Шығыс Қазақстанда емдеу-сауықтыру туризмі дамитын болады

Ө скеменде елдің барлық ынталы министрліктері мен ведомствалары, «Қ азына» ОДҚ, жергілікті билік органдары мен кә сіпкерлерінің қ атысуымен мемлекеттік бағ дарлама негізінде туристік кластерді дамыту жө нінде кең ес ө тті Биыл аталмыш бағ дарлама туризмді дамыту жө ніндегі жалпы мемлекеттік бағ дарламаның жоспарына кірген – Қ апшағ ай, Бурабай, Ақ тау жә не Шығ ыс Қ азақ станда жү зеге аса бастағ аны мә лім. Бастапқ ы 3 ө ң ірде жұ мыс басталса, шығ ыста – бұ л осы тақ ырыптағ ы алғ ашқ ы отырыс болып табылады. Біз шығ ыста емдеу-сауық тыру туризмін дамыту идеясын қ олғ а алғ ымыз келеді. Бұ л жерде пантомен, лаймен, родонмен емделуге болады. Біз одан ә рі жетілдіре тү су ү шін осы ө ң ірдегі 5 жобаны таң дадық. Мұ нда бюджеттік қ аржыдан жолдар, байланыс, сумен қ амтамасыз ету, кө лік жә не коммуникациялық инфрақ ұ рылым қ ұ рылмақ. Бұ л – Алакө лдегі «АНА» емдеу-сауық тыру кешені, «Қ атон-Қ арағ айдағ ы» пантоемдеудің сауық тыру-туристік кешені, «Климовка» демалу базасы, «Алтай Альпісі» демалу базасын жаң ғ ырту жә не «Алтай – алтын таулар» трансшекаралық туристік маршрутындағ ы «Алтай Номады» қ азақ стандық бө лігін жасақ тау. Кең ес барысында ШҚ О-да емдеу-сауық тыру туризмін дамыту мә селелері жө нінде тұ рақ ты жұ мыс тобы қ ұ рылды, оғ ан 17 адам кірді. ШҚ О ә кімі Жә нібек Кә рібжановтың ұ сынысымен алдағ ы екі аптада министрлік пен ә кімдік арасында инвестициялық жобаларды жү зеге асыру саласында ынтымақ тасу туралы келісімнің жобасын жасау ұ йғ арылды
" Рахман бұ лақ тары" ЖШС 1995 жылдың 12 қ ыркү йегінен бастап Шығ ыс Қ азақ стан облысының заң басқ армасында тіркелген. Қ ызметтің негізгі бағ ыттары:
Ботанико-минерологиялық тапсырыс беруші мен Шығ ыс Қ азақ стан облысының Катон-Қ арағ ай ұ лттық паркінің аумағ ында орналасқ ан «Рахман бұ лақ тары» бірегей биік таулы санаторий-профилакториясының базасында санаториялық -курорттық емделу. Санаторий 120 орынғ а арналғ ан, бағ дары - бальнео-терапевтік, негізгі емдік фактор болып табиғ и минералды термальды жерасты радонды сулары болып табылады. Мынадай ауруларды емдеуге пайдаланылады:

· Қ орғ аушы-қ озғ алтқ ыш аппаратын

· Сү йек-бұ лшық ет жү йелерін

· Жү йке тамырларының орталық жә не шеткі жү йелерін

· Эндокринді жү йесін

· Гинекологиялық ауруларды (бедеулік т.б.)

· Тері ауруларын (псориаз)

" Княжьи горы" (Ө скемен қ аласынан 35 км жерде) тау шаң ғ ылық комплексінде белсенді қ ысқ ы демалуды ұ йымдастыруғ а тө мендегілер кіреді:

· Тау шаң ғ ылық кө тергіш қ ұ рылғ ы (зә кірлік) 1380 м

· екі трасса 1500м и 2000 м

· 40 орынғ а арналғ ан жайлы қ онақ ү й

· кафе-бар

· орыс моншасы

· бильярд

· таулық жә не жү гіріс шаң ғ ыларын прокатка беру

· атпен жә не шанамен серуендеу.

12. Туризм жылдан-жылғ а ә лемдік экономикағ а ә сер етіп, сонымен қ атар жеке елдерде ә леуметтік-экономикасының дамуына ә серін тигізіп жатыр. Осы арқ ылы туристік сапарғ а қ атысушы адамдар саны ә рдайым ө сіп отырады.

Ең басты халық аралық туризмнің ә лемдік экономикағ а зерттеу ық пал бағ ыты – туристік нарық анық тамасы. Болжаулық туристік нарық турситік қ ызмет тү рін ұ сынушы мен келісімге келе алатын потенциалдық мү мкіншілігі бар барлық сатып алушыларды ө зімен ұ сынады. Бірақ шын мә нінде туристік сұ раныс болжауы жә не нақ ты нә тиже сай келмейді.

