Халықаралық туризмнің даму перспективасы

2000 – 2020 жылдар кезең інде ә лемдік туристік нарығ ының маң ызды сегменті болып круиздар, конгрестік туризм, тақ ырыптық парктер, қ алалық туризм, шытырман оқ иғ алы жә не спорттық туризм жә не сонымен қ атар жағ алаулық демалыс табылады. Соның ө зінде 2020 жылғ а туристік келудің болжамдалғ ан саны 1561, 1 млн. адамды қ ұ райды. Қ азақ стан ү шін бұ л кезең де ә лемдік туристік нарық тың маң ызды сегменті, республикада жеткілікті тү рде туристік-рекреациялық ресурстары бар, шытырман оқ иғ алы жә не спорттық туризм болып табылады.

Г.Харрис жә не К.Кац ө зінің «ХХІ ғ асырда халық аралық туризмді ынталандыру» атты кітабында алдағ ы бірнеше жылда ә лемдік туризмнің дамуының бірнеше тенденцияларын атап кө рсеткен [15]. Бә рінен бұ рын бұ ғ ан:

1.Халық аралық туризм турін ө згертудің тез ө суі. Бұ л бір жағ ынан жаң а мү мкіндіктер ашса, екінші жағ ынан туризм индустриясымен айналысатын адамдарғ а ә рдайым мә селе жасап отырады.

2.Шетелдік саяхаттарды таң дау мү мкіндігі туралы туристердің ақ параттануы жоғ арылады. Сондық танда олар саяхат кезінде ө здерін қ анағ аттандыру ү шін кө п талап қ оятын болып кетті.

3.Адамдардың ө мір сү ру дең гейі ө сті (ә лем елдері бойынша орташа алғ анда – автор ескерпесі) жә не ә лем бойынша қ озғ алу мү мкіндігі жең ілдей тү сті. Бұ л миллиондағ ан халық аралық туристтердің пайда болуына жағ дай жасады.

4.Жаң а қ ызметтер ұ сынады. Кә сіпкерлер демалыс пен сатып алуды, білім мен оқ у, бизнес пен мә дени бағ дарламаларды байланыстыруғ а мү мкіндік беретін айлалы тә сілдер ойлап тапты.

5.Халық аралық туристер ү шін фирмалар арасында бә секелестік кү рес кү шейе тү седі.

6.Қ азіргі заманғ ы ақ параттық технологиялар – интернеттен виртуалды шындық қ а дейін – қ ызметті ұ сынуғ а жаң а жолдар ашады. Оғ ан орындарды брондау, ә р-тү рлі туристтік орталық тар мен кө рнекі орындарды зерттеп білу кіреді.

7.ХХІ ғ асырда туризмнің дамуы тұ рақ ты болады. Бұ л дегеніміз туристің талабы мен ө здері келтіруі мү мкін зиян шығ ынын барынша ескеру тілегінің арасындағ ы тепе-тең діктің сақ талуы.

Туризм саласындағ ы халық аралық қ атынастарды дамытуғ а жасалғ ан қ адамдардың бірі – 1993 жылы Қ азақ станның Бү кілә лемдік Туристік Ұ йымына мү ше ретінде кіруі, туризм саласындағ ы ынтымақ тастық туралы халық аралық келісімдерді бекітуі. Қ азақ стан туристік потенциалғ а бай бола тұ ра, келісімдер қ атарын шет мемлекеттер ү кіметі бастама жасайтынын айтып кеткен жө н. Бұ л қ атынасты реттеу мақ сатында туризм саласын реформалау жә не қ олданыстағ ы тү рлерін қ айта қ арастыру керек.

Мемлекеттік тә уелсіздіктің басынан Қ азақ стан Республикасында туристік сала принципшіл қ ұ рылым мен маң ызды ө згертулерге ие болмады. Қ азақ стандағ ы туризм индустриясының дамымау себептерінің бірі бұ л-экономиканың саласы ретінде мемлекеттік дең гейде онымен мақ сатқ а бағ ытталып айналыспау. Кешендік болжамдауғ а, ұ зақ мерзімді жоспарлауғ а, туризмнің территориялық ұ йымдары жә не мемлекеттік емес қ ұ рылымдарына назар аударылмады. Оғ ан қ оса, туризмнің дамуына жауапты жә не оларды сақ тауғ а қ аржыландыруды қ ысқ арту туризм саласындағ ы жағ дайғ а мемлекеттік басқ арма органдарын жү йелі тү рде қ айта ұ йымдастыру жиі айтылды.

