Beləliklə, fasiqlərin iman gətir­mə­yəcəyinə dair Rəbbi­nin Sözü doğru çıx­dı”.

Allah bu sifə tlə rlə Ö zü Ö zü nü sə ciyyə lə ndirmiş dir. O, Vahid bir İ lahdı r ki, Ona ibadə t, pə stiş və hə md edilmə sinə layiqdir. O, Ö zü nü n bü tü n mə xluqları na qayğ ı gö stə rir və onlara saysı z nemə tlə r nə sib edir. O – Haqqı n Ö zü dü r və Ona aid edilmə yə n hə r ş ey – azğ ı nlı qdı r. Fö vqə luca Allah mə xluqları nı yaradaraq onları n taleyini idarə edir, onlara mə rhə mə tini bə xş edir, onları nemə tlə ri ilə savablandı rı r və narahatç ı lı qlardan mü dafiə edir, gö zə l adları n və nö qsansı z sifə tlə rin, ə zə mə t və ş an-ş ö hrə t Sahibidir. Niyə insanlar belə misilsiz sifə tlə rə malik Olana ibadə t etmə kdə n boyun qaç ı rı r və nə xeyir vermə yə qadir olan və ya nə də zə rə r vurmağ ı bacarmayan, nə ö z hə yatı na, nə ö lü mü nə və nə də dirilmə sinə sə rə ncam ç ə kə bilmə yə n faydası z tanrı ç alara mü raciə t edirlə r?

Bu tanrı ç alar hə tta zə rrə qə də r də belə hakimiyyə t sahibi deyillə r və onu Allahla bö lü ş dü rmü rlə r. Onlar hə tta, Allahı n razı lı ğ ı olmadan, Onun qarş ı sı nda ş ə faə tç i ola bilmə zlə r. Vay o kə slə rin halı na ki, onları Allaha ş ə rik qoş urlar! Vay o kə slə rin halı na ki, Ona iman gə tirmə kdə n boyun qaç ı rı rlar! Onlar haqq dində n mə hrum oduqdan sonra, ağ ı ldan da mə hrum olmuş lar. Bundan baş qa, onlar ö z dü nyə vi hə yatı arı nı da, ö lü mdə n sonrakı hə yatları nı da mə hv etmiş lə r. Onlar, Allahı n fasiqlə r barə sində ö ncə də n buyurduğ u kimi və ağ ı llı insanlara nə sihə t, saleh mü ttə qilə rə ö rnə k və qalan bü tü n mə xluqlara doğ ru yol Tə limatı olan aydı n mö cü zə lə r və inandı rı cı də lillə r onlara gö stə rildikdə n sonra da, iman gə tirmə yə cə klə rini tə sdiq etdilə r.

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ

(10.34) “De: “ Allaha qoş duğ unuz ş ə ­rik­lə r­də n elə si varmı ki, hə r hansı bir mə x­lu­qu ilk də fə yaratsı n, ö ldü kdə n sonra onu yenidə n di­riltsin? ” De: “Mə x­luqu ilk də ­fə Allah yaradı r, sonra onu Qiyamə t gü nü yeni­də n dirildir. Siz necə də haq­dan dö ndə rilirsiniz! ”

Mü ş riklə rin ibadə t etdiklə ri, ilahlaş dı rı lmaları nı zə ruri edə n sifə tlə rə malik olmadı qları bü tlə rin iqtidarsı zlı ğ ı nı ifş a etmə k ü ç ü n Fö vqə luca Allah Peyğ ə mbə ri Muhə mmə də (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) buyurur ki, belə desin: “Sizin Allahı n ş ə riklə ri saydı qları nı zı n arası nda elə lə ri var ki, hə r hansı bir mə xluqu ilk də fə yaratmağ ı bacarsı n və ö ldü kdə n sonra da onu yenidə n diriltsin? Bu – deyiliş i tə mtə raqlı olan sualı n cavabı ancaq mə nfi ola bilə r və buna gö rə də heç bir uydurulmuş “ilah” mə xluqları yaratmağ avə ö ldü kdə n sonra yenidə n yaratmağ a qadir deyil. Onları n hamı sı kö mə ksiz və yaradı cı lı q qabiliyyə tinə malik deyillə r, ç ü nki tə kcə Allah buna qadirdir və bundan ö trü kö mə kç ilə rə mö htac deyil. Heç nə də n mə xluqları yaradan və onları ö ldü kdə n sonra yenidə n hə yata qaytaran Vahid Allaha ibadə t etmə kdə n boyun qaç ı ran insanlar gö r nə də rə cə də aldadı lı blar ki, ö zlə ri xə lq edilə n və heç nə yi yaratmağ a qadir olmayan uydurul­muş “ilahlara” ibadə t edirlə r.

ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ

(10.35) “De: “Ş ə riklə riniz iç ə risində (insanları) haqq yola yö nə l­­də bilə n bir kimsə varmı? ” (Sə nə cavab verə bilmə yə n mü ş riklə rə) de: “Allah (insanları) haqq yola yö nə ldir. Belə olduqda doğ ru yola yö nə ldə n kə s arxası nca gedilmə yə daha ç ox layiqdir, yoxsa doğ ru yol gö stə rilmə dikcə ö zü onu tapa bilmə yə n kə s? Sizə nə olub? Necə mü hakimə yü rü dü rsü nü z? ”