Ә р елде шет елдік қ онақ тардың келу бағ алық саны ДТҰ методикасы бойынша іске асады. Бұ л ә р елде республика аралық дең гейде біркелкі статистикалық санақ жү ргізу ү шін қ амтамасыз етеді.

ДТҰ -ның мә ліметі бойынша 15 жыл ішінде (1975-1990 жыл аралық) халық аралық туристер келу саны екеселенді. 1975 жылы 222 млн келуші туристер тіркелген, ол 1990 жылы олардың саны 457 млн-ғ а дейін дейін кө терілді. 1991 жылы халық аралық туризм дамуы жай қ озғ ала бастады, бірақ 1992 жылы қ айта орнына келе бастады. 1993 жылы келушілер саны 500 млн ғ а жуық жетті.

1999 жылы ә лемдік халық аралық туризмде келушілер саны 1998 жылғ а қ арағ анда 3, 2 % - ғ а ө скен, 657 млн қ ұ райды.

2001 жылытуризм ә лемдік индустриясында қ иын кезең болды. Мысалы АҚ Ш-ғ ы террористік акт жә не ә лем экономикасында кө птеген салаларындағ ы дағ дарыс жағ дайлары халық аралық туристік нарық тың дамуына кері ә серін тигізді. Осы жағ дайларғ а байланысты барлық саяхаттаушылардың саны 1, 3 %-ғ а тө мендеді. Осығ ан байланысты 4.1 суретте керсетілген.

1970-2001 жылғ ы халық аралық туристік келу жә не тү су

Туристік нарық тың маркетингтік бақ ылау жә не жеке елдердің салым бағ асының, ә лем туризмінің халық аралық туристік нарық тың даму мақ сатында екі тү рге бө лінеді: туризмнің шығ у нарығ ы елден қ анша рет шық қ анына байланысты анық талады, ал кіру туризмі қ анша рет келгеніне байланысты анық талады. Жалпы кіру, шығ у саны халыаралық туризмнің ел-реципиенті жә не ел-генераторы арқ ылы орналастырылады.

Туристік потоктың генерировалық тү ріне туристік қ ызметтік импортты ұ сынады, ал ө з елінде шетел туристерін кү тіп алу жә не қ ызмет кө рсету – халық аралық туристік қ ызмет кө рсету экспорт тү рі.

ХХI ғ -ң басында халық аралық туристік қ ызмет кө рсету экспорты бойынша, ел лидерлері бірінші ондық білгіленді. 4.2 сурет бойынша.

Таблица 4.2 2001 жылғ ы бірінші ондық, туристік қ ызметті экспорттаушылар бойынша.

Осы кө рсеткіш бойынша халық аралық кіру нарығ ы халық аралық туризмнің тү сім кө лемі бойынша анық талады, шетел қ онақ тарының туристік қ ызметтерге жұ мсалатын шығ ын негізі болып табылады.

Халық аралық туризмнің шығ у нарығ ының ө лшемі елден шет елдерге шығ у резиденттерінің саны бойынша анық талады жә не олардың шет елге келгеннен кейінгі жұ мсалғ ан ақ ша сомасы.

Халық аралық туристік шығ ындар «шет елдерге шығ ушы қ онақ тардың шығ ыны, сонымен қ оса ұ лттық тасымалдауғ а халық аралық тасымалдау тө лемі. Сә йкестік мінездеме мақ саты бойынша халық аралық валюталық ө ор тө лем балансы халық аралық тасымалдау шығ ындары жеке сызық та кө рсетілу қ ажет.

Шет елдің туризмнен кіріс сомасы бойынша бірінші ондық тағ ы лидер елдерін кө рсетеміз.

2000 жылғ ы шетелдік туризмнің туристік қ ызметтерді экспорттаушылардың соммасы. Бірінші ондық елдер.

Нақ ты туристік қ ызметті ө ндірушілерге турларды сату санын мақ сатты туристік нарық та анық тау болып табылады.

Маркетингтік стратегиялық шешімді ө ндіру ү шін мақ сатты сегментті таң дау, ө тіс каналдарын, бағ а саясатын жетілдіру жә не кө птеген басқ а да тапсырмалардың шешімін зерттеу нарығ ында ә рдайым жү ргізіп отыру қ ажет.

Келесі туристік нарық тың зерттеу мақ саттары:

· нарық тағ ы тенденциялық ө згерісті айқ ындау жә не жалпы мінездеме беру;

· нарық тағ ы бә секелестік жағ дайын бағ алау;

· негізгі қ олданушыларғ а мінездеме беру:

· осы нарық тағ ы қ ызметті жә не ө німнің алғ а басу системасын анық тау;

· сыртқ ы ортаның даму тенденциясының туристік ұ йым жұ мысына ә сер ететінін айқ ындау жә не тағ ы басқ а.