Саланың дамуына кері ә сер етіп тұ рғ ан фактор – туризмнен тү скен табыстың кө п бө лігі жергілікті бюджетке тү сетініне қ арамастан, жергілікті басқ ару органдарының туристік қ ызметтің басымдылығ ын мойындамауы. Тек соң ғ ы ү ш-тө рт жылда Қ азақ стан Республикасының туризм индустриясының тиімділігін қ алыптастыру ү шін тү бегейлі шешімдер қ абылданды.

Туристік саланы қ алыптастыру мақ саттары мыналар: жоғ арытабысты туризм индустриясын қ ұ ру жолымен туризмді экономиканың табысты саласына айналдыру, халық аралық туристік нарық ү шін сапалы, бә секеге қ абілетті туристік ө німді ө ндіріп жә не жү зеге асыра алуы, туристік инфрақ ұ рылымды дамыту; мә дени-тарихи жә не табиғ и-рекреациялық қ орларды ұ тымды пайдалану жә не сақ тау; туристік қ орлардың халық тың барлық буынына қ ол жетерлігін қ амтамасыз ету, туристік қ ызметте тұ тынуды максималды қ анағ аттандыру; туризм саласында мемлекеттік жә не жеке қ ұ рылымдардың ә рекеттестігінің тиімділігін жоғ арылату; туризм саласында кіші жә не орта кә сіпкерлікті дамыту.

Алғ а қ ойылғ ан мақ саттарғ а жету ү шін келесі мә селелерді шешу қ ажет: туризм саласындағ ы мемлекеттік саясаттың белсенділігін арттыру; туристік қ ызметті реттеу жү йесін жетілдіру; туризм индустриясының қ ұ қ ық тық, ұ йымдастырушылық жә не экономикалық негізін ә рі қ арай дамыту; салық тық жең ілдік, мемлекеттік кепілдік жә не мемлекеттік қ олдаудың басқ а да шараларын ұ сыну арқ ылы туристік нарық ты қ орғ ау; туристердің қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету; тартымды туристік нарық ретінде Қ азақ стан имиджін қ алыптастыру; ақ параттық қ амтамасыз ету жү йесін жетілдіру; туризм саласындағ ы ғ ылыми зерттеуді терең дету; халық аралық стандарттарғ а сә йкес туризм саласының қ ызмет кө рсетуінің статистикалық есеп ә дістемесін қ ұ растыру; туристік объектілерінің қ ұ рылысы мен қ айта қ ұ ру ү шін отандық жә не шетелдік инвестицияларды тарту арқ ылы туризм инфрақ ұ рылымын дамытуғ а жағ дай жасау; туристік қ ызметті лицензиялау, сертификаттау жә не стандарттау негізінде туристерге қ ызмет кө рсету сапасын жақ сарту; туризм саласындағ ы кадрларды дайындау жә не мамандануын жоғ арылату жү йесін дамыту; туризм саласында халық аралық ынтымақ тастық ты дамыту; мә дени мұ раны сақ тау жә не қ оршағ ан ортаны қ орғ ау шараларымен қ амтамасыз ету, оларды жү зеге асыру.

Барлық ө ркениетті ә лем негізгі туристік ағ ынды ө зіне тартуғ а тырысады, себебі, туризм мемлекет бюджетінің табыс бө лігін толтыратын маң ызды табыс кө здерінің бірі болып табылады. Сондық танда, Қ азақ станғ а шетелдік туристер ағ ынын арттыру қ ажет. Бұ л мақ сатта туристік ұ йымның қ ызметін келу туризмін дамытуғ а қ айта бағ дарлау қ ажет. Бұ л бірінші кезекте кө ліктің (кесте 4) [11], орналастыру орындарының, кадрлық қ амтамасыз етудің жағ дайына тә уелді.

Жалпы айтқ анда, қ азіргі таң да Бү кілә лемдік туристік ұ йымның біздің елге деген сенімі зор. Ө йткені, Қ азақ станда саяси тұ рақ тылық бар, халық тар арасында достық пен ынтымақ тастық қ алыптасқ ан, одан кейін туристерді қ ызық тыратын тамаша жерлеріміз бар. Осының бә рі еліміздің саяси имиджін қ алыптастыруғ а ө з септігін тигізуде. Саяси имидж дегеннен шығ ады, қ азір еліміз кө птеген халық аралық беделді ұ йымдардың бас қ осатын жеріне айналғ ан. Мә селен, Азиядағ ы ынтымақ тастық жә не ө зара сенім шаралары жө ніндегі кең естің саммиттері, Шанхай ынтымақ тастық ұ йымының жиындары, Ә лемдік жә не дә стү рлі діндер лидерлерінің съезі. Еуразиялық медиа-форумның мә жілістері. бә рі-бә рі біздің елде етеді. Бұ л шаралар Қ азакстанның саяси тұ рақ ты, бейбітшіл ел екенін кө рсетеді.