Ey Muhə mmə d! Soruş ki: “Allaha ş ə rik qoş duqları nı zı n arası nda elə lə ri varmı ki, insanlara doğ ru yolu gö stə rmə yi və onları n qə lbinə doğ ru yolla getmə k arzusu yerlə ş dirmə yi bacarsı n? Ş ü bhə siz ki, insanlara də lillə r və sü butlar vasitə silə doğ ru yol gö stə rə n və bu iş də onlara yardı m gö stə rə n yalnı z Allahdı r. Doğ ru­danmı dü z yola yö nə ldə n Rə bb, ö zlə ri mü vafiq biliklə rə sahib olmadı qları na gö rə doğ ru yola mü stə qil ç ı xa bilmə yə n və azğ ı nlı q zü lmə tində ç abalayan uydurulmuş “ilahlara” nisbə tə n ibadə tə daha azmı layiqdir? Sizə tə k Allahdan baş qa heç kimin ibadə tə layiq olmadı ğ ı sü but edildikdə n sonra Sizi belə yanlı ş qə rarları qə bul etmə yə və Allahla yanaş ı mə xluqlara ibadə tin qanuniliyi haqqı nda danı mağ a mə cbur edə n nə dir? ”

Ə gə r mü ş riklə rin Allahla bə rabə r ilahlaş dı rdı qları bü tlə r yü ksə k keyfiyyə tlə rə malik deyillə rsə və onları n ilahilə ş dirilmə si ü ç ü n zə ruri olan tə rifə layiq iş lə r gö rmü r­lə rsə, hə mç inin onlar belə “ilahlara” ibadə tin faydası zlı ğ ı nı tə sdiq edə n ç oxsaylı nö qsan sahiblə ridirsə, onda mü ş riklə ri belə “allahlara” etiqad gö stə rmə yə mə cbur edə n nə dir? Bu sualı n cavabı ş eytanı n ə n yaramaz bö htanı və ə n də rin azğ ı nlı ğ ı belə insanları n gö zü qarş ı sı nda, onlar bu yalana inanana, onu sevə nə və onu yeganə geç ə klik kimi qə bul edə nə qə də r, gö zə l formada bə zə kli gö stə rmə sidir.

ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ

(10.36) “Onları n ə ksə riyyə ti ancaq zə nnə uyar, zə nn isə ə sla hə qiqə t ola bilmə z. Allah nə lə r etmə kdə olduğ unuzu Bilə ndir! ”

Allahla bə rabə r digə r “ilahlara” da sitayiş edə nlə rin ə ksə riy­yə ti Allahı n doğ rudan da ş ə riki olması na ə min deyillə r, ç ü nki ç oxallahlı q hə m sağ lam tə fə kkü rə, hə m də mü qə ddə s mə tnlə rə [58] ziddir. Onlar ancaq ö z fə rz etdiklə ri kimi hə rə kə t edirlə r, halbuki fə rziyyə lə r hə qiqə ti ə və z etmə yə qadir deyil. Onlar ö z bü tlə rini ilah adlanı rı rlar və Allahla bə rabə r onlara da ibadə t edirlə r, amma ə slində onları n ilahları tə kcə boş adlardı r ki, mü ş riklə r və ö z ata-babaları ilə birlikdə uydurmuş lar. Allah bunu tə sdiq etmə k ü ç ü n onlara inandı rı cı də lillə r nazil etmə miş dir. Allah gü nahkar fasiqlə rin tö rə tdiklə ri hə r ş eyi bilir və onları n hə r birində n ə n sə rt intiqam alacaqdı r.

ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ

Bu Quran Allahdandı r, On­dan baş qası tə rə fində n uy­durula bilmə z. Lakin o, ö zü n­də n ə vvə l­kilə ri tə s­diq­lə ­yə n və alə mlə rin Rə bbi tə rə fində n na­zil edilmiş, iç ində də heç bir ş ə kk-ş ü bhə ol­mayan kitabları mü fə ssə l izah edə ndir”.

Quran o də rə cə də Ə zə mə tli Kitabdı r ki, onun yalandan Allaha aid edilmə sini tə sə vvü r etmə k belə mü mkü n deyildir. Onun mə ziyyə tlə ri haqqı nda Fö vqə luca buyurmuş dur: “Nə ö ncə, nə də sonra batil ona yol tapa bilmə z (Ş eytan onun bir sö zü nü, bir hə rfini belə də yiş ə bilmə z). O, hikmə t sahibi, ş ü krə (tə rifə) layiq olan (bü tü n iş lə ri bə yə nilə n Allah) tə rə fində n nazil edilmiş dir” (Fussilə t, 41/42). Bu – elə bir Kitabdı r ki, ona bə nzə rini nə insanlar, nə də cinlə r, ə gə r buna gö rə birlə ş ib bir-birinə kö mə k gö stə rsə lə r belə yaza bilmə zlə r. Bu – alə mlə rin Rə bbinin Sö zü dü r. Mə gə r mə xluqlar ona bə nzə r və yaxud ona yaxı n bir ş ey yaza bilə rlə rmi, axı sö zlə rin qiymə ti onları sö ylə yə nin ə zə mə tində n ası lı dı r?!!

Ə gə r yaradı lmı lardan kimsə Allahı n ə zə mə tinə və ya Onun kamil sifə tlə rinə sahib olsaydı, onda ona Mü qə ddə s Qurana bə nzə r bir ş ey yazmaq mü mkü n olardı. Ə gə r bir anlı ğ a nə zə rə alsaq ki, Muhə mmə d Peyğ ə mbə r (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) bu Kitabı alə mlə rin Rə bbinə adı na yazmı ş dı r, onda o (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!), tezliklə Allahı n intiqamı na və ə zabverici cə zası na mə ruz qalardı. Lakin bu baş vermə miş dir, ç ü nki Mü qə ddə s Quran alə mlə rin mə skunları na mə rhə mə t və Allahı n bü tü n qulları na tə kzibolunmaz də lil kimi nazil edilmiş di. O, bü tü n Sə mavi Kitabları tə sdiq edir, ç ü nki Quran hə qiqə tlə ri ondan ə vvə l nazil edilmiş və hylə rə uyğ un gə lir. Bundan baş qa, ə vvə lki və hylə rdə sonuncu Kitabı n nazil edilə cə yi barə də ö ncə də n xə bə r vermiş dilə r və Mü qə ddə s Quranı n nazil edilmə si ilə hə min mü jdə lə r icra olundu. Quranda hö kmlə r və haramlar, ş ə riə t və Kainat qanunları və hə mç inin gerç ə k ə hvalatlar izah edilir. Ona ş ü bhə etmə k mü mkü n deyil, ç ü nki o, tə kzibolunmaz haqdı r və alə mlə rin Rə bbi tə rə fində n nazil edilmiş dir və Ö zü də Ö z yaratdı qları nı n qayğ ı sı nı ç ə kir və onlara saysı z-hesabsı z nemə tlə r bə xş edir. Onun ilahi qayğ ı sı nı n ə zə mə tli tə zahü rü isə nə cim ə xlaqa və xeyirxah ə mə llə rə də və t edə n və hə mç inin insanları n dü nyə vi və mə nə vi hə yatı ü ç ü n fayda verə, hə r ş eyi izah edə bilə n bu Kitabı n nazil edilmə sidir.

ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ

(10.38) “Yoxsa: “(Peyğ ə mbə r) onu ö zü ndə n uydurdu! ” – deyirlə r. De: “Ə gə r doğ ru deyirsinizsə, ona (Qurana) bə nzə r bir surə gə tirin və Allahdan baş qa, kimə gü cü nü z ç atı rsa, onu da (kö mə yə) ç ağ ı rı n! ”

Ey Muhə mmə d! Ə gə r kafirlə r Mü qə ddə s Quranı sə nin ö zü nü n yazdı ğ ı na inadkarcası na və ə dalə tsizliklə tə kid etsə lə r, onda onlara onları haqqı etiraf etmə lə rinə mə cbur edə n bir tə klif et. Ə gə r onlar sə nin tə lə bini yerinə yetirsə lə r, onları n iddialrı nı ehtimal edilə n adlandı rmaq olar, ə gə r bunu etmə sə lə r, onda yalanları ifş a edilmiş olar. Onlara belə de: “Mə nə Quran surə lə rinə bə nzə yə n heç olmazsa bir surə gə tirin və sizə kö mə k etmə k ü ç ü n, Allahdan baş qa, kimi istə yirsiniz ç ağ ı rı n və siz heç vaxt bunu edə bilmə zsiniz”.

Quran surə lə rinə bə nzə yə n bir surə belə yazmaq mü mkü n deyil. Ə ks halda, kafirlə r mü mkü n ola bilə n nə var idisə edə rdilə r ki, onu yazsı nlar. Kafirlə rin onlara edilmiş tə klifə cavab vermə yə qabil olmamaları sü but edir ki, onları n iddiaları saxtadı r və tamamilə ə sassı zdı r.

ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ

(10.39) “Xeyir, o kafirlə r elmini qavraya bilmə diklə ri və hə lə yozumu onlara gə lib ç atmamı ş Quranı yalan hesab etdilə r. Onlardan ə vvə lkilə r də (Allahı n ə mrlə rini, ilahi kitabları, ö z peyğ ə mbə rlə rini) tə kzib etmiş dilə r. Bir gö r zalı mları n axı rı necə oldu! ”

Kafirlə r Ali Hə qiqə t olan Qurana iman gə tirmə kdə n imtina etdilə r, ç ü nki onun ayə lə rini də rk edə bilmə dilə r. Ə gə r onlar Quran hikmə tlə rini baş a dü ş ə bilsə ydilə r və haqqı layiqincə də rk etsə ydilə r, mü tlə q bu Kitaba iman gə tirə rdilə r. Onları n kafirliyi hə m də onunla də rinlə ş ir ki, fasiqlə rin cə zalandı rı lacağ ı haqqı nda Quranı n ö ncə də n verdiyi xə bə r indiyə də k icra edilmə miş dir. Lakin bu kafirlik keç miş də yaş ayan kafirlə rin rə ftarı ndan qə tiyyə n fə rqlə nmir. Bə s onda niyə onlar ö z sə lə flə rinin mə ruz qaldı qları aqibə t ü zə rində dü ş ü nmü rlə r? Hə qiqə tə n, onlar mə hv edilmiş və kö klə ri də yerli-dibli kə silmiş di. Qoy allahsı zlar kafirlikdə n ç ə kinsinlə r ki, kafirlə rin bü tö v nə sillə rinin qə nimi olmuş cə zaya dü ç ar olması nlar.

Bu ayə istə nilə n mə sə lə nin diqqə tlə ö yrə nilmə sinin zə ru­riliyinə də lalə t edir. Bu isə o demə kdir ki, insanlar heç vaxt onlara tə qdim edilmiş nə zə r nö qtə sini və ya tə klifi hə rtə rə fli ö yrə nmə də n nə qə bul və nə də inkar etmə lidirlə r.

ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ ﰋ ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ ﰐ ﰑ ﰒ ﰓ ﰔ ﰕ ﰖ ﰗ ﰘ

(10.40) “Kafirlə r) iç ə risində ona (Qurana) inanan da var, inanmayan da. Rə bbin fitnə -fə sad tö rə də nlə ri daha yaxş ı Tanı yandı r! ”

(10.41) “Ə gə r sə ni yalanç ı hesab etsə lə r, de: “Mə nim ə mə ­lim mə nə, sizin ə mə liniz isə sizə aiddir. Mə nim etdiyim ə mə llə rin sizə, sizin etdiyiniz ə mə llə rin mə nə heç bir də xli yoxdur! ”

Ey Muhə mmə d! İ nsanlar arası nda elə lə ri var ki, Qurana və İ slam Tə liminə iman gə tirirlə r və elə lə ri də var ki, heç vaxt haqq dinə gə lmə yə cə klə r. Allah inadkarlı q edə n və Qurana iman gə tirmə kdə n zalı mcası na imtina edə n gü nahkarları n ə mə llə rində n agahdı r. Onlar ö zbaş ı nalı q edirlə r və buna gö rə ə n sə rt cə za alacaqlar. Onlar sə ni hə tta yalanç ı adlandı rsalar da, sə n insanları haqqa ç ağ ı rmağ ı na davam et, ç ü nki sə n onları n ə mə llə rinə gö rə cavab vermə yə cə ksə n, onlar da sə nin hə rə kə tlə rinə gö rə. Hə r bir insan yalnı z ö z ə mə llə rinə gö rə mə suliyyə t daş ı yacaq. Ə gə r o, xeyirxah iş lə r gö rü rsə, bunu ö z xeyrinə edir, ə gə r pis ə mə llə rə qurş anı rsa, onda da o, ö zü nə zə rə r vurur.