Осы зерттеу нә тижесінде нарық конъюнктурасын белгілі (кезең дегі) уақ ыттағ ы оның жағ дайын, экономикалық ө зара ә рекеттерін, ә леуметтік-экономикалық, ә леуметтік-саясаттық, табиғ и жә не басқ а факторларды анық тайды.

Туристік нарық тың конъюнктурасын мына параметрлер мінездеме береді: туристік қ ызметтің ұ сыныс жә не сұ раныс қ арым-қ атынасы, кіріс жә не бағ а сә йкестігі, мемлекеттік басқ ару дә режесі.

Нарық тың конъюнктуралық анализ обьектілері мыналар:

· нарық қ атысушылары (партнерлар, жеткізушілер, делдалдылық, қ олданушылар, бә секелестер)

· ө ндірістің кө лемі, динамикасы, қ ұ рылымы жә не жеке туристік қ ызметті пайдалану (бә секелестік фирмалар, олар арқ ылы жасалғ ан туристік қ ызметтің кө лемі, ә р тү рлі ұ сынылатын маршруттар мен қ ызметтер, ұ сыныс жә не сұ раныс ө зара қ арым-қ атынасы).

· Резерв дә режесі (қ олданушылар ортасында турфирманың мү мкіншілігін жоғ арылату, маршруттарды географиялық ұ лғ айту, қ ызмет атаулары)

· Бағ а динамикасы (бә секелестерде, туристік қ ызметтерге сә йкес орта нарық тық курс бағ асы);

· Нарық қ ұ рылымында жарнамалық жұ мыс, ө ндірістік жинақ таушы ерекшеліктері.

Турфирмалардың даму стратегиясында маркетингтік ө нім нарық анализ конъюнктурасы маң ызды роль атқ арады.

Конъюнктура білімі жә не нарық тық дамуын болжау мү мкіншілігін балауғ а жә не негативті ә сері, осығ ан байланысты ұ йымның жұ мысының нашар жә не кү шті жақ тарына объективті бағ а беру – 8//ЮТ анализі.

8//ЮТ- анализін жү ргізу кезінде туряирмалардың ағ ымдағ ы жағ дайын ішкі фирмалық жә не сыртқ ы факторлардың ә серін қ арастырады.

Сыртқ ы факторларғ а нарық тық макроайналасын мінездеме беретін 8ТЕР-деп аталатын факторлар жатады. 8ТЕР-факторларының анализі кезінде халық аралық туризмде мынадай элементтер қ арастырылады: макроайналасы, экономика, ғ ылыми-техникалық прогресс, саясат орталары, демография, мә дени жә не табиғ и орталары.

Экономика. Туристік нарық тың конъюнктура анализі кезінде экономика жағ дайына жә не орналасу тенденциясына кө ң іл аудару қ ажет (ВВП динамикасы, тө лем балансының жағ дайы, инфлияция процестері, аудан бойынша жұ мыссыздық дең гейі, динамика жә не кіріс дең гейі). Экономиканың факторларғ а демек сұ ранысқ а жә не алушы қ абілетіне ә сер етеді. Жалпы алушы қ аблеттілігі ағ ымдағ ы кіріспен, бағ а дең гейімен, несие дамуы жә не нақ ты жинақ қ орымен анық талады.

Ғ ылыми - техникалық прогерсс. Осы аймақ қ а ө згерістер ү лкен ең бекпен болжауланады: мемлекеттік белгілі бір саланың дамуындағ ы бірінші кезекте ү лкен корпорациялар қ аражат салуын бақ ылауғ а болады. Кә сіпкерге, ө німді технологиялық ө згерістер қ ызық тырып, ө зінің қ ызығ ушылығ ын жаң а техникалар пайда болуымен бақ ылап отыру қ ажет.

Саяси орта. Бұ л жерде саяси тұ рақ тылық, заң дылық актылар, ө кімет органдарының ісі жө нінде, туризм индустриясының ұ йымдастыру жұ мысын реттеуші, мемлекет арасындағ ы қ арым-қ атынастар, қ оғ амдық институттардың ә сері (мыс: адам қ ұ қ ығ ы).

Демография. Нақ ты жағ дайда бә секелестік бейне факторлары; демографиялық трендтер, жасы бойынша топ-топқ а бө лу, жынысы, ұ лттық қ ажеттіліктері жә не басқ а да статистикалық белгілері болып табылады.

