Ажылық туризм.

Қ ажылық сө зі pilgrimage, яғ ни қ ажылық мақ сатта қ асиетті, киелі жерлерге саяхат жасау деген мағ ынаны білдіреді. Қ ажылық туризм саласы киелі жерлерге табынып, оларғ а сыйынумен тү сіндіріледі

Қ ажылық жасаудағ ы негізгі мақ саттар:

- жанның тыныштығ ын жә не денені физикалық демалдыру

- туғ ан – туысқ андар мен бауырларғ а арнап дұ ғ а оқ у

- Аллах қ алағ ан жә не бұ йырғ ан істерді жасау

- кү нә лардың кешірілуін тілеу

- тә ң ірден жіберілген несібеге рахым келтіру

- сенімге берік болу

- Аллахтан қ орқ у жә не бағ ыну

Қ ажылық туризмі мынандай топтарғ а бө лінеді:

1. қ атысушылардың саны мен отбасы мү шесінің саны бойынша – жеке, отбасылық жә не топтық қ ажылық;

2. саяхаттың болу ұ зақ тығ ына байланысты – қ ысқ а жә не ұ зақ уақ ыттық қ ажылық;

3. мезгіл бойынша – жыл бойғ ы жә не арнайы мемекелерге байланысты қ ажылық;

4. саяхаттау обьектісіне байланысты – конфессионалды қ ажылық аймақ тарғ а (шіркеу, монастырь) жә не табиғ ат аясына саяхат (ө зен, кө л, тау,);

5. қ ажылық обьектінің орналасуы бойынша – ішкі (мемлекет шекарасы аумағ ында) жә не шетелдегі қ ажылық;

6. қ алау бойынша қ ажылық – жан қ алауы бойынша жә не міндеттелген қ ажылық.

Қ ажылық туризмнің негізгі аумақ тары:

- православтық ТМД елдері: Рессей, Белорусия, Молдова;

- католицизмдік жә не протестанизмді ұ станатын Еуропа елдері;

- христиандық ты ұ станатын Солтү стік Америка елдері;

- христиан дінін ұ станатын Латын Америка елдері;

- ислам дінін ұ станатын Солтү стік Африка елдері;

- ислам дінін ұ станатын Шығ ыс Азия елдері;

- индуизм, буддизм, джайнизм жә не ислам дінін ұ станатын Оң тү стік Азия елдері;

- буддизм, синтоизмді ұ станатын Шығ ыс Азия елдері;

- ислам жә не ламанизмді ұ станатын Орталық Азия елдері;

- ислам жә не буддизмді ұ станатын Орталық Азия елдері.

Қ ажылық қ а шығ ушы туристтердің қ ызмет кө рсету сапасына, тамақ тандыру, орналастыру қ ызметтеріне кө п мә н бере бермейді. Олар қ ажылық кезінде шіркеулер мен мешіттерде тү нейді. Ал тамақ жағ ынан мү лдем ас талғ амайды. Мұ нда тамақ тандыру ө те қ арапайым тү рде болады. Ислам діні бойынша қ ажылық ораза айында міндеттелген. Мұ сылмандар қ ауымы қ ажылық кезінде ораза ұ стап, ө здеріне мол сауап жинайды.

Адамдар психологиялық жағ ынан жан тыныштығ ын қ алай отырып, Ү ндістан, Тибет, Қ ытай, Непал жә не Жапония елдеріне саяхат жасайды. Жанның тыныштығ ын сақ тауғ а кө мектесетін қ ажылық туризмі сауық тандыру туризммен тығ ыз байланыста. Мысалы; Ү ндістандағ ы осындай аймақ тар аювердік сауық тандыру кешені орталық тары болып табылады. Аюверда бұ л адамның организмін қ алпына келтіріп, оның денесі мен жанының гармонияғ а ие болатындай жағ дайғ а жеткізетін ғ ылыми сауық тандыру кешені болып табылады.

Сонымен қ атар, кө п азаматтар Қ ытай еліне цигунмен айналысу ү шін саяхат жасайды. Цигун адамның қ озғ алысына жә не демалуына қ атысты жаттығ улар кешені. Цигун адамдарғ а толық кү ш жинауына кө п септігін тигізеді.

2. Экскурссиялық танымдық бағ ыттағ ы діни туризм

Діни туризмнің бұ л тү рі негізінен туристтердің ұ йымдастырылғ ан маршрут бойынша жү зеге асады. Оның қ ажылық туризмнен айырмашылығ ы, ол тек қ ана арнайы діни мерекелерде ғ ана ұ йымдастырылмайды, сонымен қ атар ол кез келген мезгілде ө з қ ызметтерін туристтерге ұ сынады. Мұ нда туристтер саяхат шеккен аймақ тың кө рікті жерлеріне барып, дін тақ ырыбына байланысты ө ткізілген мұ ражайлар мен кө рмелерге қ атыса алады.