ﰙ ﰚ ﰛ ﰜ ﰝ ﰞ ﰟ ﰠ ﰡ ﰢ ﰣ ﰤ ﰥ

(10.42) “Onlardan (Quran oxunarkə n) sə ni dinlə ­yə nlə r vardı r. (Lakin) ağ lı kə smə z karlara sə n anlada bilcə ksə nmi? ” [59]

Allah mü ş riklə ri) gü ndü z bir saat belə (dü nyada) olmamı ş lar kimi, bir yerə toplayacağ ı gü n (Qiyamə t gü nü) onlar bir-birini tanı yacaqlar. Allahla qarş ı laş acaqları nı yalan hesab edə nlə r, sö zsü z ki, ziyana uğ rayacaqlar. Onlar heç doğ ru yolda da deyildilə r”.

Fö vqə luca Allah dü nya hə yatı nı n tezkeç ə rliyində n xə bə r verir. Gerç ə kliyinə ş ü bhə edilmə si mü mkü n olmayan Gü n baş la­dı qda, Fö vqə luca Allah bü tü n mə xluqları Mə hş ə r meydanı na[61] toplayacaq, insanlara elə gə lə cə k ki, onlar dü nya hə yatı nda onun sevincini və qə m-qü ssə sini dadmadan dü ndü zü n tə kcə bir anı qə də r yaş amı ş lar. Onlar bir-birilə rini, sanki bu dü nyada olduqları kimi, tanı mağ a baş layacaqlar. Hə min Gü n ə mə lisaleh tə qvalı lar uğ ur qazanmı ş lardan, Allahla gö rü ş ə cə klə rinə iman gə tirmmə kdə n boyun qaç ı ran, dü z yolla getmə yə n və ə sil dinə etiqad etmə yə n allahsı zlar isə bö yü k ziyana dü ş ə cə klə r. Onlar sə adə tdə n mə hrum olacaq və Cə hə nnə mdə cə zaya layiq gö rü lə cə klə r.

ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ

(10.46) “(Ey Elç im! Kafirlə rə) və d etdiyimiz ə zabı n bir qismini sə nə (dü nyada) gö stə rsə k də, yaxud (ondan ə vvə l) sə ni Axirə tə qovuş dursaq (canı nı alsaq) da, bil ki, onları n axı r dö nü ş ü Bizə dir. Allah onları n nə etdiklə rinə ş ahiddir! ”

Ey Elç im! Kafirlə rə gö rə qə m yemə və qisas vaxtı nı n gə lmə si­nin tezlə ş dirilmə sini arzulama! Biz onları cə zalandı rmağ ı və d etmiş ik və bu mü tlə q baş verə cə kdir. Cə za onları dü nya hə yatları nda da yaxalaya bilə r ki, onda sə n bunun ş ahidi olarsan və rahatlı q ə ldə edə rsə n. Amma cə za onları Son hə yatları nda da haqlaya bilə r, axı ö ldü kdə n sonra onları n hamı sı Allaha qayı dacaqlar və O, onlara nə tö rə tdiklə rini deyə cə kdir. Onlar ö z etdiklə rini unudurlar, lakin Allah onları bir-bir sayı b hesablayı r. Hə qiqə tə n də, Allah – hə r ş eyin Ş ahididir.

Bu ayə hə r bir kafir ü ç ü n qorxunc xə bə rdarlı q və ö z xalqı nı n onu inkar etdiyi Muhə mmə d Peyğ ə mbə r (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) ü ç ü n isə tə skinlik idi.

ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ

(10.47) “Hə r ü mmə tin bir peyğ ə mbə ri vardı r. Onlara peyğ ə mbə r gə ldiyi zaman, araları nda ə dalə tlə hö km olunar və onlara zü lm edilmə z! ”

Keç miş də hə r bir xalqa elç i gə lə rdi və onları Vahid Allaha ibadə tə və tə kcə Onun dininə etiqad etmə yə ç ağ ı rardı. Allahı n elç ilə ri insanlara qə ribə mö cü zə lə r gö stə rə rdilə r və belə olduqda, adamları n bə zilə ri iman gə tirə r, digə rlə ri isə iman gə tirmə kdə n imtina edə rdilə r. Sonra isə Allah ə dalə tli hö km ç ı xarardı və ona uyuğ un olaraq mö minlə r xilas edilə r, kafirlə r isə mə hvə dü ç ar olardı lar. Bu, kafirlə rə qarş ı ə dalə tsizlik deyildi, ç ü nki onlar, Allahı n haqqı izah edə n elç isi gə lə nə qə də r və tö rə tmə diklə ri gü naha gö rə cə zalandı rı lmazdı lar. Qoy Muhə mmə d Peyğ ə mbə ri (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) inkar edə n kafirlə r ö zlə rini mə hv edilmiş sə lə flə rinə oxş atmaqdan ə l ç ə ksinlə r ki, hə min qisas onlardan da alı nması n.

ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ

Kafirlə r:) “Ə gə r doğ ru danı ş ı rsı nı zsa, (bir xə bə r verin gö rə k) bu və d etdiyiniz qiyamə t (və ya ə zab) nə vaxt olacaq? ” – deyə soruş arlar”.

