Заттық тұрмыс, 2)Тұрғындық, 3)Бар болмысы, 4)Тіл

Болмыс салты ө зіне рухани мә дениеті қ осты. Олардың ішінде «Халық тық мінездеме» осығ ан отбасы қ арым - қ атынастарымен балаларда тә рбиелеу ерекшеліктерін сипаттау кірді. Халық туралы орыс ғ ылымының тарихында басты орынды Н. Миклухо Маклаяның ғ ылыми қ ызметі басты орын алады. Ол, нә сілдермен халық тың физикалық жә не психологиялық тең дігін дә лелдеуге талпынды. Жаң а Гвинеямен Мұ хит халық тарының материалдық жә не рухани мә дениеттері, психологиясы, жә не ә леуметтік қ арым – қ атынастарын зерттеу ғ алымдарғ а нә сілдік бар болымына қ арама – қ айшылық тудыртты. Бірақ, бұ л ең бектерде ғ алымдар, этнологияның теориялық мә селелерін зерттемейді. Олар осындай шешім қ абылдауғ а нақ ты мағ лұ маттарғ а бай. Ү кіметтік кезең ге отандық этнологияның дамуын зерттеу халық аралық қ атынастармен байланысы болды. Ережеге сә йкес адамдардың іс – ә рекеттерінің статистикалық кө рсеткіштері негізінде оқ ып ү йретілді. Халық тар достығ ы ә ртү рлі халық тың ө кілеттерінің қ атысушыларының саны бойыншы, халық аралық неке саны бойынша бағ аланады. Жалпы, бұ л кезең нің этнологиялық мә селелерді зерттеу, саяси тапсырыс мінездемеге ие болды жә не этникалық дамудың барлық прцесстерін ашып кө рсете алмады. Сол кезең де этнологияның кардиналдық мә селелері мыналар болды: этникалық сана – сезім, этника аралық қ арым – қ атынастар. Сонымен ХХғ 78 – 80 ж шетелде отандық этнологияның дамуына Гумилевтің этногенез теориясы ү лкен рө л атқ арды, мұ нда автор этностың пайда болуымен дамуының механизімін тү сіндіріп ө теді. Қ азіргі таң да отандық этнологияның негізгі ғ ылыми зерттеу орталығ ы болып Ресейлік академиялық ғ ылымының этнология антропология институты. Ә рине, қ азіргі этнология ғ ылым ө ткен кезең ге қ арағ анда байый тү скен. Оның кә сіби қ ызығ ушылығ ының шең берінде «қ алып қ ойғ ан» этнологиялық топтар ғ ана емес жә не қ азіргі заманғ ы индустриалдық қ оғ амғ а кіреді. Этнологияны басқ а ғ ылымда байланыстырғ анда кө птеген бағ ыттар пайда болады. Этноә леуметтану, этнопсихология, этнолингвистика, этнодемография, жә не т.б. Этнологияда барлық ә леуметтік ғ ылымының жаң а жақ тары, адамзат жә не оның мә дениеті туралы кө рсетіледі.

Қ азір этнология бұ рынғ ыдай қ оғ амдық процесстермен ө зінің қ атынасын сақ тап отыр. ХХ ғ тарихи оқ иғ алардың зерттеу жү ргізгенде этникалық фактордың рө лінің мә дени тарихи процессте ө суі туралы шешім қ абылдауғ а мү мкіндік береді. Этникалық прцесстер саясатта негізгі ұ лттық қ озғ алыс болып табылады, жә не ХХ ғ заң бойынша Ұ лттық идеологияның, Ұ лттық қ озғ алыстың, Ұ лтшылдық тың ғ асыры болып табылады. Халық тың мә дени тарихының тез дамуы этника аралық қ арым – қ атынастар жә не ұ лттық еркін қ озғ алысқ а жағ дай жасайды. Осы прцесстердің нақ ты нә тижесі болып Нарвегия жә не Нидерландияның, Польша, Финляндия Прибалтийски Республикаларының тә уелсіздік алуы орталық Еуропамен Балканды ұ лттық мемлекеттердің пайда болуы нә тижесінде Австро – Венгерлік империямен, Тү рік сұ лтандығ ы екіге айырылды. Этнологиялық зерттеулерде ғ алымдардың қ ызығ ушылығ ы бойынша емес саясаттың нақ ты талаптары бойынша анық талады. Қ азір кө птеген аумақ ты ұ лттық этникалық конференциялар пайда бола бастады, бұ лра ү лкен бір соғ ыстың бастамасы ғ ана болуы мү мкін. ХХ ғ басында этнология шегінде империкалық теориялық материалдарғ а бай болды, бұ лардың тарихи кө зі болып ғ ылыми қ айта ө рлеу жә не тарихи кө рсеткіштерді қ айта бағ алау. ХХ ғ І – жартысында зерттеулер негізгі академиялық мінездемеге ие болды.

ХХ ғ ІІ – жартысында жағ дай тү бімен ө згереді: этнологиялық ғ ылымының прогматикалық қ ұ ндылығ ы кө ріне бастады. Қ азіргі таң да этнологтардың білімдері мен ұ сыныстары ә ртү рлі қ оғ амдық ө мірдің саяси экономикалық шең беріндегі жә не ә леуметтік мә селелерін шешу ү шін қ ажет. Олар қ арым – қ атынаста, халық аралық саудада дипломатияда жә не т.б ауқ ымды тү рде қ олданылады. Осымен бірге ХХ ғ он жылдарында этнологиялық зерттеулер теориялық жә не ә дістемелік зерттеулерге қ аржылай жағ дай жасалынды.