Экскурссиялық діни бағ ыттағ ы діни туризмнің негізгі қ ызметі туристтерге арналғ ан экскурссия болып табылады. Экскурссия туристтердің аймақ тың діни жағ ынан қ арастыруғ а жә не бағ алауғ а мү мкіндік береді. Туристтердің танымдық кө зқ арастарына оң ә сер етуіне септігін тигізеді. Бұ л процестің барлығ ы бір маршрутқ а бойынша жү зеге асады. Бұ л маршрут діни мақ сатта қ асиетті жерлерге саяхат жасаудан тұ рады. Экскурссиялық танымдық бағ ытта жү зеге асатын туризмнің тү рі туризм инфраструктурасымен байланыста болады. Мұ нда туристтерге сапалы қ ызмет кө рсету басты алғ ышарттардың бірі болып табылады. Қ ызмет кө рсету дә режесі сапа стандарттарына сә йкес келуі керек. Турфирмалар туристтерді орналастыру, тамақ тандыру жә не маршрут ұ йымдастыру қ ызмет тү рлерін кө рсетеді.

Діни туризмнің индустриясы ө з алдына туристік индустрияның бө лігі болып табылады. Діни туризм саласында 4 сегментті атауымызғ а болады:

1.орналастыру кә сіпорны – қ онақ ү й, кепинг, жатақ хана

2.тамақ тандыру кә сіпорны – арнайы мамандандырылғ ан тамақ тандыру орындары, мейрамхан, кафе, асхана, бар

3 транспорт

4. діни орталық обьектілері.

Діни турист -ө зінің тұ рғ ылық ты жерінен жарты жылдан кө п емес уақ ытқ а, діни сенімдеріне байланысты қ асиетті жерлерге сапар шегеді. Діни туризм, негізінен, екі топқ а бө лінеді:

· Зиярат ету

· Экскурсиялы- танымдық бағ ыттағ ы діни туризм

Зиярат ету туризмі- сенуші туристердің қ асиетті жерлерді аралауғ а, оларғ а табынуғ а ұ мтылуы.

Зиярат етудің себептеріне келесілерді келтіруге болады:

· Физикалық жә не рухани жайсыздық тардан аластану;

· Туғ ан-туық андары ү шін жалыну;

· Болашақ та сә тті болу;

· Қ ұ дайдың алдында парызды орындау;

· Кү нә ларынан арылу;

· Оғ ан берілген бар жақ сылық ү шін ризашылығ ын білдіру;

· Діни сенімділігіне адалдығ ын білдіру;

· Дінге ө згелерді тарту мақ сатымен;

· Ө мірдің мә нін тү сіну мақ сатымен.

Зиярат ету - адам мен шынайы ө мірдің арасындағ ы ерекше қ арым қ тынас. Зиярат етудің мақ саты: қ андай да қ иындық тарғ а тап болмаса да, адамдардың шынайы ниеттерімен сеніп, саяхаттауы, материалды қ ажеттіліктерден рухани азық ү шін бас тарту.

Индуизм, православие жә не католицизмде кө біне жаяу жү ру кең қ олданылады.

Адамдар кө біне ө здерінің кү нделікті жағ дайларында салт дә стү рлерін орындауғ а мұ ршалары болмағ ан жағ дайда зиярат етеді.

«Зиярат (поломничество)» термині, филологтардың айтуы бойынша «пальма» деген сө зден шық қ ан дейді. Себебі " Вход Господень в Иерусалим" мейрамы кезінде Ә улие жерден келген ең алғ ашқ ы христиан зиярат етушілері, осы пальма ағ ашының жапырақ тарын алып келген дейді. Иисус Христос Иерусалимге триумфальды келіп жеткенде, сенушілер оның жолын пальма жапырақ тарымен безендірген екен.

Ресейде бұ л мейрам «Вербті жексенбі» деген атауғ а ие болғ ан.

Жалпы, зиярат етудің дә стү рлері тамырмен терең ге жетеді.

Ү ндістанда байырғ ы кезең дерден қ асиетті жерлерге зиярат етіп, осы ісімен олар ә ртү рлі ә улиелерінің таза энергетикасын сің ірген.

Ежелгі Грецияда елдің ә р бұ рышында тұ ратын адамдар, Дельфадағ ы храмда тұ ратын кө ріпкел Пифияғ а жорамал тындау ү шін баратын.