Ey Elç im!) De: “Allahı n istə diyində n baş qa, mə n ö zü mə nə bir xeyir, nə də bir zə rə r verə bilə rə m. Hə r ü mmə tin bir ə cə l vaxtı vardı r. Onları n ə cə li gə lib ç atdı qda, bircə saat belə nə geri qalar, nə də irə li keç ə rlə r”.

Qoy heç kimə elə gə lmə sin ki, cə za lə ngiyir. Kafirlə r onu tə ­lə sdirirlə rsə, onda zalı mlı q edirlə r. Onlar Muhə mmə d Peyğ ə mbə r­­də n (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) tə lə b edirlə r ki, cə zanı onlara nü mayiş etdirsin, axı o (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!), Kainatı n iş lə rinə sə rə ncam ç ə kmir. Onun (ona Allahı n salavatı və salamı olsun!) və zifə si – sadə cə insanlara hə qiqə ti ç atdı rmaq və ayə lə ri izah etmə kdir. İ nsanlardan hesabat tə lə b etmə k və onları cə zalandı rmaq Fö vqə luca Allahı n mü stə sna haqqı dı r. O, mü vafiq mü ddə t ç atdı qda cə za nazil edir. Bu mü ddə t Allahı n Ö zü tə rə fində n ö ncə tə yin edilir və Allahı n mü drikliyinə tam uyğ un gə lir və heç kim bu mü ddə tin gə lmə sini nə sü rə tlə n­dirmə yə, nə də onu lə ngitmə yə qadir deyil! Qoy kafirlə r cinayə tkar insanlardan uzaqlaş dı rı lması mü mkü n olmayacaq ü stlə rinə dü ş ­mü ş cə zanı tezlə ş dirmə k fikrində n ə l ç ə ksinlə r. Mə hz buna gö rə, sonra Fö vqə luca belə buyurur:

ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ

(10.50) “ Mü ş riklə rə de: “Sö ylə ­yin gö rü m, ə gə r Onun ə zabı sizə gecə yaxud gü n­dü z gə lə ­cə ksə, onda gü nahkarlar bun­lardan hansı nı tə ­lə sik istə yə ­cə klə r? ”

(10.51) “ Ə zab baş ı nı zı n ü stü nü al­dı qdan sonramı ona iman gə ­tirə ­cə ksiniz? Yox­sa indimi? Siz ki, onun tez gə lmə sini is­tə ­yirdiniz! ”

Amansı z cə za gü nahkarları gecə onlar yatdı qları vaxt və ya gü ndü z də rdsiz-qə msiz ə ylə ndiklə ri zaman yaxalaya bilə r. Gü nahkarlar onda nə yi tə lə sdirə cə klə r? Doğ rudanmı onlar cə za artı q onları haqlayanda və iman gə tirmə yin artı q heç bir faydası olmayacağ ı anda iman gə tirə cə klə r? Bu baş verə n vaxt gü nahkarlar qı ş qı racaqlar ki, onlar iman gə tiriblə r, lakin bu zaman onlar ancaq sə rt qı nağ a layiq olacaqlar. Onda onlara deyilə cə k: “Doğ rudanmı siz indi ağ ı r və ziyyə tə dü ş dü kdə, iman gə tirdiniz? Axı siz ə vvə llə r bu cə zanı n tez gə lmə sini istə yirdiniz? Tö rə tdiklə rinizin ə və zini alı n! Tezlə ş dirilmə sini istə diyinizi də alı n! ”

Allah cə zanı n tezlə ş dirilmə sini xahiş edə n qulları nı hə miş ə qı nayı r. Ə gə r onlar cə za onlara artı q yetiş dikdə n sonra iman gə tirmə yə cə hd gö stə rirlə rsə, belə iman onlara heç bir fayda vermir. Mə hz belə bir hal də nizdə boğ ulmağ a baş layarkə n Fironla baş vermiş di. Fö vqə luca buyurur: “İ srail oğ ulları nı də nizdə n (sağ -salamat) keç irtdik. Firon və ə sgə rlə ri zalı mcası na və dü ş mə ncə ­sinə onları n arxası nca dü ş dü lə r. (Firon) batacağ ı anda: “İ srail oğ ulları nı n inandı qları ları ndan baş qa tanrı olmadı ğ ı na iman gə tirdim. Mə n artı q (Ona) tə slim olanlardanam! ” – dedi. İ ndimi? (Bü tü n var-dö vlə tin, hakimiyyə tin ə lində n ç ı xdı qdan sonramı iman gə tirirsə n?) Halbuki ə vvə lcə (Allaha) qarş ı ç ı xmı ş və fitnə -fə sad tö rə də nlə rdə n olmuş dun! ” (Yunus, 10/90-91);

“Amma ə zabı mı zı gö rdü klə ri zaman iman gə tirmə lə ri – Allahı n Ö z bə ndə lə ri barə sində ö ncə olub-keç miş (tə tbiq edilmiş) adə tinə (qayda-qanununa) mü vafiq olaraq heç bir fayda vermə di. (Ə zab gə lmə miş də n ə vvə l iman gə tirmə k lazı mdı r, ə zabı gö rdü kdə gə tirilə n imanı n heç bir faydası olmaz). Kafirlə r elə oradaca ziyana uğ radı lar (mə hv oldular)”. (Mumin, 40/85).

ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ

Sonra zü lm edə nlə rə: “Dadı n ə bə di ə zabı. Siz ancaq qazandı ğ ı nı z gü nahlara gö rə cə zalandı rı lı rsı nı z! ” – deyilə cə k”.

