Вопрос 48. Лексика современного белорусского языка по стилистической дифференциации

АГУЛЬНАЎЖЫВАЛЬНАЯ - уключае назвы прадметау, з'яў, паняццяў, якасцяў, акалічнасцяў, дзеянняў і станаў (бегчы, чакаць) Гэта аснова слоўшкавага складу, яе словы - назвы найболып звыклых, распаўсюджаных прадметаў. Яна не абмежавана стылістычна-

РАЗМОУНА-БЫТАВАЯ - пераважна існуе ў размоуным стылі, але ммогія словы сусгракаюцца і ў іншых стылях У беларускай мове цяжка правесці мяжу паміж агульнаўжывальнай і размоўнай лексікай (дайсці, загадка-ўспамін). Асноуны фон размоуна-бытавой лексікі - экспрэсіўныя словы, якія маюць дадатковае вобразнае значэнне. Прастамоуная лексіка найбольш экспрэсіуная Разнавіднасць - стылістычна-зніжаныя словы (змікіціць, плявузгаць, цацкацца). Яны часцей маюць адмоўнае значэнне. Прастамоўныя словы могуць адрознівацца ад літаратурнага эквівалента фанетычна (ва-вось), марфалагічна (ваколле-наваколле, каханак-каханне).

ДЫЯЛЕКТЫЗМЫ - частка размоўна-бытавой лексікі - словы і выразы мясцовых гаворак, Ідзе працэс узбагачэння беларускай мовы Выкарыстоўваюода У публіцыстычным, мастацкім, навуковым стылях.

ЖАРГАНІЗМЫ - спецыфічныя словы. СПЕЦЫЯЛЬНАЯ -тэрміны навукі і тэхнію. У асноўным адназначныя словы, не маюць амонімаў.

ПРАФЕСІЯНАЛІЗМЫ - лексіка, якая выкарыстоўваецца у розных сферах дзейнасці. У спецыяльным маўленні выкарыстоўваюцца абыходкавыя тэрміны (баранка).

Лагічныя словы могуць абазначаць з'явы з іншай галіны, гады яны выступаюць у пераносным значэнні і набываюць экспрэсіуную афарбоўку (фарсіраваць лужыну - стварэнне сатырычнага эфекту). ГРАМАДСКА-ПАЛІТЫЧНАЯ - словы, якія абазначаюць з'явы грамадска-палітычнага жыцця і тэрміны з грамадскіх навук (свабода, дэмакратыя, прагрэс). Некаторыя словы маюць экспрэсіўную афарбоўку (брацтва, роўнасць. выкрыванне) ЭМАЦЫЯНАЛЬНА-ЭКСПРЭСІЎНЫЯ ТЫПЫ-

ІНТЭЛЕКТУАЛЬНАЯ - словы, якія не выражаюць эмоцый, адносін. У слове адлюстроўваецца перш за ўсе паняцце. Да інтэлектуальнай лексікі адносяцца агульнаўжывальная лексіка, спецыяльная, асноўная частка грамадска-палітычнай, дыялектнай. Цалкам інтэлектуальныя злучнікі, займеннікі, лічэбнікі, прыназоўнікі. ЭКСПРЭСІЎНАЯ - называе прадмет, або з'яву і выклікае наглядна-пачуццевае ўспрыманне (выкрунтасы, сігануць). Экспрэсіўнымі з'яўляюцца словы, якія падкрэсліваюць інтэнсіўнасць прыметы, дзеяння. Ужываецца у размоўна-бытавым, мастацкім і публіцыстычным стылях.

ЭМАЦЫЯНАЛЬНАЯ - частка экспрэсіўнай лексікі, якая выражае адносіны да прадмета, з'явы, адыгрывае дадатковыя значэнні, адценні (брыдгі, гарэлівы, ласкавы). Эмацыянальна-экспрэсіўная афарбоўка аднаго са эначэнняў мнагазначнага слова адрозніваецца ад афарбоўкі, уласцівай іншым значэнням (рабіць сваю справу, рабіць грошы). Некаторыя нейтральныя словы маюць шэраг эмацыянальна-экспрэсіўных сінонімаў (гаварыць ~ гутарыць, перагаворвацца, шушукацца, гаманіць).