Лемнің шынайы бейнесін қалыптастыратын дамыған материалистік дүние туралы

Материализм - материя, табиғ ат, болмыс алғ ышқ ы, ал сана, рух, ой - материяның қ асиеті болғ андық тан туынды деп санайтын, идеализмге тү бірінен қ арама-қ арсы ғ ылыми-философиялық бағ ыт.

Материалисттік ілім бойынша дү ние, табиғ ат мә ң гілік, ол жаралмайды да, уақ ыт пен кең істікте шексіз-шетсіз ө мір сү реді. Материализм адам санасын, ойын сыртқ ы дү ниенің бейнесі деп қ арастырып, дү ниені танып білуге болатынын дә лелдейді. Философия тарихы - бірі-біріне қ арама-қ арсы екі бағ ыттың - Материализм мен идеализмнің кү рес тарихы.

Тарихы

Ілімнің тарихи дамуының барысында Материализмнің 3 тү рі айқ ындалады:

антикалық Материализм,

метафизикалық механисттік Материализм,

диалектикалық материализм.

Материализмнің алғ ашқ ы басты формасы (антикалық Материализм) ертеде Қ ытайда, Ү ндістанда, Грекияда қ ұ лдық қ оғ ам тұ сында ғ ылыми білімдердің ә лі дами қ оймағ ан шағ ында қ ұ л иеленушілердің прогрессивті топтарының дү ниеге кө зқ арасы ретінде пайда болғ ан. Ежелгі философтар (Лао Цзы, Ян Чжу, Ван Чун - Қ ытайда, локоята мектебі - Ү ндістанда, Фалес, Гераклит, Анаксагор, Демокрит, Эпикур - Грекияда) материалисттік кө зқ арасты ұ стағ анымен, ө з қ ағ идаларын ғ ылыми дә лелдеуге, негіздеуге мү мкіндік болмағ ан. Табиғ атты еш қ оспасыз ө з қ алпында қ арайтын Материалисттік кө зқ арас олар ү шін дә лелдеуді керек қ ылмайтын, ө зінен-ө зі тү сінікті ақ иқ ат болды. Олар сонымен қ атар табиғ атты мә ң гілік ө згерісте, дамуда деп стихиялық диалектика тұ рғ ысында қ арағ ан. Алайда табиғ атқ а тә н жалпй байланыс терең дә лелденбеген, талданбағ ан. Қ оғ амды тү сінуде идеалисттік тұ рғ ыдан аспағ ан. Ежелгі материалисттер сол тарихи жағ дайда материя мен сананың ара-қ атынасын толық тү сінбей, материя мен сананың сапалық ерекшеліктерін аша ламағ ан.

Материализмнің тарихи екінші басты формасы - 17-18 ғ -да буржуазияның кө зқ арасы болғ ан метафизикалық механисттік Материализм (Бэкон, Гоббс, Джон Локк - Англияда, Гассенди - Францияда, Спиноза - Нидерландыда, жә не 18 ғ -дың француз материалисттері - Ламерти, Дидро, Гальвеций, Гольбах т.б.). Метафизикалық механисттік Материализм сол кездегі жаратылыстану ғ ылымдарымен, ә сіресе механикамен ө зара тығ ыз байланыста дамығ ан. Механика заң дарын абсолюттендіріп, бү кіл табиғ атты, тіпті ә леуметтік қ ұ былыстарды да механика заң дары тұ рғ ысынан тү сіндіруге ұ мтылғ андық тан (механикалық детерменизм), бұ л Материализм метафизикалық механисттік деп аталғ ан. Метафизикалық механисттік Материализм заттарды, табиғ ат қ ұ былыстарын бір-бірінен айырып, ө зара байланыстан тысқ ары, жеке дара бө ліп алып, даму процесінде емес, мә ң гілік ө згермейтін, қ озғ алмайтын дайын қ алпында қ арастырылғ ан. Адам танымы тек объективтік мазмұ ны жағ ынан алынып, танымғ а тә н белсенділікке, ойлау формаларына талдау жасау мә селесі тысқ ары қ алғ ан.

Метафизикалық механисттік Материализмнің даму шың ы - 19 ғ -ғ ы неміс философы Л.Фейербахтың антропологиялық материализмі.

19 ғ -дың 40-шы жылдары Карл Маркс пен Фридрих Энгельстің диалектикалық материализмі - материализмнің жоғ ары сатысы болып есептеледі.

Материализмнің жоғ арыда аталғ ан басты тарихи ү ш тү рімен қ атар аралық қ осалқ ы тү рлері де бар. Олар:

Кө не Шығ ыстың диалектикалық материализмі

Қ айта ө ркендеу дә уірінің диалектикалық материализмі

метафизикалық жә не диалектикалық диалектикалық материализмнің аралығ ындағ ы тү рі. Мысалы, 18 ғ -дың Толанд, 19 ғ -да Сен-Симон, орыстың Белинский, Грецн, т.б. десократтары,

орта ғ асырдағ ы діни-идеалисттік философиядағ ы диалектикалық материалисттік тенденциялар (ә л-Фараби, Ибн Сина, Ибн Рушд, т.б.)