Qiyamə t gü nü, insanlar tö rə tdiklə ri ə mə llə rə gö rə tam ə və z alacaqlar, zalı mlara belə deyilə cə k: “Sizin ü ç ü n hə tta qı sa mü ddə tə belə fasilə si olmayacaq ə bə di cə zanı dadı n! Mə gə r sizə verilə n tə kcə kafirliyinizin və tö rə tdiyiniz gü nahları nı zı n ə və zi deyilmi? ”

ﰈ ﰉ ﰊ ﰋ ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ ﰐ ﰑ ﰒ ﰓ ﰔ ﰕ ﰖ

Sə ndə n: “O ə zab doğ ru­durmu? ”– deyə xə bə r alı rlar. De: “Bə li, and olsun Rə bbimə! Hə qi­qə tə n də, o, doğ rudur və siz də ondan yaxa qurtara bil­mə ­yə ­cə k­siniz”.

Ey Peyğ ə mbə r! Kafirlə r sə ndə n soruş acaqlar: “Doğ rudanmı insanları hə qiqə tə n bir yerə toplayacaqlar? Doğ rudanmı insanlar Qiyamə t gü nü dirildilə cə klə r? Doğ rudanmı ə mə lisaleh insanlar savab alacaq, cinayə tkarlar isə cə zalandı rı lacaq? ” Onlar sə ndə n ö zlə rində n ö trü haqqı aydı nlaş dı rmaq və inandı rı cı aç ı qlamalar eş it­mə k ü ç ü n deyil, sə ni mə hz bir daha inkar etmə k ü ç ü n soruş a­caqlar. Buna gö rə ö z doğ ruç uluğ una and iç və sö zlə rini etibarlı də lillə rlə tə sdiq et və de: “Rə bbimə and olsun! Mə n, ş ü bhə edilmə si mü mkü n olmayan ə sil hə qiqə ti deyirə m. Siz, Allahı n sizi diriltmə sinə mane olmağ a qadir deyilsiniz və ə gə r O, sizi heç də n yarada bilibsə, sizi, ö ldü kdə n sonra, hə r birinizin layiq olduğ u ə və zi alması ndan ö trü diriltmə si Ona ç ə tin olmaz”.

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ

Gə r zü lm etmiş bir ş ə xs yer ü zü ndə olan hə r ş eyə sahib olsaydı, onu (Allahı n ə zabı ndan qurtarmaq ü ç ü n) fidyə verə rdi. Onlar ə zabı gö rdü klə ri zaman iç in-iç in peş man olarlar. İ nsanlar arası nda ə dalə tlə hö km olunar, onlara zü lm edilmə z. (Birinin gü nahı o birinin boynuna qoyulmaz və heç kə sə gü nahı ndan artı q cə za verilmə z)”.

Ə gə r kafirliyə etiqad etmiş və hə r cü r gü nahlar iş lə tmiş insan yerin bü tü n qı zı lı na və gü mü ş ü nə və digə r maddi zə nginliklə rinə sahib olsaydı, onda o, Qiyamə t gü nü bü tü n bunları verib Allahı n cə zası ndan qurtulmaq istə yə rdi. Lakin bu ona heç bir fayda vermə zdi, ç ü nki fayda və zə rə r, savab və cə za insanı n yer ü zü ndə tö rə tdiyi saleh və ş ə r ə mə llə rlə bağ lı dı r. Qiyamə t gü nü gü nahkarlar tö rə tdiklə ri ilə ə laqə dar olaraq tə ə ssü flə nə cə klə r, qaç ı b can qurtarmağ a artı q vaxt qalmayacaq. O zaman onlar ö z tö vbə lə rini gizlə də cə klə r. Onlar ü ç ü n ç ı xarı lacaq hö km isə mü tlə q ə dalə t olacaq və onlar qə tiyyə n haqsı zlı ğ a uğ radı lmayacaqlar.

ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ

(10.55) “Bilin ki, gö ylə rdə və yerdə nə varsa, hamı sı Allahı ndı r. Xə bə riniz olsun ki, Allahı n və di haqdı r, lakin (kafirlə rin) ə ksə riyyə ti (bunu) bilmə z! ”

Gö ylə rdə və yerdə nə varsa, Allaha mə xsusdur. O, Kainatı ilahi qə də rinin və Ö z dininin qanunları na mü vafiq idarə edir və sonra isə, ə dalə tli ə və z qanunları ə sası nda, yaratdı ğ ı mə xluqlar haqqı nda hö km ç ı xaracaqdı r. Allahı n və di ə sil hə qiqə tdir, lakin insanları n ə ksə riyyə ti bunu bilmir və onlar ö z Rə bbi ilə gö rü ş ə haı rlaş mı rlar. Bundan baş qa, onlar tə kzibolunmaz mə ntiqi də lillə rə və mü qə ddə s mə tnlə rə etinası zlı q gö stə rə rə k, Axirə t hə yatı na inanmı rlar.

ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ

(10.56) “Dirildə n də, ö ldü rə n də Odur. Mə hz Onun hü zu­runa qaytarı lacaqsı nı z! ”

Hə yat və ö lü m Allahı n sə rə ncamı ndadı r. O, bü tü n Kainatda qalan digə r mə sə lə lə ri də Ö zü tə klikdə hə ll edir və Onunla bə rabə r heç kim Kainatı idarə etmir. Qiyamə t gü nü baş layanda isə, bü tü n mə xluqlar Ona qayı dacaqlar ki, ö z xeyir və ş ə r ə mə llə rinin ə və zini alsı nlar.

Sonra Fö vqə luca Allah insanları Mü qə ddə s Qurana mü raciə t etmə yə ç ağ ı rı r və onun, insanları n kə skin ehtiyac duyduqları, ecazkar xü susiyyə tlə rini sadalı yı r. Fö vqə luca buyurur:

ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ

(10.57) “(Ey insanlar!) Sizə Rə bbinizdə n bir ö yü d-nə sihə t, ü rə klə rdə olana (cə halə tə, ş ə kk-ş ü bhə yə, nifaqa) bir ş ə fa, mö minlə rə hidayə t və mə rhə mə t (Quran) gə lmiş dir! ”

Ey insanlar! Quran sizə ö yü d-nə sihə t verir və sizi Allahı n qə zə binə dü ç ar edə cə k və ş iddə tli cə zaya sə bə b olacaq ə mə llə rdə n ç ə kindirir. O, sizi belə ə mə llə rin tə hlü kə li nə ticə lə rində n qoruyur və onları aç ı qlayı r. Bununla yanaş ı o, qə lbə, ş ə riə tin tə lə blə rini yerinə yetirmə yə mane olan rə zil duyğ ulardan və insanı mö hkə m ə qidə də n mə hrum edə n zə rə rli ş ü bhə lə rdə n ş ə fa verib sağ aldı r. Bu onunla izah olunur ki, Quran mö izə lə ri, və dlə ri və tə hdidlə ri Allahı n qulunda hə və s və qorxu oyadı r.