Орта ғ асырларда зиярат ету кең кө лемде тарала бастады.Пилигримдердің Палестинағ а саяхаты б.з.б III ғ асырда басталды.Император Константин кезінде Иерусалимде бірнеше храмдар салынғ ан еді.Мысалы, Храм Гроба Господня.

XV ғ асырларда Еуропадағ ы зиярат етушілерге арнайы маршрут немесе «жол» жасалынды. Ол Рона аралдарынан Иордан ө зеніне дейінгі аралық ты қ амтыды. Дегенменде ең алғ анқ ы зиярат маршруттар немесе «итенирарии» VIII ғ асырда Византия елінде, грек тілінде жазылғ ан. Пилигримдердің араларындағ ы ең танымал итенирарии «Антиохиядан Иерусалимге дейін, Сирия, Финикия жә не Палестинаның қ аситті жерлері туралы қ ысқ аша сипаттама»еді. Бұ л итенирарииді XII ғ асырда византиялық Иоанном Фокой жазғ ан. Крестік сапарлар Ә улие жерге зиярат етуді салтқ а енгізді.

Қ азіргі таң ғ а ІТО сараптамасы бойынша бұ л жерге200 млн. адам зиярат етеді.

Зиярат ету туризмінің негізгі аймақ тары:

· ТМД православты республикалары: Ресей, Украина, Белоруссия, Молдова;

· Католицизм жә не протестантизм доминаты болып келетін шетел Еуропасы;

· Христианства доминаты болатын Солтү стік Америка;

· Христианства жә не жергілікті халық тың сенімі басым Латын Америкасы;

· Ислам діні басым Солтү стік Африка;

· Ислам басым, бірақ христианства жә не ұ лттық діндер Шығ ыс жә не Батыс Африка;

· Ислам діні, христианстваның анклавтары мен иудаизм басым Батыс Азия;

· Индуизм, буддизм, сикхизма, джайнизм, сонымен қ атар ислам Оң тү стік Азия;

· Буддизм, ислам жә не индуизм анклавтарымен Оң тү стік Шығ ыс Азия;

· Синтоизм, буддизм жә не конфуцизм басым Шығ ыс Азия;

· Ислам, Ламаизм, бон діні доминаты Орта Азия (Тибет);

· Буддизм жә не ислам дінінің жеке анклавтары басым Орталық Азия.

Ал, Экскурсиялы- танымдық бағ ыттағ ы діни туризмге келетін болсақ, бұ л туристердің діндермен танысуына, олардың сол дінге байланысты салт дә стү рлеріне қ атысуғ а, діндарлармен крестік шерулерде шеруге, музейлерді аралуғ а жә не т.б.сан алуан мә дени-тарихи ескерткіштерін кө ріп ө зін ө зге діннің тұ тастай бө лігі ретінде сезінуге мү мкіндік береді.Бұ л діни туризмнің тү рі ғ ылыми туризмнің діни бағ ытымен ө те тығ ыз байланысты. Ғ алымдар діни сенімдері ерекше мемлекеттерді зерттеп, олардың наным сенімдерімен танысады. Ежелгі діндердің қ олжазбаларын, мә дени жә не архитектралық формаларын зерттейді. Бұ ндай саяхаттар жиі емес, алайда олар туристік сапарлардың географиясын кең ейтеді. Қ азіргі таң да батыста жә не Ресейде Шығ ыс елдеріне, яғ ни, Қ ытайғ а, Ү ндістанғ а, Жапонияғ а қ ызығ ушылық жиі білдіруде. Жойылып бара жатқ ан діндердің отандарына барып, олардың ерекшеліктерін ұ ғ ынуда.Мысалы, Мысыр, Месопотамия, Греция, Италия жә не Орталық Америка.

Неізігі.

2.1. Ислам дініндегі діни туризм

Діни туризм ислам дінінде ө те жақ сы дамығ ан. Оғ ан негізгі себеп, ә рбір мұ сылман ө мірінде ең болмағ анда бір рет қ ажылық қ а Мекке мен Мединағ а баруы.Ерешеліктері: ай кү нтү збесіне байланысты ө згеріп отыртын хадж уақ ытында бірдестен мұ сылмандардың кө птеп келуі; ө зге дін ө кілдері, ислам дінінің ең таза жә не қ асиетті жеріне кіру рұ қ сат етілмеуі, яғ ни басқ а дін ө кілдерінің экскурсионды танымдық діни туризм жасай алмауы.

Ислам дінінің діни обьектілері.

Ислам дінің де қ ажылық сапар Арабияда орналасқ ан Мекке жә не Медине қ алаларына сапар болып саналады.