Халық аралық туризмнің аймақ тық келушілер қ ү рылымы (ДТҰ, 2006)

Халық аралық туризмнен тү сетін аймақ тық табыс мө лшері (ДТҰ, 2006)

13. Халық аралық туризм:

v Елге шетелдік валютаны тарту кө зі жә не жұ мысбастылық ты қ амтамасыз ету қ ұ ралы;

v Мемлекеттің ЖІӨ -н ұ лғ айтуғ а ә сер етеді;

v Туризм саласына қ ызмет кө рсететін салалар ашу арқ ылы экономиканы диверсификациялайды;

v Туризм саласында ең бекпен қ амтамасыз ету артқ ан сайын халық тың ә л-ауқ аты жақ сарады.

ü Мұ най ө ндіру жә не автомобиль жасаумен қ атар ең ірі ү ш экспорттық салалар қ атарына кіреді;

ü 40%-ғ а жуық елде шетел валютасын ә келетін негізгі пайда кө зі болып табылады;

ü Ә лемдік ЖҰ Ө -нің 6%-ғ а жуығ ы, ә лемдік инвестицияның 7%-ы, ә рбір 7-ші жұ мыс орны, 11% ә лемдік тұ тынушылық шығ ындар туризм саласына тиесілі;

ü Туристік іс-ә рекет негізінде 2013 жылы 4 млн жаң а жұ мыс орны қ ұ рылды.

ü Халық аралық туризмнен тү сетін кіріс ке елде шетелдік туристер жұ мсағ ан қ аржы жатқ ызылады, оғ ан қ осымша қ ызметтен тү скен пайда мен халық аралық кө лік тө лемі кірмейді.

ü Халық аралық туристік шығ ындар ғ а осы ел азаматтарының шет елде ө німдер мен қ ызметтерді тө леуге жұ мсағ ан қ аржы жатқ ызылады. Шет елге барып-қ айтқ ан жолына кеткен шығ ыннан бө лек ә рбір турист тамақ тануғ а - 40%, орналастыруғ а - 30%, ел ішіндегі тасымалдауғ а - 8%, басқ а да шығ ындарғ а - 22% қ аражат жұ мсайды.

ü Шет елдік туристердің елде жұ мсағ ан шығ ындарының нә тижесінде:

ü 1. Туристік фирмалардың табысы ө седі (тікелей ә сер);

ü 2. Туристік сектордың отандық тауар ө ндірушілердің ө німдеріне сұ ранысы артады, яғ ни ел экономикасының кө птеген секторларында табыс ұ лғ аяды (жанама ә сер);

ü 3. Туристік бизнеспен тікелей немесе жанама байланысы бар халық тың табысы артады, ол тұ тынушылық сұ раныстың ө суіне ә келеді (мә жбү рлі ә сер).

ü Жанама жә не мә жбү рлі ә сер бірігіп екінші ә сер деп аталады.

ü Дү ниежү зілік банктің есептеріне сә йкес, туристерге арналғ ан тауарлар импорты табыстың 15-55% қ ұ райды, ол экономиканың даму дең гейіне жә не туризм индустриясының жергілікті ресурстарғ а бағ ытталғ андығ ына байланысты.

ü Сонымен қ атар, «кө рсету ә серінің» салдарынан туындайтын импорт та бар.

ü

ü Америка мамандарының деректеріне сә йкес, туризм индустриясы (ішкі туризмді де санағ анда) кө птеген елдерде жұ мыспен қ амтамасыз етуші ең ірі салалардың бірі болып табылады (100 млн адамнан астам). Мысалы, Солтү стік Америкада ЖІӨ -нің 5%-ын жә не барлық ең бекпен қ амтамасыз етілгендердің 8%-ын туризм саласы қ ұ райды, ал Батыс Европада бұ л кө рсеткіш 7 жә не 11% сә йкесінше.

Халық аралық туризм ерекшеліктері:

ü * Сыртқ ы саудадан айырашылығ ы – тауарлар мен қ ызметтердің емес, туристердің айырбасына негізделген;

ü * Туристік қ ызметтер оң тайлы емес, олар қ ұ рылғ ан жерінде тұ тынылады жә не сақ талмайды;

ü * Елдің саяси жә не экономикалық жағ дайына тә уелді, сә н мен жарнамағ а байланысты;

ü * Туристік сұ раныс икемді болғ анымен, ұ сыныс икемсіз.

ü * Кө бінесе маусымдық сипатта болады;

ü * Қ аржы мен ең бек кү шін кө п талап ететін салаларғ а жатады;

ü * Туризм саласы ірі жер иегері болып табылады, сондық тан табиғ и ресурстарды сақ тауғ а талап жоғ ары;

ü * Туристерді қ абылдаушы елдер саны туристерді жеткізуші елдер санынан аз болып табылады.

Халық аралық туризм дамуының кө рсеткіштері 2012;