İ nsan ö zü ndə xeyirxahlı q etmə k arzusu və ş ə r qarş ı sı nda qorxu duyğ usu yarandı ğ ı nı hiss etdikdə, Quran ayə lə rini tə krarla­ması bu hisslə ri gü clə ndirir və onu ö z istə klə ri qarş ı sı nda Allahı n istə klə rinə ü stü nlü k vermə yə sö vq edir. Nə ticə də Allahı razı salmaq meyli onun qə lbində ö z ehtirası nı tə min etmə k arzusuna qalib gə lir. Allahı n Ö z Kitabı nda ə n kamil tə rzdə izah etdiyi də lil və sü butlar isə onu istə nilə n ş ü bhə lə rdə n xilas edir və ona ə n yü ksə k etiqad sahibi olmağ a kö mə k gö stə rir. İ nsanı n qə lbi mə rə z­lə rdə n ş ə fa tapı b ə min-amanlı q libası na bü rü ndü kdə bə də n bü tö vlü kdə onun arı nca yö nə lir, ç ü nki qə lb xoş bə xt olduqda bə də n xoş bə xt olur və qə lb iztirab ç ə kdikdə isə bə də n də ə ziyyə t ç ə kir.

Mü qə ddə s Quran – Haqq Tə lim və iman sahiblə ri ü ç ü n mə rhə mə tdir. O, ona gö rə Haqq Tə limdir ki, onun sayə sində insan haqqı də rk edir və ə ldə etdiyi biliklə ri tə crü bə də tə tbiq edib hə yata keç irə bilir. Ona gö rə mə rhə mə tdir ki, onun sayə sində insan xeyirxah olmağ ı ö yrə nir, hə m du dü nyada, hə m də ö lü mü ndə n sonra savab qazanı r. Haqq Tə lim - ə n ə lveriş li vasitə lə rdə n ə n ə zə mə tlisi, mə rhə mə t isə ə n mü qə ddə s arzudur. Lakin Mü qə ddə s Quran tə kcə mö minlə r ü ç ü n Haqq Tə lim və mə rhə mə tdir. Onlar Quranı rə hbə r tutur və mə rhə mə tə layiq gö rü lü rlə r. Mə rhə mə t isə doğ ru yola sadiq qalmanı n nə ticə sidir və bunun sayə sində sə adə tə və uğ ura nail olur, mə nfə ə t və fayda ə ldə edir, sevinc və mü və ffə qiyyə t qazanı rlar. Belə uğ ura doğ rudan da sevinmə k olar və buna gö rə Fö vqə luca Allah belə hö km verir:

ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ

De: “Bunlar Allahı n ne­mə ti və rə hmə ti sayə sin­də dir! ” Qoy onlar buna sevinsinlə r. Bu ki, on­ları n yı ğ ­dı q­la­rı n­dan daha xeyir­lidir”[62].

Allahı n nemə ti adı altı nda Mü qə ddə s Quran, Rə bbin Ö z qulları na bə xş etdiyi ə n ə zə mə tli nemə t nə zə rdə tutulur. Rə hmə ti adı altı nda isı din və iman, ibadə t və Allaha bə slə nə n mə hə bbə t və hə mç inin Onu tanı maq tə sə vvü r edilir. Bunlara sevinmə k, fani dü nya nemə tlə rinə, keç ə ri lə zzə tlə rə sevinmə kdə n daha yaxş ı dı r, ç ü nki doğ ru din insanı hə r iki hə yatda xoş bə xt edir və bü tü n tez ö tü b keç ə n və yox olan yer zö vqlə rində n qat-qat ü stü ndü r.

Fö vqə luca Allah Onun nemə tinə və rə hmə tinə sevinmə yi ə mr etmiş dir, ç ü nki sevinc hissi insanı fə allaş dı rı r və qü vvə tli edir və onu Fö vqə luca Allaha daha yaxş ı ş ü kr etmə yə, minnə tdarlı q bildirmə yə sö vq edir, gü cü nü ç oxaldı r, onu bilik ə ldə etmə yə və imanı nı artı rmağ a yö nə ldir. Belə sevinc tə rifə layiq haldı r və dü nyə vi gö zə lliklə r və nemə tlə rin doğ urduğ u ş adyanalı q­lardan fə rqlə nir. Belə ş ə nliklə r mə zə mmə t olunmağ a layiqdir və buna gö rə, Qarunun qə bilə daş ları ona demiş dilə r: “(Malı na qü rrə lə nib) sevinmə. Ş ü bhə siz ki, Allah (malı na qü rrə lə nib) sevinə nlə ri sevmə z!.. Allahı n sə nə verdiyində n ö zü nə axirə t qazan (malı nı Allah yolunda sə rf et). Dü nyadakı nə sibini də unutma...” (Qə sə s, 28/76-77). Elç ilə rin tə liminə zidd olan ö z saxta baxı ş ları na sevinə n gü nahkarlardan bə hs edə rə k, Fö vqə luca Allah buyurur:

“Peyğ ə mbə r­lə ri onlara aç ı q-aş kar mö cü zə lə r gə tirdikdə ö zlə rində olan elmə sevindilə r, onlara (kafirlə rə) isə mə sxə rə yə qoyduqları ə zab yetiş di. (Və ya: peyğ ə mbə rlə ri onlara aç ı q-aş kar mö cü zə lə rlə gə ldiklə ri zaman onlar ö z biliklə rinə - batil ə qidə və fə lsə fə lə rinə, ticarə tdə n mə nfə ə t ə ldə edə bilmə k bacarı qları na – qü rrə lə ndilə r. Kafirlə ri istehza etdiklə ri ə zab sardı)” (Mumin, 40/83).

ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ

(10.59) “De: “Allahı n sizə ruzi olaraq (gö ydə n) nə endirdiyini gö rdü nü zmü ki, onun bir qismini haram, bir qismini isə halal etdiniz? ” De: “(Bunu demə yə) Allah Ö zü sizə izin verdi, yoxsa Allaha iftira yaxı rsı nı z? ”

Fö vqə luca Allah insanlara halal edilmiş ş eylə rin bir hissə sini haram, haram edilmiş lə rin də bir hissə sini halal hesab etmə lə ri haqqı nda mü ş riklə rin iddiaları nı tə kzib edir. Allah onlara mə rhə mə t gö stə rə rə k, bir ç ox heyvanları n ə tini yemə yi halal etmiş, onlar isə ö z istə diklə ri kimi onları halal və haram edilmiş lə rə ayı rmı ş lar.

Ey Muhə mmə d! Onlar bu yaramaz iddiaları na gö rə qı nanmağ a layiqdirlə r və buna gö rə də onlardan soruş: “Allahmı bunu sizə icazə vermiş dir və ya siz ö zü nü z Onun adı ndan iftira uydurursunuz? ” Yaxş ı bə llidir ki, Allah onlara belə etmə yə icazə vermə miş di. Bu isə o demə kdir ki, onlar yalanç ı dı rlar.

ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ

(10.60) “Allaha iftira yaxanları n Qiyamə t gü nü barə sində ki zə nlə ri nə də n ibarə tdir? (Onlara ə zab verilmə yə cə yinimi gü man edirlə r?) Allah insanlara qarş ı mə rhə mə tlidir, lakin onları n ə ksə riyyə ti (Allahı n nemə tlə rinə və mə rhə mə tinə) ş ü kü r etmə z! ”

Allahı n adı ndan yalan uyduran gü nahkarlar Qiyamə t gü nü nə fikirlə ş ə cə klə r? Onlar mə ruz qalacaqları iş kə ncə li cə za haqqı nda dü ş ü nə cə klə r və bununla ə laqə dar Fö vqə luca Allah buyurur: “(Ey Peyğ ə mbə r!) Qiyamə t gü nü Allaha qarş ı yalan uydurub sö ylə ­yə n­lə rin ü zlə rini qapqara gö rə rsə n. Mə gə r tə kə bbü r gö stə rə nlə r ü ç ü n Cə hə nnə mdə yer yoxdur?! (Ə lbə ttə vardı r!)” (Zumə r, 39/60).

Allah insanlara bö yü k mə rhə mə t gö stə rir və onlara bol-bol hə diyyə lə r bə xş edir, lakin insanları n ə ksə riyyə ti Ona ya layiqincə ş ü kr etmir, ya da Onun nemə tlə rində n istifadə edə rə k gü nah iş lə r tö rə dir və yaxud da Onun qulları na nazil etdiyi nemə ti ü mumiy­yə tlə, inkar edirlə r. İ nsanlar arası nda ö z Rə bbinin nemə tlə rini etiraf edə n, Ona hə md edə n, Onun bə xş etdiyi nemə tlə ri xeyirxah iş lə r ü ç ü n sə rf edə n minnə tdar qullar hə qiqə tə n ç ox azdı r.

Bu ayə yə istinad edə n İ slam alimlə ri tə sdiq edirlə r ki, bü tü n ə rzaq mə hsulları, İ slam ş ə riə ti ilə haram edilə nlə rdə n baş qa, halal hesab olunur, ç ü nki Fö vqə luca Allah Ö zü nü n sə xavə tlə nazil etdiyi nemə tlə rində n bə zilə rini ə sassı z olaraq haram elan edə n gü nah­karları qı namı ş dı r.

ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ ﰋ ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ ﰐ ﰑ ﰒ ﰓ

Sə n hansı bir iş də olsan, Quran­dan nə oxusan, siz nə iş gö rsə niz, ba­ş ı ­nı z ona qarı ş ar­kə n Biz ş ahidiniz oluruq. Nə yerdə, nə də gö ydə zə rrə qə də r bir ş ey Rə bbində n gizli qalmaz. Bundan da­ha kiç iyi və daha bö yü yü yoxdur ki, aç ı q-aydı n Kitabda ol­ması n”.

Fö vqə luca bu ayə də bildirir ki, Ona mə xluqları nı n bü tü n hə rə kə tlə ri olduğ u kimi mə lumdur. Ona onları n iş lə diklə ri və istirahə t etdiklə ri vaxt da bə llidir. Bu isə o demə kdir ki, insan Allahı n onu daima mü ş ahidə etdiyini yadda saxlamalı dı r. İ nsan ö z dü nyə vi və ya mə nə vi hə yatı ü ç ü n nə edirsə, Mü qə ddə s Qurandan nə oxuyursa, hansı bö yü k və ya kiç ik bir iş i gö rü rsə, Fö vqə luca Allah onun bu tə ş ə bbü slə rini ə vvə ldə n axı ra qə də r mü ş ahidə edir. Qoy insanlar bir iş ə baş ladı qları zaman Allahı xatı rlası nlar və hə r hansı iş i sə mimi və sə ylə yerinə yetirsinlə r. Qoy onlar onları mü ş ahidə edə n, onları n zahiri davranı ş ı və daxili alə mini bilə n Fö vqə luca Allahı n qə zə bində n ç ə kinsinlə r. Onun elmi və baxı ş ı gö ylə rd&