Бұ л зиярат екі тү рге бө лінеді:

1) хадж (ү лкен зиярат);
2) умра (кіші зиярат)

Мекке мен Мединағ а жылына 2 млн-дай адам зиярат етуге барады. Бұ л жерде Дү ние жү зіндегі ең ү лкен мешіттердің бірі Харам бейт Уллах соғ ылғ ан. Ішінде Қ ағ ба орналасқ ан. Қ ағ ба ө зінің сыртқ ы пішініне байланысты осылай айтылғ ан. Арабша “каъаба” сө зі – “текше” дегенді білдіреді. Қ ағ ба исламдық мә дениетке дейінгі ежелгі арабтардың қ олданғ ан қ асиетті тастарынан жасалғ ан. Қ ағ баның шығ ыс бө лігі қ ара лава қ алдығ ы мен метеорит қ ұ рамында болатын базальттан қ ұ ралғ ан. Бұ л қ ара тас (аль-хаджар аль-асвад) - Қ ағ баның сыйынатын басты бө лгі. Бұ л – Алланың қ ұ діреттілігінің символы. Сыйнуғ а келген мұ сылмандар Қ ағ баны сү юге тырысады. Дегенмен де, Қ ағ ба текше емес, оның ө лшемдері 10х12х15 м болып келеді.

Қ ағ баның тө рт жағ ы қ ызыл, сириялық, йемендік жә не қ ара деп аталады.Қ ағ баның беті қ ара матмен жабылып трады, бұ л матаны жылда Мысырда жасалады. Қ ажылардың келуіне аз уақ ыт қ алғ ан кезде, қ ағ баның сыртына ақ мата жабылады.Зиярат ету аяқ талғ аннан кейін матаны ұ сақ тап, жұ ртқ а таратады.

Қ ағ баның есігі жерден 2 м биіктікте тұ рады. Оғ ан жетү ү шін, арнайы саты қ ойылады.

Кө біне Мединағ а сапарды Меккемен байланыстырады.

Екеуіні арасы 300 км.

Бұ л аралық ты қ ажылар автокө лікте немесе самолетте ө теді. Мединадағ ы мешіт, Меккеге қ арағ анда кіші. Мединадағ ы мешітте Мұ хаммед пайғ амбар(с.ғ.с) жерленген.

Мединағ а келген қ ажылар пайғ амбардың ең алғ аш кө руі келген Джабал ал Нур тауына жә не оны аң дышулардан тығ ылғ ан Джабал ат Таур тауына ктеріледі.Қ ажылар шайхастар ө ткен жерлермен танысқ анды жө н кө реді.

Мекке мен Мединадан бө лек те исламдық орталық тар бар. Мысалы, Иеруссалимде, мұ сылмандар шін ө те қ ымбат Омара халифтың мешіті бар.

Мұ сылмандар ү шін маң ызды зиярат ету орындары:

· Стамбулдағ ы Кө к мешіт, бұ рынғ ы София соборы.

· Дамаскідегі Омейядов мешіті

· Бағ даттағ ы Алтын мешіт

· Каирдегі Ибн Тулуна жә не султан Хасанның мешіті

· Делиде Кутб минареті жә не Кувват уль Ислам мешіті.

Меккеге қ ажылық

Егерде де Меккеге сапар Ид аль Адха(Курбан байрам) мейрамына дейін аяқ талса жә не бар қ ажетті істерді 10 кү н ішінде тамандаса бұ л- Қ АЖЫЛЫҚ болып есептеледі.

Ұ зақ тылығ ы салыстырмалы тү рде қ ысқ а, яғ ни келесі кү ніне аяқ талса, зиярат- УМРА деп аталады. Негізінен адамдар қ ажылық кезінде 4 шартты орындауы керек.

1. Ақ тү сті иім кию керек – ихрам

2. Қ ағ баны айналу (таваф);

3. Арафат жазығ ында салтты орындау (вукуф);

4. Арафат жазығ ыннан келгеннен кейін қ айт қ ағ баны айналу.

Меккеге кірерде адамдар ө з мойындарына еркін тү рде шектеулер алады(ихрам). Ихрамның міндеті, адамдарды тазарту, оларды бағ ыттас, тең жә не аянбаушылық ты қ алыптастыру. Зиярат етушілер ө здерінің ә леуметтік жағ дайларына қ арамастан, бірдей киім киіп, Аллахтың алдын бас иеді.

Сонымен, қ ажылық адамдардың ихрамғ а аттағ анынан басталады. Зиярат ету кезінде арнайы полицияө кілдері тыныштық пен қ ауіпсіздік ү шін жауап береді. Сауд Арабиясының заң ы ө те қ атал.