ре бө тмә ҫ ине.

Тә фсир фә ненең бик ә һ ә миә тле булыуын шунан аң лайбыҙ: Ислам дине иң тә ү ҙ ә Ҡ ө рьә нгә таяна, ә Ҡ ө рьә нде аң лау тә фсир фә ненә таяна. Тә фсирҙ е аң лар ө сө н, ә лбиттә, был фә ндең китаптарын уҡ ыу ғ ына етмә й, шулай уҡ уның ҡ ағ иҙ ә лә рен дә белер кә рә к. Юҡ һ а хә ҙ ерге заманда ҡ айһ ы бер кешелә р Ҡ ө рьә нде аң латам тип тө рлө мә ҡ ә лә лә р йә китаптар яҙ а, тапшырыуҙ ар яһ ай, ә ү ҙ ҙ ә ре ғ ә рә п телен дә, хә ҙ истә рҙ е лә, сираны, аҡ иданы һ ә м башҡ а фә ндә рҙ е лә белмә й. Ошо юл менә н Ҡ ө рьә нде аң латырғ а телә ү селә р тураһ ында Ә бү Бә кр тигә н иң бө йө к сә хә бә ошолай тигә н: «Аллаһ ы Тә ғ ә лә китабы тураһ ында белмә гә н нә мә мде һ ө йлә һ ә м, ниндә й кү к йө ҙ ө мине ҡ аплар, ниндә й ер мине ү ҙ ө ҫ тө ндә тотор!». Шулай Ә бү Бә кр һ ә м Ғ ү мә р кеү ек сә хә бә лә р уларғ а «фә лә н аяттың тә фсирен бир» тигә ндә, артыҡ һ ү ҙ ә йтеп хата эшлә ргә ҡ урҡ ҡ андар – беҙ ҙ ә уларҙ ан ө лгө алырғ а тейешбеҙ. Аллаһ ы Тә ғ ә лә барыбыҙ ғ а ла Ү ҙ китабының асылын дө рө ҫ аң ларғ а ярҙ ам итһ ен, ә мин.

Ун алтынсы дә рес тамам.

17-се дә рес